Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

"Ξέρετε τι σήμαινε για μένα αυτό το καλοκαίρι; Αδιάκοπο ενθουσιασμό για τον Σοπενχάουερ και μια σειρά πνευματικών απολαύσεων που δεν τις είχα ζήσει μέχρι τότε......... Όταν τον διαβάζω, δεν μπορώ να καταλάβω πως μπόρεσε το όνομά του να μείνει άγνωστο. Το πολύ πολύ μία εξήγηση υπάρχει, εκείνη ακριβώς που τόσο συχνά επαναλαμβάνει ο ίδιος, ότι δηλαδή σ'αυτόν τον κόσμο σχεδόν μόνο ηλίθιοι υπάρχουν". ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΪ, Αύγουστος 1869

"Η ζωή ταλαντεύεται, όπως το εκκρεμές, από τα δεξιά προς τα αριστερά, από τα βάσανα στην ανία», γράφει στα 1812 ο Σοπενάουερ. Σε μια Γερμανία όπου η επίσημη φιλοσοφία (ακολουθώντας την πορεία που χάραξε ο Έγελος) έχει εμπλακεί σε έναν οπτιμισμό που αναμένει τα πάντα από την επιστήμη, την ιστορία και το κράτος, ο Σοπενάουερ εισάγει έναν προβληματισμό πάνω στη ματαιότητα του κόσμου, την οδύνη και τη δυστυχία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ανήκω στους αναγνώστες του Σοπενάουερ, που αφού διάβασαν την πρώτη σελίδα του έργου του ξέρουν με βεβαιότητα ότι θα τις διαβάσουν όλες και ότι θα αφουγκραστούν κάθε του λέξη. Ο Σοπενάουερ δεν προσπαθεί ποτέ να επιδειχθεί: γράφει για τον εαυτό του. Κανένας όμως δεν θέλει να τον εξαπατούν, λιγότερο απ' όλους ο φιλόσοφος για τον οποίο είναι νόμος: μην εξαπατάς κανέναν ούτε τον ίδιο τον εαυτό σου! Πότε-πότε η έκφραση του Σοπενάουερ μου θυμίζει λίγο τον Γκαίτε, γιατί ξέρει να λέει το βαθυστόχαστο απλά, το συναρπαστικό χωρίς ρητορεία, το αυστηρά επιστημονικό χωρίς σχολαστικότητα...

Στη βραβευμένη πραγματεία του "Περί της ελευθερίας της βούλησης", ο Schopenhauer υποβάλλει τούτο το κεντρικό και πάντα επίκαιρο φιλοσοφικό πρόβλημα σ’ ενδελεχή, πρωτότυπη, ολοκληρωμένη και συνάμα εύληπτη ανάλυση. Καταδεικνύει μ’ αυτήν πως οι ανθρώπινες πράξεις καθορίζονται από τη δράση των κινήτρων επί του αμετάβλητου ανθρώπινου χαρακτήρα με αναγκαιότητα εξίσου αδήριτη όπως κι εκείνη που καθορίζει τα λοιπά φαινόμενα του κόσμου. Φανερώνει επιπλέον το πού έχει τις πηγές της η πλάνη πως η ανθρώπινη βούληση είναι ελεύθερη. Με τούτα, ωστόσο, η ανθρώπινη ελευθερία δεν αίρεται, αλ...

Η θεωρία του Σοπεγχάουεργια τα χρώματα οφείλει τη γένεσή της στην προσωπική γνωριμία του δημιουργού της με τον Γκαίτε. Ο Σοπεγχάουερ εκκινεί βέβαια από τα πορίσματα της χρωματολογίας του Γκαίτε, όμως αναπτύσσει μια πολύ πρωτότυπη για τα χρώματα αντίληψη, βασισμένη στο δικό του φιλοσοφικό σύστημα. Τα χρώματα, κατ' αυτόν, συνιστούν φαινόμενο της φυσιολογίας, γεννώνται δηλαδή μέσα στομάτι και δεν υπάρχουν αντικειμενικά. Όρο της δημιουργίας τους αποτελεί ο κατά το ποιόν μερισμός της ενέργειας της όρασης, ο οποίος παρέχει την εξήγηση πολλών φαινομένων σχετικών με τα χρώματα. Ο φ...

