Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Xenópoulos Grigórios
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1867 από Ζακυνθινό πατέρα και από μητέρα Φαναριώτισσα. Η οικογένειά του εγκαταλείπει την Πόλη, όταν ο Γρηγόριος ήταν έντεκα μηνών και εγκαθίσταται στη Ζάκυνθο. Έτσι, τον κόσμο τον πρωτογνώρισε στο μαγευτικό αυτό νησί της Επτανήσου. Η γραφικότητα του τόπου, η πανώρια φύση με τις μοναδικές της ομορφιές, ο λαός της Ζακύνθου με τα ήθη και τα έθιμά του, η ιστορία και γενικά η επτανησιακή κουλτούρα, διαπλάθουν και επηρεάζουν βαθιά την ψυχή του. Ζυμώνεται με τους Ζακυνθινούς και όλα τα ερμηνεύει με την ιδιοσυγκρασία που κουβαλάει από το νησί του. Μετά το γυμνάσιο ο Ξενόπουλος παρακολουθεί μαθήματα φυσικομαθηματικών στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Όμως, η λογοτεχνία και η δημοσιογραφία τον αποσπούν οριστικά. Συνεργάζεται με όλες σχεδόν τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής του. Το 1890 ο Γεώργιος Δροσίνης του προτείνει και αναλαμβάνει αρχισυντάκτης στην Εστία. Το 1896 ο ιδιοκτήτης του παιδικού περιοδικού «Διάπλασις των παίδων» Νικόλαος Παπαδόπουλος τον παίρνει αρχισυντάκτη και αργότερα του αναθέτει τη διεύθυνση του περιοδικού. Στη "Διάπλαση των Παίδων" η αγάπη του για το ελληνόπουλο τον οδήγησε να γράψει χιλιάδες "αθηναϊκές επιστολές", στις οποίες μιλούσε για διάφορα θέματα. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγινε ο δάσκαλος και μερίμνησε συστηματικά για το παιδί - αναγνώστη, για το παιδί που χρειάζεται αγωγή και παιδεία. Διακατέχεται από μια έμφυτη παιδαγωγική κλίση που την συνθέτουν η συμπάθεια και το ενδιαφέρον του για το παιδί, η δίψα και η πίστη του για την μόρφωσή του. Η προσφορά του στο τρίπτυχο σπίτι - οικογένεια - παιδί αρχίζει αμέσως μετά που αναλαμβάνει τη διεύθυνση του περιοδικού. Για πέντε περίπου δεκαετίες προσφέρει ένα αξιόλογο παιδαγωγικό και μορφωτικό έργο. Βοηθάει το παιδί - αναγνώστη να ανακαλύψει μόνο του το αντικείμενο της γνώσης και να αγκαλιάσει τη φύση, τις αξίες και τους συνανθρώπους του. Παίρνει στα χέρια του μια τεράστιας σημασίας εξουσία, τη διαπλαστική. Η προσφορά του αυτή δεν κατευθύνεται από κάποιο συγκεκριμένο και οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, αλλά κυρίως από το ένστικτό του και από την αγάπη του για το παιδί. Συνειδητά, όμως, «Ο Φαίδωνας» εργάστηκε για τη δημιουργία μιας παιδικής λογοτεχνικής γλώσσας - μιας γλώσσας ζωντανής - που θα άγγιζε τις τρυφερές ψυχές των παιδιών και που θα μάθαιναν έτσι χωρίς βιβλία και χωρίς δασκάλους. Πετυχαίνει, έτσι, ένα θερμό δόσιμο με τον αναγνώστη και μια απελευθερωτική και θετική στάση που μορφώνει και συγχρόνως δεν σκλαβώνει. "Η αδελφούλα μου" είναι το πρώτο παιδικό μυθιστόρημα που γράφει στη δημοτική γλώσσα. Αν και είναι επηρεασμένος από τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές ανακατατάξεις, δεν περιορίζεται μέσα στα πλαίσια του ηθογραφικού μυθιστορήματος, αλλά προχωράει και ασχολείται με την περιγραφή των ψυχικών ικανοτήτων