Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η εβραϊκή νεοτερικότητα ξετυλίχτηκε μεταξύ Διαφωτισμού και Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ανάμεσα στις ζυμώσεις που προετοίμασαν τη Χειραφέτηση και στο τραύμα που επέφερε η ναζιστική γενοκτονία. Άνθισε μέσα στους δυο αυτούς αιώνες με επίκεντρο την Ευρώπη, δημιουργώντας ένα ασυνήθιστο κύμα πνευματικού, λογοτεχνικού, επιστημονικού και καλλιτεχνικού πλούτου. Όμως η διαδρομή της εβραϊκής νεοτερικότητας εξαντλήθηκε. Αφού είχαν σταθεί βασική εστία της κριτικής σκέψης του δυτικού κόσμου, οι εβραίοι βρέθηκαν, με μια παράδοξη αντιστροφή, στην πλευρά της κυριαρχίας. Οι διανοούμενοι ανακλήθηκ...

"Γιατί εξακολουθούν να μας σαγηνεύουν οι επαναστάσεις;" αναρωτιούνται οι επιμελητές αυτού του συλλογικού έργου J. Wolfreys και M. Haynes, οι οποίοι συγκέντρωσαν κείμενα δικά τους και των F. Gauthier, M. Ferro, G. Eley, G. Kennedy, L.T. Lih, D. Bensaid και E. Traverso, κάτω από τον τίτλο "Ιστορία και επανάσταση: Αντικρούοντας τον αναθεωρητισμό". "Η απάντηση είναι απλή. Άλλαξαν τον κόσμο και, στην πορεία, συνέβαλαν στη διαμόρφωση του δικού μας κόσμου, δείχνοντας παράλληλα δρόμους πέρα από αυτόν. Κάτι τέτοιο τις καθιστά βαθιά ενοχλητικά συμβάντα για όσους πιστεύουν ότι, καλώς...

Μέσα στα τελευταία χρόνια, μια σειρά ακροδεξιά κόμματα έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους, λίγο-πολύ παντού στην Ευρώπη. Δεν παρουσιάζονται πια σαν ανατρεπτικά αλλά παίζουν το χαρτί της θεσμικής κανονικότητας και εκμεταλλεύονται τη δυσαρέσκεια των λαϊκών τάξεων προσπαθώντας να γίνουν κόμματα εξουσίας. Ο Τραβέρσο, αναλύοντας τις διαφορές τους με τους ιστορικούς φασισμούς του 20ού αιώνα, προτείνει την έννοια του "μεταφασισμού", που τονίζει τη μεταβατική φύση ενός εν εξελίξει φαινομένου, στο οποίο οφείλουμε να επισημαίνουμε τόσο τη συνέχεια (τη συχνά συγκαλυμμένη ή και αποκ...

Από τον 19ο αιώνα, οι επαναστάσεις είχαν πάντα και μια μνημονική διάσταση: ήθελαν να διασώσουν την ανάμνηση των εμπειριών του παρελθόντος για να τις κληροδοτήσουν στο μέλλον. Ήταν μια στρατηγική μνήμη, θρεμμένη με ελπίδες. Στην αυγή του 21ου αιώνα, αυτή η διαλεκτική μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος έχει πια ραγίσει κι ο κόσμος βρίσκεται εγκλωβισμένος στο παρόν. Η πτώση του κομμουνισμού δεν έθαψε μόνο, μια για πάντα, την απλοϊκή τελεολογία της εξασφαλισμένης προόδου, αλλά σκίασε, για ένα μεγάλο διάστημα, τις επαγγελίες της χειραφέτησης που συνδέονταν μαζί του. Ωστόσο αυτ...

Ο περασμένος αιώνας έκλεισε πρόωρα με την αιφνίδια καμπή του 1989. Καθώς έληγε "η παρατεταμένη αναισθησία που η χειρουργική επέμβαση της Γιάλτας, το 1945, είχε επιβάλει στο σώμα του πλανήτη", ο 20ός αιώνας εμφανίστηκε κάτω από ένα νέο πρίσμα, σαν μια εποχή ξαφνικών ρήξεων, κεραυνοβόλων και απρόβλεπτων. Η ιστοριογραφία υποχρεώθηκε με τη σειρά της να αμφισβητήσει τα καθιερωμένα της πρότυπα, να αναρωτηθεί για τις μεθόδους της, να ορίσει εξαρχής τον χώρο της, να εξετάσει και πάλι τις ερμηνευτικές της κατηγορίες. Ξέσπασαν διαμάχες σχετικά με τους πολέμους, τις επαναστάσεις, τους...

