Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Αμερικανός φιλόσοφος Donald Davidson ήταν ένας από τους προεξάρχοντες φιλοσόφους του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Οι εργασίες του στη φιλοσοφία της πράξης, στη φιλοσοφία του νου και στη φιλοσοφία της γλώσσας αποτέλεσαν ορόσημο για την αναλυτική φιλοσοφία. Με ενιαία και συνεκτική φιλοσοφική θεώρηση ο Davidson διαφωτίζει ζητήματα όπως η δυνατότητα γνώσης του εξωτερικού κόσμου και του άλλου νου, ο σκεπτικισμός, ο σχετικισμός, η έννοια του τεκμηρίου και της εμπειρίας και οι συνθήκες συγκρότησης της γλώσσας και της νόησης. Ίσως να μην αποτελεί υπερβολή η σύγκριση από τον Ric...

Τι είναι όμως φιλοσοφία; Τι απέμεινε μετά την αποχώρηση από την πατρογονική εστία των επιστημονικών πεδίων που γέννησε η φιλοσοφία; Αυτό που απέμεινε είναι ένας ερευνητικός τομέας ο οποίος δεν κάνει παρατηρήσεις, δεν εκτελεί πειράματα, και δεν χρειάζεται εμπειρικά δεδομένα: πρόκειται για ένα θεωρητικό αντικείμενο που απαιτεί μονάχα στοχασμό. Από μια εμπειριστική σκοπιά εκφράζεται σκεπτικισμός σχετικά με την ύπαρξη ενός τέτοιου αντικειμένου: από τη σκοπιά αυτή κάθε γνώση απορρέει ασφαλώς από την εμπειρία. Μια πρόχειρη απάντηση θα ήταν η ερώτηση. "Τι εμπειρικό δεδομένο σου πα...

Το έργο του Ντάβιλα αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από "αποσπάσματα" των δύο έως τεσσάρων στίχων, που ο ίδιος τα χαρακτηρίζει ως "γλώσσες", δηλαδή σημειώσεις στο περιθώριο των βιβλίων που διάβαζε. Με αυτές τις σημειώσεις πάλευε ξανά και ξανά προσπαθώντας να βρίσκει την πιο εύστοχη διατύπωση για κάθε ιδέα του, ώσπου τελικά να απομείνει μόνον η ουσία της. Γνωστές φράσεις του, όπως ότι "ένας συγγραφέας που δεν βασανίζει τις προτάσεις του βασανίζει τον αναγνώστη" και ότι "η πρόταση πρέπει να έχει τη σκληρότητα της πέτρας και το τρεμούλιασμα του κλαδιού" δεν είναι απαιτήσεις απ...

Εάν ο αναγνώστης μας θέσει το ερώτημα: Με ποιο κριτήριο προτιμήσαμε τις δημοσιευόμενες προτάσεις ή παραγράφους, απαντάμε αντιγράφοντας τον συγγραφέα της Παπίσσης: Οι ευφυέστατοι αφορισμοί, στην παρούσα έκδοση της "Στιγμής", σε ελάχιστο όγκο περιέχουν πολλή ουσία, όπως τα χωρία της Γραφής ή τα φιλέτα.

Ο Σίλλερ (από κοινού με τον Γκαίτε ο κορυφαίος κλασικός της γερμανικής λογοτεχνίας) είναι ο κατ' εξοχήν τύπος του ποιητή και στοχαστή. Η φιλοσοφία του συνιστά κυρίως μετεξέλιξη, συμπλήρωση αλλά και αναθεώρηση του Καντ. Οι σημαντικότερες συμβολές του έγκεινται στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία της ιστορίας και του πολιτισμού, την ηθική, την αισθητική και την ποιητική. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σκέψης του είναι η διαλεκτική, η δραματική δυναμική των στοχασμών και η σύνθεση. Ως έργο και αποστολή του ανθρώπου προβάλλεται η ενότητα και η ολότητά του (η κατάκτηση της μέγιστ...

"Στον "Φαίδρο", ίσως τον αριστοτεχνικότερο και ασφαλώς έναν από τους σημαντικότερους πλατωνικούς διάλογους, περιγράφεται μια αυθόρμητη και αβίαστη φιλική συζήτηση ανάμεσα στον Σωκράτη και έναν γνώριμό του νεότερο συμπολίτη του, τον Φαίδρο· μια συζήτηση που με αφετηριακό και καταληκτικό σημείο θέματα και καταστάσεις των ρητορικών σχολών της Αθήνας του 5ου και του 4ου αι. π.Χ. αναφέρεται ενδιαμέσως και σε σημαντικές πτυχές του πλατωνικού στοχασμού. Μπορούμε να πούμε ότι ο "Φαίδρος" σημαδεύει στο έργο του Πλάτωνα μια μεταβατική φάση από τα έξοχα λογοτεχνήματα της πρώιμης συ...

