Παναγιωτόπουλος Ι. Μ. 1901-1982
Panagiotópoulos I. M.
Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος (1901-1982). Ο Ι[ωάννης] Μ. Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στο Αιτωλικό, πρωτότοκος γιος του Μιχαήλ και της Ειρήνης. Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόμη παιδιά που πέθαναν όμως σε παιδική ηλικία. Το 1910 η οικογένεια Παναγιωτόπουλου εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και γράφτηκε Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Αποφοίτησε το 1923 και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην ιδιωτική εκπαίδευση. Υπήρξε βασικό στέλεχος της ιδιωτικής σχολής Μακρή, την οποία αργότερα αγόρασε και μετονόμασε σε Ελληνικά Εκπαιδευτήρια (πρόκειται για τη γνωστή σήμερα ως Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου στο Παλαιό Ψυχικό). Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ταξίδεψε στην Ευρώπη, τη Μικρά Ασία, την Κίνα και αλλού. Το 1947 διορίστηκε καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης. Διετέλεσε μέλος Διοικητικού Συμβουλίου στην Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Θέατρο και το μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή το 1974. Το 1976 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πέθανε στην Αθήνα το 1982. Το σύνολο του συγγραφικού έργου του Ι. Μ.Παναγιωτόπουλου είναι τεράστιο σε έκταση. Ασχολήθηκε επί εξήντα χρόνια παράλληλα με την ποίηση, την πεζογραφία, την ταξιδιωτική λογοτεχνία, την αρθρογραφία, το δοκίμιο, την κριτική. Το πρώτο του δημοσίευμα ήταν ένα πεζό κείμενο γραμμένο στην καθαρεύουσα στις στήλες της εφημερίδας "Ελλάδα" το 1916, ενώ συνέχισε να δημοσιεύει κείμενά του στα περιοδικά "Ναυτική Δόξα", "Σφαίρα και Εθνικό Εγερτήριο". Το 1920 πραγματοποίησε την πρώτη του ουσιαστική εμφάνιση στα γράμματα από τις στήλες του περιοδικού "Μούσα" των Νάσου Χρηστίδη και Παύλου Καλλιγά (1920-1923), του οποίου υπήρξε συνδιευθυντής μαζί με τους Λέοντα Κουκούλα, Μιχαήλ Στασινόπουλο και Κλέωνα Παράσχο. Ακολούθησαν συνεργασίες του με περιοδικά και εφημερίδες όπως η "Ζωή", η "Νέα Ζωή", τα "Νέα Γράμματα", το "Νέον Κράτος", η "Νέα Εστία", η "Πρωία", η "Ελευθερία", ενώ συνεργάστηκε επίσης στη "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" του Πυρσού. Στα πρώτα του ποιήματα κινήθηκε στο πλαίσιο του αισθητισμού, του νεοσυμβολισμού και του νεορομαντισμού με έντονες επιρροές από τον Κωστή Παλαμά (εδώ ανήκει η πρώτη του ποιητική συλλογή "Το βιβλίο της Μιράντας" του 1924) και στράφηκε αργότερα προς την ανανεωτική τάση των ποιητών του μεσοπολέμου, την εσωτερικότητα και τον υπερρεαλισμό (ορόσημο η ποιητική συλλογή "Αλκυόνη", γραμμένη από το 1934 ως το 1948). Στην πεζογραφία του παρατηρείται συνύπαρξη ποιητικών στοιχείων με στοιχεία κριτικού στοχασμού, καθώς επίσης μια ιδιαίτερη φροντίδα της έκφρασης (σημειώνονται ενδεικτικά τα έργα του "Αστροφεγγιά" (1945), "Χαμοζωή" (1946), και "Τα εφτά κοιμισμένα παιδιά" (1956 - Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος). Στην κοσμοθεωρία του ανιχνεύονται αρχικές επιρροές από την πεσιμιστική αντίληψη για τη ζωή που υιοθέτησαν και σύγχρονοί του αισθητιστές λογοτέχνες (Κώστας Ουράνης, Τέλλος Άγρας, Ναπολέων Λαπαθιώτης κ.