Derrida Jacques 1930-2004
Derrida Jacques
O Jacques Derrida γεννήθηκε το 1930 στην Αλγερία. Από το 1960 δίδαξε φιλοσοφία στη Σορβόννη, από το 1965 στην Ecole Normale Superieure και από το 1983 στην Ecole des Hautes Etudes. Οι ιδέες του Ντεριντά απέσπασαν την προσοχή του κοινού για πρώτη φορά, όταν το 1965 δημοσιεύθηκαν δύο άρθρα του σε παρισινό έντυπο με τίτλο "Critique", όπου ανέπτυσσε τη θεωρία του για τη φύση της γραφής και τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για το πρώτο και διασημότερο βιβλίο του με τίτλο "Περί Γραμματολογίας" που εκδόθηκε το 1967. Το ίδιο διάστημα αρθρογραφούσε και στο γαλλικό αριστερό έντυπο "Tel Quel". Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70 "μοιράστηκε" μεταξύ Παρισιού και Νέας Υόρκης. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια του Τζον Χόπκινς, του Γέιλ και της Καλιφόρνια. Η απονομή τιμητικού διπλώματος στον Ντεριντά το 1992 από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στους κόλπους της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ηταν τέτοια η διαμάχη που οι καθηγητές αναγκάστηκαν να θέσουν το ζήτημα σε ψηφοφορία. Ο Ντεριντά έγινε γνωστός αλλά και δέχθηκε επικρίσεις κυρίως για την ανάπτυξη, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, μιας άλλης προσέγγισης των φιλοσοφικών κειμένων. Η λεγόμενη θεωρία της "αποδόμησης", η οποία επικεντρώνεται στην ασάφεια και στην αντίφαση στο νόημα. Ο Ντεριντά φθάνει στο συμπέρασμα ότι τα γραπτά κείμενα αντιφάσκουν μεταξύ τους και πως η αποδόμηση αντιστέκεται στην τυραννία της εύκολης απάντησης. Είχε μετάσχει σε εκστρατείες για την προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών στη Γαλλία, είχε διαδηλώσει κατά του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική και υπέρ των αντιφρονούντων στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία. Κυριότερα έργα του: "L' Ecriture et la Difference" (1967), "La Voix et le Phenomene" (1967), "La Dissemination" (1972), "Positions" (1972), "L' Archeologie du Frivole" (1973). Πέθανε μετά από μάχη με τον καρκίνο (που είχε διαγνωστεί ένα χρόνο πριν), στις 9 Οκτωβρίου του 2004, στα 74 του, σε νοσοκομείο του Παρισιού.
E. Husserl: Η φαινομενολογία και το πέρας της μεταφυσικής
Derrida Jacques 1930-2004
Principia (2015)
Στο κείμενο του Jacques Derrida, διαπιστώνεται μια θετικότερη αντιμετώπιση ολόκληρου του έργου του Husserl. Εδώ, συνοψίζονται οι μέχρι τότε αποτιμήσεις του Derrida της χουσερλιανής φαινομενολογίας, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Husserl οι οποίες ανάγονται στην υπερβατολογική υποκειμενικότητα. Το κείμενο διαρθρώνεται γύρω από την προϊστορία της φαινομενολογίας, την εποχή και τη στατική συγκρότηση και τη γενετική φαινομενολογία. Ο Derrida ξετυλίγει τη διαδρομή της χουσερλιανής φαινομενολογίας στο πλαίσιο των θεωριών που αντιμετώπισε ο Husserl, από τον θετικι...
Jacques Derrida: Μαρτυρία και μετάφραση: επιβιώνοντας ποιητικά. Και τέσσερις αναγνώσεις
Derrida Jacques 1930-2004
Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (1996)
Στις 9 Μαρτίου 1995, στις 7 μ.μ., ο Jacques Derrida, προσκεκλημένος του Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, με τη συνεργασία του εκδοτικού οίκου Εκκρεμές, έδωσε μια διάλεξη στο Auditorium του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών με θέμα: "Temoignage et traduction: Survivre en poete". ("Μετάφραση και μαρτυρία. Επιβιώνοντας ποιητικά"). Ακολούθησαν κατά σειράν και στην ελληνική γλώσσα, "τέσσερις αναγνώσεις" για το έργο του Γάλλου φιλοσόφου από τους Γιώργο Βέλτσο, Αριστείδη Μπαλτά, Χρήστο Γ. Λάζο και Βαγγέλη Μπιτσώρη. Την εκδήλωση έκλεισε η δευτερολογία του...