Ο Διαφωτισμός σηματοδότησε τη νεότερη εποχή, απορρίπτοντας τις βασικές παραδοχές του φεουδαλικού Μεσαίωνα και διαμορφώνοντας τις νέες γνωσιολογικές μεθόδους και αξιακές στάσεις που θεμελίωσαν τον σημερινό πολιτισμό: την ελευθερία της συνείδησης, την ισότητα, τον ορθολογισμό. Στο βιβλίο συγκεντρώνονται εννέα σύντομα δοκίμια ισάριθμων επιφανών εκπροσώπων του γερμανικού διαφωτισμού. Στο παράρτημα δημοσιεύεται το δοκίμιο του Ιμμάνουελ Καντ Τι σημαίνει προσανατολίζομαι στη σκέψη; - ένα εύληπτο εισαγωγικό κείμενο για την εποχή του Διαφωτισμού. Σε εξαιρετική μετάφραση του κα...

Ο Χαρμίδης, ένας γοητευτικός μικρός και συνάμα απαιτητικός διάλογος, "περίεργος και δύσκολος" κατά τον Guthrie είναι ο πρώτος αφηγηματικός διάλογος του Πλάτωνα. Αφηγητής σε αυτόν είναι ο Σωκράτης που περιγράφει σε κάποιον απροσδιόριστο και μη εμφανιζόμενο ακροατή μια συνάντησή του σε αθηναϊκή παλαίστρα με γνώριμους συμπολίτες του και τη συζήτησή του μαζί τους. Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η σωφροσύνη: Προσπαθούσαν να προσεγγίσουν μια αρετή που λογιζόταν ως ένα είδος σύνεσης, ορθοφροσύνης, περίσκεψης, και συγκαταλεγόταν στις αρετές που θεωρούνταν βασικές για την αγωγή του...

Ο Διαφωτισμός σηματοδότησε τη νεότερη εποχή, απορρίπτοντας τις βασικές παραδοχές του φεουδαλικού Μεσαίωνα και διαμορφώνοντας τις νέες γνωσιολογικές μεθόδους και αξιακές στάσεις που θεμελίωσαν τον σημερινό πολιτισμό: την ελευθερία της συνείδησης, την ισότητα, τον ορθολογισμό. Στο βιβλίο συγκεντρώνονται εννέα σύντομα δοκίμια ισάριθμων επιφανών εκπροσώπων του γερμανικού διαφωτισμού. Στο παράρτημα δημοσιεύεται το δοκίμιο του Ιμμάνουελ Καντ Τι σημαίνει προσανατολίζομαι στη σκέψη; - ένα εύληπτο εισαγωγικό κείμενο για την εποχή του Διαφωτισμού. Σε εξαιρετική μετάφραση του...

"Τι αγαπάω στον Θουκυδίδη, τι είναι αυτό που με κάνει να τον τιμώ περισσότερο από τον Πλάτωνα; Ο Θουκυδίδης αισθάνεται απέραντα μεγάλη και απροκάλυπτη χαρά για κάθε τυπικό γνώρισμα που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και τα γεγονότα, και αναγνωρίζει μέσα σε κάθε τέτοιο γνώρισμα μια ποσότητα λογικής ικανότητας: αυτήν προσπαθεί να ανακαλύψει. Ουσιαστικά στην πράξη είναι πιο δίκαιος από τον Πλάτωνα· δεν διασύρει ο Θουκυδίδης και δεν μειώνει τους ανθρώπους που δεν του αρέσουν ή που του έχουν κάνει κακό στη ζωή. Απεναντίας, βλέπει κάτι αξιολογικά μεγάλο σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα...