ά.), ενώ στα έργα της ωριμότητάς του στράφηκε προς μια τραγική στάση αποδοχής του ανεκπλήρωτου της ηδονής και της ματαιότητας της ανθρώπινης ζωής. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ι. Μ.Παναγιωτόπουλου βλ. Ζήρας Αλεξ., "Παναγιωτόπουλος Ι. Μ.", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κούσουλας Λουκάς, "Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Στ΄, σ.364-417. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 και Χατζηφώτης Ι.Μ., "Παναγιωτόπουλος Ι.Μ.", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ερήμην των Ελλήνων
Παναγιωτόπουλος Ι. Μ. 1901-1982
Εκδόσεις των Φίλων (1999)
Τα κείμενα που δημοσιεύω εδώ, πρωτοτυπωμένα στην εφημερίδα "Ελευθερία" τους πρώτους μήνες του 1967, θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς προορατικά. Εξαιρώ το πρώτο που έγραψα σε ανύποπτο χρόνο. Εκφράζει κι εκείνο την ίδια οργή και την ίδια ανησυχία, που με γέμισε αργότερα, και κατά τούτο κατέχει το δικαίωμα να συνδεθεί μαζί τους και να πάρει τη θέση ενός προοιμίου σε μιαν ασυντέλεστη ακόμη σειρά στοχασμών. Η πολιτική δεν είναι το κλίμα μου. Σιχαίνομαι τις παραχωρήσεις της, τους συμβιβασμούς της και τη νομιμοποιημένη ψευδολογία της. Έπειτα, το έχω δηλώσει τούτο πολλές φο...
Η κριτική για τον Άλκη Θρύλο
Συλλογικό έργο
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (2009)
[...] Αν χωρίζαμε, εκδοτικά, την παρουσία του Άλκη Θρύλου σε δύο περιόδους, θα είχαμε την περίοδο 1915 έως 1928, και την περίοδο 1961 έως 1971 (χρονιά του θανάτου του), περίοδο κατά την οποία, μετά από πολύχρονους δισταγμούς, θα φροντίσει ο ίδιος τη συγκέντρωση και την ταξινόμηση των κειμένων του, και που θα εκδοθούν μέσα στο διάστημα αυτό σε πολλούς τόμους. [...] Για τη δεύτερη, εκδοτικά, περίοδο του Άλκη Θρύλου, δεν χρειάζεται να γίνει ξεχωριστός λόγος, αφού σ' αυτήν αναφέρεται το σύνολο των κριτικών που συγκεντρώνονται στον παρόντα τόμο. [...] Δεν αποκλείεται να ζημιώθ...
Η κριτική για τον Πέτρο Χάρη
Συλλογικό έργο
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (2009)
Όσο κι αν ψάξει κανείς είναι μάλλον αδύνατον ν' ανακαλύψει πότε δημοσιεύεται για πρώτη φορά κείμενο του Πέτρου Χάρη. Και αν, επιπλέον, το κείμενο αυτό είναι σχόλιο, μελέτημα, κριτική, δοκίμιο ή διήγημα. Αν υπάρχει ακόμα έστω κι ένα κείμενό του δημοσιευμένο με το πραγματικό του όνομα που ήταν Γιάννης Μαρμαριάδης. [...] Όπως γίνεται αντιληπτό και από την μακριά σειρά των κριτικών κειμένων που ακολουθούν, για τα βιβλία του Πέτρου Χάρη, ο ίδιος παρά το αίσθημα νοικοκυρωσύνης και τάξεως που απέπνεε, υπήρξε ένας δημιουργός συχνά απρόβλεπτος στον νεωτερισμό και την ριζοσπαστικότη...