Απροϋπόθετο ή κυριαρχία
Derrida Jacques 1930-2004
Εκδόσεις Πατάκη (2002)
Στις 3 Ιουνίου 1999 ο Ζακ Ντεριντά αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στην Αθήνα. Η άφιξή του στην Ελλάδα συνέπεσε με τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο. Πιστός στις αρχές του, ο Ζαν Ντεριντά, μέσα στο πανεπιστήμιο, θα παρακάμψει τους καθιερωμένους κανόνες εθιμοτυπίας που υπαγορεύουν όχι μόνο τη μορφή αλλά και τη θεματική του λόγου ενός επίτιμου διδάκτορα και θα εκφέρει μια κατ' εξοχήν πολιτική θέση, άμεσα συνυφασμένη με τα τραγικά πολεμικά συμβάντα. Κατ' αυτόν τον τρόπο, εδώ, στην Ελλάδα, σπάει για πρώτη φορά τη σιωπή που είχε κρατήσει ως τότε σχετικά με αυ...
Εικοτολογίες περί "Φρόυντ"
Derrida Jacques 1930-2004
Πλέθρον (2008)
Πέραν της αρχής της ευχαρίστησης: θα προτείνω μία επιλεκτική ανάγνωση του, που ξεδιαλέγει, που εγκαθιστά διακρίσεις. Όχι χωρίς να ξαναπεράσουμε, σύμφωνα με μία παιδαγωγική στην οποία δεν θα έπρεπε να προσκολληθούμε τυφλά, από πολυπερπατημένα μονοπάτια, θα ήθελα να δώσω προς ανάγνωση τη μη θεσική δομή του Πέραν..., την αθεσική λειτουργία του εντέλει, ας πούμε καλύτερα αυτό που το αποσπά από την απαίτηση της τελικής αρχής, και μάλιστα απλά της αρχής. Διακρίνω αλλού το εναπομένον από την αρχή. Πώς να έχουμε πρόσβαση στο εναπομένον του Πέραν...; Πώς πρέπει να προχωρήσει αυτό...
Έμβολα
Derrida Jacques 1930-2004
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2002)
Ο Ζακ Ντερριντά είναι ο εισηγητής μιας πρακτικής του φιλοσοφείν όπου το κύριο μέλημα του στοχαστή είναι η αποκατασκευή (αποδόμηση) των παραδοσιακών φιλοσοφικών εννοιών θεολογικού χαρακτήρα, όπως είναι η δήθεν αμεσότητα της «φωνής» και η δήθεν απλή έννοια του «σημείου», που τις αποκατασκευάζει ο Ντερριντά στα πρώτα του έργα μετά το Η φωνή και το φαινόμενο για την έννοια του σημείου στον Χούσσερλ (μτφ. Ολκός 1997). Αυτή η πρακτική έχει να μάθει, βέβαια, από τον Νίτσε, τον «φιλόσοφο της υποψίας», αλλά συγχρόνως οδηγεί σε μια πρωτότυπη ανάγνωσή του, σύμφωνα με την οποία η αμφισ...
Η γραφή και η διαφορά
Derrida Jacques 1930-2004
Εκδόσεις Καστανιώτη (2003)
Σε αυτό το βιβλίο κρίνονται ο Δομισμός, οι επιστήμες του ανθρώπου, η φαινομενολογία, το θέατρο της ωμότητας, η ψυχανάλυση, η κριτική της λογοτεχνίας, μέσα από μιά ακολουθία περίπλοκων χειρισμών που απαιτούν αναφορές στους Νίτσε, Χέγκελ, Χούσσερλ, Χάιντεγκερ, Φρόυντ, Αρτώ, Μπατάιγ, Μπλανσό, Φουκώ, Ζαμπές, Λεβινάς. Ανανεώνοντας την προβληματική σχέση της ζώσας φωνής με τη γραφή (θέμα που απαντάται στον πλατωνικό Φαίδρο), ο Ντεριντά έχει τη μοναδική ευκαιρία να θέσει για άλλη μια φορά τη σκέψη προ του μείζονος καθήκοντός της: να ανα-λογιστεί τον εαυτό της μέσα από τη φωνητική...