Το 1943 η Χάνα Άρεντ μιλάει, μ’ ένα σπαραχτικό και σαρκαστικό κείμενο, για την κατάσταση του εβραίου πρόσφυγα, γι’ αυτό το καινούργιο είδος ανθρώπου "που κλείνεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τους εχθρούς του και στα στρατόπεδα εγκλεισμού από τους φίλους του". Πενήντα χρόνια μετά κι αφού ένα νέο κύμα προσφύγων έχει μόλις αρχίσει να διασχίζει τα ευρωπαϊκά σύνορα, ο Αγκάμπεν σχολιάζει το κείμενο της Άρεντ διαπιστώνοντας ταυτόχρονα τα κενά της σύγχρονης φαντασμαγορικής ρητορείας περί δικαιωμάτων του ανθρώπου. Στις αρχές του επόμενου αιώνα, ο Έντσο Τραβέρσο εξετάζει...

Για περισσότερο από έναν αιώνα, ο διανοούμενος στάθηκε μια ενοχλητική φωνή, ένα κριτικό πνεύμα που δήλωνε την αλήθεια ενάντια στην εξουσία. Ο Ζολά, ο Όργουελ, η Άρεντ, ο Σαρτρ, για να αναφέρουμε λίγα μόνο ονόματα, ενσάρκωσαν αυτή τη μορφή σε διάφορες στιγμές. Σήμερα, η λέξη έχει χάσει κάθε κύρος, καθώς αποδίδεται συνήθως σε φλύαρες φιγούρες που γεμίζουν τις τηλεοπτικές οθόνες. Σύμφωνα με τον Έντσο Τραβέρσο, αυτή η έκλειψη έχει πολλαπλές αιτίες: το τέλος των ουτοπιών του 20ού αιώνα, τη συντηρητική στροφή της δεκαετίας του 1980, την εμπορευματοποίηση της κουλτούρας, τις απογο...

Ο στόχος αυτού του δοκιμίου δεν είναι να αποκαλύψει τα "αίτια" του εθνικοσοσιαλισμού, σε κάποια ντετερμινιστική προοπτική, αλλά μάλλον "ρίζες", δηλ. στοιχεία που συγκροτούν ένα ιστορικό φαινόμενο και γίνονται ουσιώδη συστατικά του μόνο αφού έχουν συμπυκνωθεί και αποκρυσταλλωθεί εντός του. Οι πολιτισμικές ρίζες του ναζισμού εντοπίζονται στον μακρό 19ο αιώνα, αφενός σε μια σειρά θεσμούς (φυλακή, στρατώνας, εργοστάσιο) που διέπονται από ένα σύνολο νέων αρχών (πειθαρχία του χρόνου και των σωμάτων, εξορθολογισμός της διοίκησης, υποταγή στις μηχανές) αφετέρου στην κατάχτηση κα...

Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, από το 1914 ως το 1945, στάθηκε μια εποχή πολέμων, καταστροφών και επαναστάσεων που πέρασε την Ευρώπη διά πυρός και σιδήρου. Σύμφωνα με τον Enzo Traverso, η έννοια του "ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου" επιτρέπει να ερμηνεύσουμε αυτόν τον τρομερό συνδυασμό ολοκληρωτικού πολέμου χωρίς κανόνες και όρια, τοπικών εμφυλίων πολέμων και γενοκτονιών, που περιλάμβανε επίσης τη σύγκρουση ανάμεσα σε αντίθετες κοσμοθεωρίες. Στοιχεία αυτού του πανευρωπαϊκού εμφυλίου: το μίγμα αρχαϊκής βίας, ψυχρής διοικητικής βίας και νεωτερικής τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε γ...