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2010)
Ο δεύτερος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει τις ενότητες: - Η μελαγχολία [Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Γεώργιος Αθάνας, Κώστας Ουράνης, Κώστας Καρυωτάκης, ..., Γιάννης Χατζίνης] - Η αγωνία για το χαμένο κέντρο [Τ. Κ. Παπατσώνης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Γ. Θ. Βαφόπουλος, ..., Γιώργος Σεφέρης] - Το φωτεινό ρήγμα [Γιώργος Σαραντάρης, Νικόλαος Κάλας, Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Γιώργος Λίκος, Νίκος Καρύδης, Μάτση Χατζηλαζάρου] - Η μυθολογία των ήρεμων τόπων [Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Τάσος Λειβαδίτης, Κώστας Μόντης, ..., Γιώργ...
Η νεοελληνική κριτική για τον Παντελή Πρεβελάκη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1979)
Συγκροτώντας με τα "Τετράδιά" της η "Ευθύνη" την πινακοθήκη των εξαιρετικών μορφών του Νέου Ελληνισμού, θεώρησε καθήκον της να σταθεί και να γιορτάσει πνευματικά τα εβδομηντάχρονα του Παντελή Πρεβελάκη. Γιατί το έργο του υψώνεται σοβαρό και στέρεο, με ιερή προαίρεση αθανασίας, δίδαγμα και μάθημα των Ελλήνων. Στο έργο αυτό έχει εκφραστεί με αξιοζήλευτη γλώσσα η δραματική συνείδηση του Ελληνισμού και η τραγικότητα των καιρών μας, κι αποτελεί αναπαλλοτρίωτη κατάθεση του Έθνους, τιμή του λαού και καύχηση. Το "Τετράδιο" έπρεπε κανονικά να συγκροτήσουν μελετήματα γραμμένα για...
Θεώρηση του Νίκου Καζαντζάκη
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1993)
Στο πρώτο τέταρτο του αιώνα μας άρχισε να ορθώνεται μεστωμένη η μεγάλη προσωπικότητα του Νίκου Καζαντζάκη. Στο δεύτερο τέταρτο του αιώνα μας, η προσωπικότητα αυτή έδειξε ολάκερο τον απαρομοίαστο πνευματικό της δυναμισμό και με ασίγαστο δημιουργικό οίστρο, με αυστηρότητα και θαυμαστή πειθαρχία πνεύματος και σώματος, ύψωσε ένα πολύμορφο, επιβλητικό έργο που προκάλεσε -όπως όλων των μεγάλων πνευματικών μορφών τα έργα- ένθερμο έπαινο και ψόγο. Τώρα, ένα σχεδόν τέταρτο αιώνα μετά το θάνατό του, προβάλλει για τις γρηγορούσες συνειδήσεις που μ' αγωνία εφορεύουν τον πνευματικ...
Καλήν εσπέραν, άρχοντες
Συλλογικό έργο
Ιωλκός (2016)
Το βιβλίο "Καλήν εσπέραν, άρχοντες", που ανθολόγησε και επιμελήθηκε ο Θανάσης Θ. Νιάρχος και προλογίζουν οι Κώστας Γεωργουσόπουλος και Νίκος Δήμου, αποτελεί μια πολύτιμη και εξαντλητική συλλογή χριστουγεννιάτικων λογοτεχνικών, δημοσιογραφικών και χρονογραφικών κειμένων. Ανθολογούνται: Αγγελομάτης Χρήστος Εμμ., Αθάνατος Κώστας, Άννινος Μπάμπης, Βάρναλης Κώστας, Βασιλικός Βασίλης, Βλάχου Ελένη, Βενέζης Ηλίας, Βουτιερίδης Ηλίας Π., Γεωργουσόπουλος Κώστας, Γιοφύλλης Φώτος, Δήμου Νίκος, Δημουλά Κική, Θρύλος Άλκης, Καμπούρογλου Δημήτρης Γρ., Κολτσιδοπούλου Άννυ, Μαρκόπουλος...