Η θρησκεία
Αλεξάνδρεια (2003)
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να σκεφτούμε το φαινόμενο που βιάσθηκαν να το ονομάσουν "επιστροφή των θρησκειών"; Γιατί ξαφνιάζει; Γιατί εντυπωσιάζει ειδικά όσους πίστευαν αφελώς ότι ένα δίλημμα αντιπαραθέτει από τη μια τη Θρησκεία και από την άλλη τον Λόγο, τον Διαφωτισμό, την Επιστήμη, την Κριτική (τη μαρξιστική κριτική, τη νιτσεϊκή γενεαλογία, τη φροϋδική ψυχανάλυση με το κληροδότημά τους), ωσάν η μόνη έκβαση να είναι η μια πλευρά να βγάλει την άλλη από τη μέση; Άραγε η "επιτροφή του θρησκευτικού" περιορίζεται σε ό,τι η δόξα ορίζει ασαφώς ως "φονταμενταλισμό", "ζηλωτισμό", "φα...
Η λευκή μυθολογία
Derrida Jacques 1930-2004
Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2004)
Ο Ζακ Ντερριντά εισηγείται μια πρακτική της φιλοσοφίας ως αποκατασκευής (αποδόμησης) των θεολογικού χαρακτήρα παραδοσιακών εννοιών της, όπως η αμεσότητα της "φωνής" και η έννοια του "σημείου", στις οποίες στηρίζεται κάθε ιδεαλιστική σημασιολογία. Μια τέτοια σκέψη κινδυνεύει πάντα να παρεξηγηθεί. Όταν αρνείται, στη "Λευκή μυθολογία" (1971), την έννοια της μεταφοράς, επειδή ανήκει και αυτή σε εκείνες που χρήζουν αποκατασκευής, φίλοι και εχθροί θα σπεύσουν να συμπεράνουν ότι, για τον Ντερριντά, όλα είναι μεταφορές... Δύο ειδικοί του φιλοσοφικού κλάδου της ρητορικής, που ασχο...
Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2013)
Η υπερπαραγωγή θεωρητικού λόγου για τη λογοτεχνία και τις γραμματολογικές σπουδές, ιδίως από τη δεκαετία του 1960 και εξής, προσέφερε μεν μεγάλη ποικιλία προσεγγίσεων, διαμόρφωσε όμως ένα τοπίο όπου δεν μπορεί κανείς να προσανατολιστεί αν αγνοεί τους βασικούς οδοδείκτες, τα κείμενα δηλαδή που αποτέλεσαν την αφετηρία των περισσότερων θεωρητικών αναζητήσεων. Το παρόν "Ανθολόγιο" του K. M. Newton αποτελεί μια συλλογή τέτοιων θεμελιωδών κειμένων: ξεκινώντας από τις συμβολές του Ρωσικού Φορμαλισμού, της Νέας Κριτικής και της Ερμηνευτικής, ο Newton παρακολουθεί την επίδραση π...
Η τελευταία λέξη του ρατσισμού
Derrida Jacques 1930-2004
Άγρα (1992)
Το κείμενο αυτό του Ζακ Ντεριντά δημοσιεύτηκε το 1983 αντί προλόγου στον κατάλογο της περιοδεύουσας έκθεσης "Art Against Apartheid"/"Η τέχνη εναντίον του Απαρτχάιντ", η οποία στη συνέχεια περιόδευσε ανά τον κόσμο, προοριζόμενη να καταλήξει στη Νότιο Αφρική και να γίνει ένα μουσείο κατά του Απαρτχάιντ. Στην έκθεση συμμετείχαν γνωστοί συγγραφείς, ζωγράφοι και γλύπτες απ' όλον τον κόσμο. "Apartheid - αυτό να μείνει το όνομα εφεξής, η μοναδική ονομασία στον κόσμο για τον τελευταίο των ρατσισμών. Να παραμείνει, αλλά να 'ρθει μια μέρα που θα είναι μόνον για τη μνήμη του ανθρώπ...