"Τι αγαπάω στον Θουκυδίδη, τι είναι αυτό που με κάνει να τον τιμώ περισσότερο από τον Πλάτωνα; Ο Θουκυδίδης αισθάνεται απέραντα μεγάλη και απροκάλυπτη χαρά για κάθε τυπικό γνώρισμα που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και τα γεγονότα, και αναγνωρίζει μέσα σε κάθε τέτοιο γνώρισμα μια ποσότητα λογικής ικανότητας: αυτήν προσπαθεί να ανακαλύψει. Ουσιαστικά στην πράξη είναι πιο δίκαιος από τον Πλάτωνα· δεν διασύρει ο Θουκυδίδης και δεν μειώνει τους ανθρώπους που δεν του αρέσουν ή που του έχουν κάνει κακό στη ζωή. Απεναντίας, βλέπει κάτι αξιολογικά μεγάλο σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα...

Ο Νοβάλις (1772-1801) δεν είναι μόνον ο ποιητής των Ύμνων στη νύχτα αλλά και ο σπουδαιότερος στοχαστής του "Κύκλου της Ιένας", ο οραματιστής του οικουμενικού καλλιτεχνικού έργου που θα ενοποιήσει την ποίηση με την πρόζα και τη φιλοσοφία. Καλλιέργησε συστηματικά το νέο λογοτεχνικό είδος των αποσπασμάτων: όχι απλούς στοχασμούς και ευφυολογήματα αλλά σπάνια, στοχευμένα θραύσματα συγκροτημένης σκέψης, ποιητικού δοκιμίου και φιλοσοφικής πραγματείας. Στο κατώφλι του 19ου αιώνα, της κρίσης του ορθολογισμού και των κοινωνικών ανατροπών ο Νοβάλις προετοιμάζει την αφοριστική σκέψη το...

Ο Ντεκάρτ έχει αποτελέσει σύμβολο της επανάστασης την οποία μπορεί να πραγματοποιήσει η δύναμη του νου. Το έργο του, ωστόσο, το γνωρίζουμε αποσπασματικά. Οι "Αρχές της φιλοσοφίας" του, γραμμένες μετά τους "Μεταφυσικούς στοχασμούς" του, είναι το μοναδικό έργο στο οποίο ο Ντεκάρτ συνοψίζει τη φιλοσοφία του και βοηθά τον αναγνώστη να μελετήσει το ρόλο των περίφημων μεταφυσικών του αρχών στη φυσική, τη θεωρία του για τη συμπεριφορά των σωμάτων στον κόσμο. Στο έργο αυτό παραδίδεται με συστηματικό τρόπο μια σειρά όρων ανάγνωσης και αναστοχασμού της πραγματικότητας μέσα από το...

Τον Σεπτέμβριο του 1917, ένα μήνα μετά τη διάγνωση ότι πάσχει από φυματίωση, ο Κάφκα επισκέπτεται το σπίτι της αδελφής του στο Zurau της βόρειας Βοημίας. Απαλλαγμένος από όλες τις κοινωνικές υποχρεώσεις, θα αφιερώσει τους επόμενους οκτώ μήνες στη συγγραφή μιας σειράς μικρών κειμένων (αφορισμών) που περιέχουν αινιγματικές εικόνες και στοχασμούς με ανατροπές, λεπτολογίες και αντιφάσεις. Κατά τον Μαξ Μπροντ, το κείμενο αποτελεί την ιδιωτική θεολογία του Κάφκα. Μια δεύτερη συλλογή αφορισμών, με τον τίτλο "Αυτός", περιέχει ημερολογιακές καταγραφές του Κάφκα σε τρίτο πρόσωπο....

"Τί αγαπάω στον Θουκυδίδη, τί είναι αυτό πού με κάνει να τον τιμώ περισσότερο aπό τον Πλάτωνα; O Θουκυδίδης αισθάνεται απέραντα μεγάλη και απροκάλυπτη χαρά για κάθε τυπικό γνώρισμα πού χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και τα γεγονότα, και αναγνωρίζει μέσα σε κάθε τέτοιο γνώρισμα μια ποσότητα λογικής ικανότητας: αυτήν προσπαθεί να ανακαλύψει. Ουσιαστικά στην πράξη είναι πιο δίκαιος από τον Πλάτωνα· δεν διασύρει o Θουκυδίδης και δεν μειώνει τους ανθρώπους πού δεν τού αρέσουν ή πού τού έχουν κάνει κακό στη ζωή. Απεναντίας, βλέπει κάτι αξιολογικά μεγάλο σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα...