Κότινος στον Άγγελο Σικελιανό
Συλλογικό έργο
Ευθύνη (1995)
Στον χρόνο που μας έρχεται συμπληρώνονται κιόλας 30 χρόνια από τότε που ο Άγγελος Σικελιανός σφάλισε τα μεγάλα του μάτια κι έφυγε ανηφορίζοντας στα ουράνια, απ' όπου στα 1884 είχε κατέβει στη γη. Για τέτοιους αντρειωμένους του πνεύματος η μνήμη της θανής δεν φέρνει δάκρυα αλλά θάμβος στην ψυχή και στο νου έξαρση και φωτισμό. Με τέτοια αισθήματα και καθώς ο κηλιδωμένος αυτός αιώνας γέρνει προς τη δύση του, στεκόμαστε σ' ένα καταράχι κι αντικρύζουμε πάλι τον Σικελιανό, φορτισμένοι με την πείρα πικρών ημερών και την θανάσιμη αγωνία μιας εποχής που σύντριψε πολλές βεβαιότητε...
Κρητική λογοτεχνία
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος
Κυπριακή λογοτεχνία
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος (1957)
Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος
Λόγιοι της τουρκοκρατίας
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος (1956)
Λόγιοι της τουρκοκρατίας
Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος
Λόγος για την Ύδρα
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)
Ένας συγκλονιστικός τόμος για το "ιδιότυπο" νησί του Aργοσαρωνικού, που έχουν δοξάσει με το πέρασμα και τη, συχνά, μακρά παραμονή τους σε αυτό μεγάλοι δημιουργοί από τον παγκόσμιο χώρο του κινηματογράφου, του θεάτρου, της μουσικής, της λογοτεχνίας και των εικαστικών τεχνών. H βραχώδης Ύδρα με τα ανηφορικά της καλντερίμια, που κάνουν το νησί απρόσιτο και απροσπέλαστο από κάθε τροχοφόρο, έχει εμπνεύσει στο μάκρος της ιστορημένης της ζωής πλήθος ποιητών, πεζογράφων, ταξιδιωτικών συγγραφέων και ιστοριογράφων. Ένα πολύ δυνατό απάνθισμα από κείμενά τους αποτελεί το βιβλίο αυτό. H...
Μ. Καραγάτσης 1908-2008
Συλλογικό έργο
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (2008)
Ο χρόνος που πέρασε τίποτα δε θόλωσε σ' αυτή τη μορφή, τίποτα δεν αφαίρεσε από το έργο του. Ή τον συλλογιζόμαστε, ή βλέπουμε μια του φωτογραφία, ένα του σκίτσο, νομίζουμε πως είναι εδώ μπροστά μας, πως θα μας μιλήσει, πως θα μας καρφώσει με τα δυνατά του μάτια που πότε αντανακλούσαν έναν δαίμονα, πότε μια ανυπόφορη πλήξη και πότε μια καλοκάγαθη παιδικότητα. Δεν έλειπε ο σαρκασμός και το περιγέλασμα από τα βλέμματα αυτά. Μα πάντα είχαν κάτι το οξύ, το τραχύ και το κοφτερό. Ψηλός, επιβλητικός, υπεροπτικός, ωραίος, είχε το ύφος ενός αρχηγού, κάποτε και ενός δικτάτορα. Ένοιωθε...
Μεβλανά ο εξαίσιος
Παναγιωτόπουλος Ι. Μ. 1901-1982
Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (2007)
Όταν διαβάζω Μεβλανά διαισθάνομαι ότι κάπου δεν το καταλαβαίνω, ότι κάτι μου διαφεύγει. Διαφέρουμε τόσο πολύ! Αυτός μιλάει από την "καρδιά", ενώ εγώ πιστεύω ότι λειτουργώ ορθολογικά. Αυτός με τις παραβολές του απευθύνεται στη διαίσθησή μας, ενώ εγώ, λέγοντας ακριβώς αυτό, έχω ως αναφορά ήδη την ψυχανάλυση, δηλαδή μια σύγχρονη "επιστήμη". Όταν τον προσεγγίζω, είναι σαν να τον αναιρώ. Όπως με την αρχής του Heisenberg, που αναφέρει ότι -με δικά μου λόγια- η προσπάθειά μας να μετρήσουμε τραυματίζει και αλλάζει αυτό που μετράμε. Ξέρω καλύτερα τι δεν είναι ο Μεβλανά, αλλά δεν μπο...