Αποφθέγματα για τον θάνατο

"Όποιος ρίχνεται με τα μούτρα στο διάβασμα και διαβάζει σχεδόν ολόκληρη την ημέρα αλλά περνά τον ενδιάμεσο χρόνο του χωρίς διόλου να στοχάζεται, χάνει με τον καιρό την ικανότητα να σκέφτεται μόνος του - όπως κάποιος που, κυκλοφορώντας μονίμως καβάλα στο άλογο, ξεχνά στο τέλος πως να βαδίζει. Τέτοια είναι, όμως, η περίπτωση ουκ ολίγων λογίων: από το πολύ διάβασμα έχουν αποβλακωθεί. [...] Όπως η πολυφαγία καταστρέφει το στομάχι και βλάπτει ολόκληρο το σώμα μας, έτσι και το πνεύμα φράζει ασφυκτικά από την υπερβολική πρόσληψη πνευματικής τροφής. [...] »Στη λογοτεχνία, τα πρά...

"Όταν διαβάζουμε, κάποιος άλλος σκέφτεται για μας: εμείς απλώς επαναλαμβάνουμε τις νοητικές του διεργασίες. Είναι καθώς ο μαθητής που μαθαίνει να γράφει, που αντιγράφει με πένα και μελάνι τα γράμματα που έχει γράψει με την κιμωλία ο δάσκαλος. Ως εκ τούτου, διαβάζοντας, είμαστε απαλλαγμένοι από το μεγαλύτερο μέρος της διανοητικής προσπάθειας. Έτσι εξηγείται η ανακούφιση που αισθανόμαστε όταν παύουμε να ασχολούμαστε με τις σκέψεις μας και πάμε να αφοσιωθούμε στο διάβασμα".

"Η αυτοσυνείδησή μας δεν έχει για μορφή τον χώρο παρά μόνο τον χρόνο, γι' αυτό η σκέψη μας δεν προχωράει προς τρεις διαστάσεις, όπως η παρατήρησή μας, παρά μόνο προς μία, δηλαδή σε μια γραμμή χωρίς πλάτος και βάθος". Έτσι αρχίζει ο Σοπενχάουερ το κείμενό του "Οι ουσιαστικές ατέλειες της νόησης", και σε αυτό βλέπει την ουσιαστικότερη ατέλειά της. Η νόηση επεξεργάζεται κάτι με τη σειρά, και, για να ασχοληθεί με το ένα, πρέπει να αφήσει τα άλλα απέξω. Η μια σκέψη φέρνει την άλλη. Κάτι που τώρα μας απασχολεί, πρέπει σύντομα να δώσει τη θέση του σε κάτι άλλο, και, αν δεν είναι ι...

Σοπενχάουερ: Όσο άδολος και ιδανικός κι αν φαίνεται ο θαυμασμός μας για το αγαπημένο πρόσωπο, ο πραγματικός τελικός σκοπός του έρωτά μας είναι η δημιουργία ενός νέου ατόμου. Αυτό φαίνεται πολύ καλά απ' το γεγονός ότι ο έρωτας δεν αρκείται σε μια αμοιβαιότητα αισθημάτων μόνο, αλλά ζητάει ν' αποκτήσει το αντικείμενο του πάθους του κι αυτό θα γίνει ουσιαστικά με τη γενετήσια πράξη. Η βεβαιότητα μόνο πως αγαπιόμαστε δεν είναι ποτέ αρκετή να μας παρηγορήσει για τη στέρηση του αγαπημένου μας προσώπου και δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που σε τέτοιες περιπτώσεις αυτοκτόνησαν. Ενώ, α...

Οι άνθρωποι που βρίσκονται στη ζωή, έχουν κάτι που τους κρατάει σε αγωνία: είναι η ανάγκη να εξασφαλίσουν την ύπαρξή τους δηλ. τον τρόπο με τον οποίο ίσως να μπορέσουν να ζήσουν. Και όταν πια το κατορθώνουν αυτό, κάνουν ένα δεύτερο αγώνα με σκοπό να ελαφρύνουν το βάρος της ζωής, να την κάνουν αισθητή με λίγα, να βρουν τον τρόπο πως σκοτώνεται ο καιρός, πως είναι δυνατό να ξεφύγουν από την πλήξη. Έτσι βλέπουμε τους ανθρώπους εκείνους που έχουν κατορθώσει να ξεφορτωθούν κάθε βάρος και να ελευθερωθούν από κάθε ανάγκη να γίνονται αμέσως βάρος του εαυτού τους και να κάθονται να...