των ηρώων του. Γίνεται ένας ψυχογράφος που τηρεί όμως αυστηρά την αντικειμενικότητά του. Μόνο όταν περιγράφει Ζακυνθινά τοπία και αρχίζουν να αναδύονται μέσα από αυτά οι μνήμες των παιδικών του χρόνων, εκφράζει υποκειμενικά συναισθήματα. Ο ρεαλισμός του 1900 ήταν εκείνο που ζητούσαν οι πολλοί και εκείνο που μπορούσε να ενώσει την απόσταση ανάμεσα στους πολλούς και στη νέα, στην αδιαμόρφωτη ακόμα ελληνική πεζογραφία. Με τα μυστικά της ρεαλιστικής σχολής η αφήγησή του έστρωνε πιο άνετα. Ο Ξενόπουλος βέβαια είχε έμφυτη αφηγηματική ευκολία, καλαισθησία, γλώσσα γλαφυρή, απλή, ρέουσα, έτσι που άρεσε σε όλους. Δεν υπήρξε ποτέ ανιαρός και κουραστικός. Στάθηκε ένας γλωσσοπλάστης - ένας ακούραστος δημιουργός του Λόγου είτε έγραφε για εφημερίδα ή για περιοδικό ή θέατρο ή μυθιστόρημα ή διήγημα ή παιδικό ανάγνωσμα, δοκίμιο ή ποίηση. Τα έργα του έχουν πλούτο, φυσικούς διαλόγους, οξύτητα παρατήρησης και άψογη τεχνική. Το περιβάλλον των μυθιστορημάτων του Ξενόπουλου είναι πότε η Αθήνα και πότε η Ζάκυνθος. Ο συγγραφέας θέλει να μας περιγράψει την ελληνική κοινωνία της εποχής του. Αυτό όμως δεν είναι κανόνας. Σε αρκετά έργα του περιγράφονται και ζωντανεύουν παλαιότερες κοινωνίες κυρίως της Ζακύνθου. Σε χρόνια ακμής, δύναμης, μεγαλείου, πλούτου και πολιτισμού, αναζήτησε και βρήκε πλούσιο και άφθονο υλικό που το εκμεταλλεύτηκε κατάλληλα. Ένα θαυμάσιο και ίσως το πιο πρωτότυπο έργο του είναι «Το Φάντασμα», μια πρωτάκουστη αληθινή ιστορία που διαδραματίσθηκε το ΙΗ΄ αιώνα στη Βενετοκρατούμενη Ζάκυνθο. "Ο Κόκκινος Βράχος" (1905) δίνει μια πετυχημένη απεικόνιση της ζακυνθινής ζωής. Πρόκειται για έναν έρωτα καταλύτη που τον βιώνει η ηρωίδα χωρίς τίποτα το κίβδηλο. Τρία από τα καλύτερα έργα του έχουν επίσης υπόθεση ζακυνθινή (Λάουρα 1915, Αναδυόμενη 1923, Τερέζα Βάρμα Δακόσια 1925). Εκείνα όμως που η κριτική αναγνώρισε αναμφίβολα τα καλύτερα μέσα στα τόσα μυθιστορήματα του Ξενόπουλου, είναι οι "Πλούσιοι και Φτωχοί" (1919), και οι "Τίμιοι και Άτιμοι" (1921). Ανήκουν σε μια "κοινωνική τριλογία" όπου ο συγγραφέας προβληματίζεται πάνω σε κοινωνικά θέματα και το πετυχαίνει άριστα. Δίπλα στο μυθιστορηματικό, σημαντικό είναι και το θεατρικό του έργο. Επηρεασμένος από τον Ίψεν, δίνει το 1904 το πιο συγκροτημένο ίσως από τη θεατρική άποψη έργο του, "Το Μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας", με κέντρο μια ευγενική μορφή και το μυστικό της που αφορά μια σκόνη - μια άσπρη σκόνη που θεραπεύει τον καταρράκτη ματιών. Από τα θεατρικά του έργα αρκετά αντέχουν και σήμερα. Διατηρούνται στη ζωή όχι για λόγους νοσταλγίας, αλλά χάρη στα ολοζώντανα πρόσωπα που έπλασε ο συγγραφέας. Τα έργα του όπως ο "Πειρασμός", "Φιόρο του Λεβάντε", "Στέλλα Βιολάντη", "Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας", "Φωτεινή Σάντη", "Αναδυόμενη", "Ποπολάρος", κ.α. παίζονται στο Θέατρο, διασκευάζονται για τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Ο Ξενόπουλος πέθανε σε μεγάλη ηλικία το 1951 στην Αθήνα μακριά από το αγαπημένο του νησί.