"Τί αγαπάω στον Θουκυδίδη, τί είναι αυτό πού με κάνει να τον τιμώ περισσότερο aπό τον Πλάτωνα; O Θουκυδίδης αισθάνεται απέραντα μεγάλη και απροκάλυπτη χαρά για κάθε τυπικό γνώρισμα πού χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και τα γεγονότα, και αναγνωρίζει μέσα σε κάθε τέτοιο γνώρισμα μια ποσότητα λογικής ικανότητας: αυτήν προσπαθεί να ανακαλύψει. Ουσιαστικά στην πράξη είναι πιο δίκαιος από τον Πλάτωνα· δεν διασύρει o Θουκυδίδης και δεν μειώνει τους ανθρώπους πού δεν τού αρέσουν ή πού τού έχουν κάνει κακό στη ζωή. Απεναντίας, βλέπει κάτι αξιολογικά μεγάλο σε όλα τα πράγματα και σε όλα τα...

Οι "Αφορισμοί", που η Μαρί φον Έμπνερ-Έσενμπαχ συνέθεσε στην ώριμη ηλικία της, έχουν μια σπάνια διεισδυτικότητα. Στην ηθική της συνδέονται άρρηκτα, σχεδόν με σωκρατικό τρόπο, η γνώση και η αρετή. Απορρίπτει τις εντολές της αστικής ηθικής, που δεν πηγάζουν από λεπτομερή γνώση του κοινωνικού περίγυρου, και απαιτούν θυσίες, αγνοώντας τις πιεστικές ανάγκες επιβίωσης των αγροτών και εργατών Η επίδρασή της σε συγγραφείς όπως, π.χ. ο Κάφκα, ο Καρλ Κράους και ο Στάνισλαβ Γέρζι Λετς είναι εντυπωσιακή και το ενδιαφέρον για το έργο της παραμένει μέχρι σήμερα απαραμείωτο.

Πώς να αποφύγουμε την υπερβολή ή την κοινοτοπία όταν μιλούμε για αγάπη; Ένας τρόπος να ανοίξουμε έναν δρόμο ανάμεσα σ' αυτά τα δύο άκρα συνίσταται στο να προσανατολίσουμε τις αναλύσεις μας στη διαλεκτική μεταξύ αγάπης και δικαιοσύνης. Υπό τον όρο "διαλεκτική" ο Πωλ Ρικέρ εννοεί εδώ αφενός την αναγνώριση της πρωταρχικής ασυμμετρίας ανάμεσα στις δύο έννοιες και αφετέρου την αναζήτηση πρακτικών διαμεσολαβήσεων. Μια τέτοια διαλεκτική διαμεσολάβηση επιτελείται, κατά τον Γάλλο διανοητή, στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο και πιο συγκεκριμένα στο κεφ. Στ', εκεί όπου το καινοτόμο αίτημα:...

Η "Ηθική" είναι έργο ζωής του Σπινόζα. Περιέχει τα θεμέλια, την ουσία και το μεγαλύτερο μέρος της σκέψης του: μεταφυσική, φυσική, γνωσιολογία, ανθρωπολογία, ψυχολογία, ηθική (συν στοιχεία θρησκειολογίας και πολιτικής). Ο συγγραφέας θέτει ως στόχο όχι μόνο να εκθέσει, αλλά και να αποδείξει "με γεωμετρικό τρόπο" τη φύση και τη συναρμογή των πραγμάτων. Αγωνίζεται να αναδείξει την ύψιστη ενότητα του Όντος εντάσσοντας όλα τα επιμέρους αντικείμενα γνώσης σε ένα συμπαγές και αυστηρά δομημένο φιλοσοφικό σύστημα. Η φύση και ο Θεός, η ύλη και το πνεύμα, η έκταση και η σκέψη, ο κόσμος...

Δύο αιώνες μετά το θάνατό του, η φιλοσοφία του Καντ αναγνωρίζεται καθολικά ως θεμελιακή. Οι κυριότεροι φιλόσοφοι, οι οποίοι εκπροσωπούν τα πιο ποικίλα ρεύματα σκέψης και διαφέρουν σε πολλά άλλα ζητήματα, συγκλίνουν στην παραδοχή αυτή. Η παρούσα έκδοση αποτελεί μία πρωτότυπη επιλογή από το έργο του Καντ, η οποία αναδεικνύει τον μοναδικό πλούτο, την παντοτινή επικαιρότητα αλλά και τη ζωντάνια της καντιανής σκέψης. Το πρώτιστο επίτευγμά της είναι η θεμελιώδης κριτική του ανθρώπινου Λόγου: Ο Καντ είναι ο κατ' εξοχήν στοχαστής της νεωτερικότητας και του Διαφωτισμού. Αλλά η πραγμ...