Έρωτας δυνατός δεν υπάρχει παρά μόνο στο τέλειο συνταίριασμα των δύο συντρόφων... Και καθώς δεν υπάρχουν δύο άτομα απολύτως όμοια, κάθε άνδρας πρέπει να βρει σε μιαν ορισμένη γυναίκα τις ιδιότητες που ανταποκρίνονται καλύτερα στις δικές του ιδιότητες, πάντοτε από την οπτική γωνία των παιδιών που πρόκειται να γεννηθούν. Όσο πιο σπάνιο είναι αυτό το ιδανικό ταίριασμα, τόσο πιο σπάνιος είναι και ο πραγματικά μεγάλος έρωτας. Arthur Schopenhauer

Στο κείμενο "Μεταφυσική της ερωτικής σχέσης" ο Σοπενχάουερ εκθέτει την άποψη ότι το ερωτικό πάθος είναι μια "τρέλα" που προκαλεί το γένος στα άτομα, με στόχο την απόκτηση ενός συγκεκριμένου απογόνου. Οι ερωτευμένοι φαντασιώνονται ότι ενεργούν αποβλέποντας στην κατάκτηση της προσωπικής τους ευτυχίας, όμως εντέλει αποδεικνύονται όργανα των σκοπών του γένους. Στο δοκίμιο που τιτλοφορείται "Η μηδαμινότητα και η δυστυχία της ζωής" ο φιλόσοφος εξετάζει τις διάφορες καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου από τις οποίες συντίθεται ένα φάσμα από δεινά, ατυχίες και αποτυχίες. "Η πρακτική...

Σ' ένα τόσο σημαντικό ζήτημα, τόσο σοβαρό και τόσο δύσκολο που βρίσκει την πραγμάτωση του σ' ένα βασικό πρόβλημα της νεώτερης και σύγχρονης φιλοσοφίας, αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα μιας λεπτομερειακής ακρίβειας και παράλληλα μιας ανάλυσης των θεμελιωδών γνώσεων πάνω στις οποίες θα εξελιχθεί η συζήτηση. Η αντίληψη της ελευθερίας, αν την εξετάσουμε με ακρίβεια, είναι αρνητική. Δεν υπονοούμε μ' αυτή παρά την απουσία κάθε κωλήματος, κάθε εμποδίου. Άρα, εφόσον κάθε εμπόδιο είναι μια εκδήλωση της δύναμης, πρέπει ν' ανταποκρίνεται με μια θετική γνώση.

Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, έγραψε τον 19ο αιώνα ένα οξύ, οργισμένο, ανατρεπτικό και ταυτόχρονα σοφό, γλαφυρό και με υποδόριο χιούμορ δοκίμιο (που εκδόθηκε μετά θάνατον] υπό τον εύγλωττο τίτλο "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο", που αυτοσυστήνεται ως εγχειρίδιο επικράτησης έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου σε μια αντιπαράθεση. "Εριστική διαλεκτική" έγραψε ο ίδιος ο Σοπενχάουερ, συγκαλύπτοντας έτσι κάθε ειρωνικό τόνο, "είναι η τέχνη του να λογομαχεί κανείς - και να λογομαχεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερασπίζεται επαρκώς τις θέσεις του, είτε έχει...

Τι είναι, για τον Σοπενχάουερ, η "διαλεκτική"; Μια τέχνη που μας δίνει το πάνω χέρι σε όλες τις συζητήσεις. Είτε δίκιο έχουμε, είτε άδικο. Μια τέχνη που κάνει το άσπρο μαύρο. Μια τέχνη που υπηρετεί την έμφυτη κακία του ανθρώπου. Ο Σοπενχάουερ ονόμασε τη δική του διαλεκτική "εριστική", γιατί σκοπός της είναι η επικράτηση σε κάθε φραστική αντιπαράθεση. "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο" είναι ένα μαχητικό δοκίμιο, που εξηγεί απολαυστικά -και αποτελεσματικά- πώς διακρίνουμε καθαρότερα τη στρατηγική του αντιπάλου, και με ποια τερτίπια μπορούμε να τον αποστομώσουμε.

Σ’ αυτό το απολαυστικό μικρό δοκίμιο ο Σοπενχάουερ αναλύει μια σειρά τεχνάσματα που μπορεί να βοηθήσουν κάποιον να επικρατήσει σε μια αντιπαράθεση ανεξάρτητα από το αν έχει δίκιο ή άδικο και ανεξάρτητα από την ουσία του ζητήματος. Οι σοφιστείες και οι παραπλανητικές μέθοδοι που ανερυθρίαστα προτείνει ο μεγάλος φιλόσοφος προκαλούν συχνά το χαμόγελο του αναγνώστη. Φτάνοντας όμως στην κατακλείδα του κειμένου, αντιλαμβάνεται κανείς πως ό,τι προηγήθηκε μοιάζει εντέλει περισσότερο με άσκηση ειρωνείας και έχει σκοπό να λειτουργήσει προειδοποιητικά: "Μετά βίας ένας στους εκατό αν...