The Downfall
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1992)
Had I a sixteen-year-old daughter I would contrive to have her read this book in secret. This achieved, I would be quite easy in my mind that there would be no fear of her ever going wrong. Gr. Xenopoulos
The Three-sided Woman
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1992)
Nitsa Gazeles is a young Athenian girl from a good family – a sensitive creature with all the ardour of youth, the curiosity of innocent girlhood and the joy of life. She wants to be able to go out on her own, to go wherever she likes, to go around with whoever she likes and to come home at whatever time she likes. Nitsa goes contrary to the society of her day and we know that society, even if it is defeated and altered by people demanding change, takes its revenge on them.
Αθανασία. Ένα κορίτσι που κάτι του έλειπε. Τα κουπόνια
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (2000)
Αθηναϊκές επιστολές
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
"Η μόνη πνευματική και ψυχική τροφή των παιδιών του τόπου μας για πάμπολλα χρόνια. Τρεις ολάκερες γενεές μορφώθηκαν αποκλειστικά από τον Ξενόπουλο και μπορούμε να πούμε χωρίς δισταγμό, πως αυτός μόνος πέτυχε έξω από το σχολείο περισσότερο απ' ό,τι πέτυχαν όλοι οι δάσκαλοι μαζί, μέσα στα Σχολεία στον ίδιο χρόνο." Κατίνα Ι. Παπά Στον τόμο περιλαμβάνονται 151 Αθηναϊκές Επιστολές από τη Διάπλαση των Παίδων χρονολογικής περιόδου από 1916 έως 1946.
Ανάμεσα σε τρεις γυναίκες
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Ένα έργο διαφορετικότερο από τα γνωστά έργα του συγγραφέα. Μια πλοκή δυνατών ερωτικών συγκρούσεων ενός άνδρα ανάμεσα σε τρεις γυναίκες. Ένα δίλημμα στον ήρωα του έργου. Να παραμείνει πιστός στη γυναίκα του ή να συνδέσει τη ζωή του με την κατά πολύ μικρότερή του Τίνα, που κυριολεκτικά τον έχει ξεμυαλίσει με την τρυφερότητα της ηλικίας της;
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2009)
Μια ανθολογία ελληνικού διηγήματος του εικοστού αιώνα είναι, εκ των πραγμάτων, ένα εγχείρημα συνολικού χαρακτήρα. Οφείλει να αποτυπώνει μέσα από κατασταλαγμένες μορφές τόσο τις περιπέτειες της γραφής όσο και της γλώσσας αλλά και της χώρας που ανέδειξε τους επιλεγμένους διηγηματογράφους. Όσο απαραίτητοι είναι σε μια ανθολογία οι δημιουργοί-αγκωνάρια, οι δημιουργοί που σ’ αυτούς αναφερόμαστε αυθόρμητα, σχεδόν χωρίς σκέψη, άλλο τόσο ενδυναμώνουν την ανθολογία αυτή οι δημιουργοί ήσσονος σημασίας. Οι συγγραφείς δηλαδή που αποτυπώνουν «στιγμές» και «εικόνες» ταπεινές και φαινομεν...
Ανιέζα. Χαίρε νύμφη. Το ανθρώπινο. Καβαλλερία Ποπολάνα
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1991)
Απ' την κουζίνα στο χαρέμι
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1994)
Χίλια πρόσωπα, με χίλιες σκηνές, σε χίλια μέρη, και με σπαρακτική ηρωίδα την όμορφη, αθώα και μικρή νησιωτοπούλα, που έρχεται στην Αθήνα να δουλέψει με την τιμή της, να μαζέψει την προικούλα της, να γυρίσει στο χωριό της και να παντρευτεί, αλλά χωρίς κι αυτή να καταλάβει πως απ' την κουζίνα περνά στο χαρέμι, για να γίνει πρώτα, μαζί με χίλιες άλλες, οδαλίσκη του αφεντικού της κι ύστερα να καταντήσει οδαλίσκη ολονών.
Απάνεμα βράδια
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Παύλος, Ιφιγένεια, Ελοϊσία, Αλέξης και Αλίκη! Όλοι τους παιδιά δυο φιλικών οικογενειών μοιράζονται τα ήσυχα και θελκτικά βράδια των διακοπών τους στο νησί. Μες στην απανεμιά της νύχτας, εκεί στο μικρό καφενείο του χωριού, οι ατελείωτες συζητήσεις και οι περίπατοι μεταμορφώνονται σε μυρωμένο αεράκι που «λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα, γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα...». Σ’ αυτές τις ώρες, -ώρες καλοκαιρινής συμφωνίας- πρωταγωνιστής γίνεται ο έρωτας. Για άλλους πλατωνικός, για άλλους φλογερός, για άλλους παιδιάστικο πείσμα. Είναι καιρός πια οι νεαροί ήρωες να αντιμετωπίσο...
Αρραβωνιασμένοι στα ψέματα
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Η Νίτσα για να συγκινήσει το Μένη τον οποίο αγαπούσε παράφορα, σκέφτηκε να αρραβωνιαστεί στα ψέματα με τον ξάδελφό της τον Ορέστη ώστε να ξυπνήσει στο Μένη το αίσθημα της ζήλιας και να τον ωθήσει να εκδηλώσει τα πραγματικά του αισθήματα. Σε αυτό το σχέδιο στέκεται σύμμαχος ο ξάδελφός της ο Ορέστης αν και ο ρόλος του αποδεικνύεται πολύ πιο δύσκολος στην πορεία από αυτόν που είχε φανταστεί στην αρχή... Ένα μυθιστόρημα γεμάτο ανατροπές, δοσμένο με πολύ χιούμορ.
Αυτοβιογραφικά κείμενα (1919-1948)
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (2009)
Με την έκδοση του βιβλίου αυτού πραγματοποιών την υπόσχεση που είχα δώσει σε προηγούμενη μελέτη μου για μελλοντική αναδημοσίευση αυτούσιων όλων των αυτοβιογραφικών κειμένων του συγγραφέα. [...] Στην προαναφερθείσα μελέτη μου είχα παρουσιάσει επιλεκτικά, λόγω της μεγάλης αφηγηματικής τους έκτασης ορισμένα μόνο από τα παραλειπόμενα αποσπάσματα, αλλά και όσα έκρινα ως απολύτως αναγκαία από τις άλλες εκδοχές της Αυτοβιογραφίας τις "εκτενέστερες" και τις σύντομες, συνολικά πέντε κείμενα γραμμένα διαδοχικά από το 1919 ως το 1948. Στην παρούσα έκδοση προσφέρονται τα κείμενα αυτά...
Αυτοβιογραφικά κείμενα (1919-1948)
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη (2009)
Με την έκδοση του βιβλίου αυτού πραγματοποιών την υπόσχεση που είχα δώσει σε προηγούμενη μελέτη μου για μελλοντική αναδημοσίευση αυτούσιων όλων των αυτοβιογραφικών κειμένων του συγγραφέα. [...] Στην προαναφερθείσα μελέτη μου είχα παρουσιάσει επιλεκτικά, λόγω της μεγάλης αφηγηματικής τους έκτασης ορισμένα μόνο από τα παραλειπόμενα αποσπάσματα, αλλά και όσα έκρινα ως απολύτως αναγκαία από τις άλλες εκδοχές της Αυτοβιογραφίας τις "εκτενέστερες" και τις σύντομες, συνολικά πέντε κείμενα γραμμένα διαδοχικά από το 1919 ως το 1948. Στην παρούσα έκδοση προσφέρονται τα κείμενα αυτά...
Αφού έριξε τα τείχη
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Καθηγητής Μαθηματικών παραδίδει μαθήματα, για να συντηρήσει την ορφανή από πατέρα φτωχή οικογένειά του. Ο καθημερινός αγώνας του γίνεται ακόμη πιο δύσκολος εξαιτίας των δύο αδελφών του που τον εκμεταλλεύονται και γίνονται εμπόδιο στην αποκατάστασή του. Για καλή του τύχη η πανέξυπνη φιλενάδα του, καθηγήτρια κι αυτή, τον απαγκιστρώνει από το σπίτι του και την παντρεύεται. Ο γάμος τους δε θα κρατήσει πολύ. Μια πολύ ωραία μαθήτρια της γυναίκας του τον ξεμυαλίζει και το διαζύγιο είναι αναπόφευκτο.
Αφροδίτη
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Ο Θράσος ποθεί να ζήσει τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα πλατιά, ανοιχτά, ελεύθερα, να χαρεί τον κόσμο και να κάνει πράγματα μεγάλα. Όλα αυτά για το πρόσωπο της Αφροδίτης, αυτό της αιώνιας νιότης και ομορφιάς, που τον περιμένει στο πέτρινο μπαλκονάκι της οδού Αραχώβης. Θα του χαρίσει φιλιά σαν φίμωτρα. Κι εκείνος, που θα έπρεπε να ρουφά τη ζωή ευτυχισμένος, γυρίζει αργοπερπάτητος με μόνο σκοπό να ικανοποιήσει μια άπληστη γυναικεία ψυχή. Λίγα μόνο λείψανα αξιοπρέπειας δεν είναι ικανά να επαναστατήσουν μέσα του και γρήγορα οδηγείται στην παρανομία για εκείνη- πάντα για την...
Γκιοβάννα
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Η «Γκιοβάννα»... Μια παλιά ζακυνθινή ιστορία, που ο Ξενόπουλος τη μεταπλάθει σε μυθιστόρημα πολλών συναισθηματικών συγκινήσεων, σε έργο τέχνης που διαθέτει τρία μεγάλα προσόντα: αφηγηματική μαεστρία, φανταστική, σχεδόν ψυχολογική δύναμη και την ιστορία μιας κοπέλας, που μένει αξέχαστη.
Δεν ήταν γραφτό
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
"Μεγαλώσαμε μαζί με τον Άγγελο που κυριολεκτικά από μικρό παιδί αγαπούσα κι ελάτρευα", αφηγείται η ηρωίδα της υπόθεσης, η Μαριάνθη. Χωριστήκαμε όμως, γιατί εκείνος έφυγε να μπει στη Σχολή. Δυστυχώς, άφησε "στο πόδι του" το Σπύρο, που ήταν ο καλύτερός του φίλος. Ε, αυτός έμελλε να γίνει ο εχθρός του κι ο προδότης του. Τι παιχνίδι παίζει η μοίρα στη Μαριάνθη;
Διηγήματα
Συλλογικό έργο
Επικαιρότητα (1996)
Μια σειρά διηγημάτων Ελλήνων πεζογράφων της παλαιότερης λογοτεχνίας μας που έχουν ως κοινό θεματικό κέντρο του ιερέα. Ο ιερέας, μέσα στην ενοριακή παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι ένα πρόσωπο σεβαστό και ο ρόλος του είναι πολύπλευρος και σημαντικός για τη ζωή της κοινότητας, ιδιαίτερα στα χωριά και στις παλιότερες εποχές, που δεν υπήρχαν οι σημερινές δυνατότητες συγκοινωνίας και επικοινωνίας. Έτσι, παράλληλα με τη μορφή του ιερέα, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με παλαιότερες μορφές ζωής, με παλαιότερα ήθη της ελληνικής υπαίθρου, μέσα από ζωντανές λογοτεχνικές γραφές....
Διηγήματα
Ξενόπουλος Γρηγόριος 1867-1951
Βλάσση Αδελφοί (1984)
Περιεχόμενα τόμου - Ο κακός δρόμος - Η τελευταία προσευχή - Κελαϊδισμοί - Η ζωή και ο θάνατος της Αργυρούλας - Το ψωμί - Αθανασία - Ο άνθρωπος κι η μηχανή - Τα κουπόνια - Μια Γαλλίδα - Ο Σταυρογιάννης - Ένα κορίτσι που κάτι του έλειπε - Φαλιμέντο - Σάνκτα Φαμίλια - Καταμάθετε τα κρίνα του αγρού Απ' όλο το έργο μου οι κριτικοί της λογοτεχνίας ξεχωρίζουν τα μικρά μου διηγήματα. Τα ονόμασαν "πρότυπα του είδους" κι ακόμα "μικρά αριστουργήματα". Κι εγώ θεωρώ τα μικρά μου διηγήματα σαν το καλύτερο μέρος του όλου μου έργου. Γρ. Ξενόπουλος