Η φωνή και το φαινόμενο
Derrida Jacques 1930-2004
Ολκός (1997)
Οι "Λογικές έρευνες" (1900-1901) του Χούσερλ άνοιξαν ένα δρόμο προς τον οποίο, όπως γνωρίζουμε, ετράπη σύνολη η φαινομενολογία. Ίσαμε την 4η έκδοση (1928), δεν παρατηρείται καμιά θεμελιώδης μετατόπιση, καμιά αποφασιστική ανασκευή. Βέβαια έχουμε αναθεωρήσεις και μια ρωμαλέα προσπάθεια επεξήγησης: "Ιδέες...Ι" και "Τυπική λογική και υπερβατική λογική". Σε αυτές τις πραγματείες εκδιπλώνονται χωρίς διακοπή οι έννοιες του αναφορικού ή νοηματικού νοήματος, η διαφορά ανάμεσα στις δύο διαστρώσεις της αναλυτικής με την ισχύουσα έννοια (καθαρή μορφολογία των κρίσεων και λογική του συμ...
Θέσεις
Derrida Jacques 1930-2004
Πλέθρον (2006)
..."αποδομώ" τη φιλοσοφία σημαίνει ότι στοχάζομαι τη δομημένη γενεαλογία των εννοιών της με τον πλέον πιστό και τον πλέον εσωτερικό τρόπο, και ότι ταυτόχρονα διακρίνω... καθετί που απέκρυψε ή απαγόρευσε αυτή η ιστορία, καθώς γινόταν ιστορία μέσω αυτής της... ιδιοτελούς καταστολής. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, μέσω αυτής της πιστής αλλά και βίαιης κυκλοφορίας ανάμεσα στο μέσα και το έξω της φιλοσοφίας... παράγεται μια κειμενική εργασία που παρέχει μεγάλη απόλαυση. Γραφή ιδιοτελής που μας παραδίδει επίσης προς ανάγωση τα φιλοσοφήματα... ενός πράγματος που δεν μπόρεσε να παρουσια...
Ιστορία του ψεύδους
Derrida Jacques 1930-2004
Angelus Novus (2019)
Στο βιβλίο δημοσιεύεται η διάλεξη του Ζακ Ντερριντά στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1η Ιουλίου 1996), η οποία προβαίνει σε μια αποδομητική ανάγνωση των περί ψεύδους θεωριών του Πλάτωνος, του Αριστοτέλη, του Αυγουστίνου, του Μονταίνιου, του Ρουσσώ, του Καντ, του Νίτσε, του Φρόυντ, του Χάιντεγγερ, του Ώστιν, του Κοϋρέ και της Άρεντ. Ο Ντερριντά τονίζει τα δύο παραδοσιακά αντιθετικά ζεύγη: αφ’ ενός την αλήθεια προς την πλάνη, την ανακρίβεια, αφ’ ετέρου την αληθολογία προς το ψεύδος ως ψευδολογία. Το πρώτο ζεύγος έχει γνωσιακό, επιστημολογικό, τουτέστιν εξωηθικό χαρακτήρα,...
Ισχύς νόμου
Derrida Jacques 1930-2004
Εκδόσεις Πατάκη (2015)
Η "Ισχύς νόµου" έχει την ισχύ µιας επιτοµής της ντερριντιανής φιλοσοφίας του δικαίου. Πραγµατεύεται τη σχέση της αποδόµησης µε τη δικαιοσύνη, προβαίνοντας στη θεµελιακή διάκριση αλλά και διασύνδεση της δικαιοσύνης και του δικαίου, θεωρώντας την πρώτη ως µη αποδοµήσιµη και το δεύτερο ως αποδοµήσιµο. O Derrida αποδοµεί το κείµενο του Walter Benjamin "Προς την κριτική της βίας", αναδεικνύοντας την εγγενή σχέση της βίας µε το δίκαιο, και εποµένως µε την αυθεντία, την εξουσία, την κυριαρχία και δη την κρατικο-εθνική. Συνδετικός κρίκος των δύο κειµένων είναι η διάκριση µεταξύ δικ...
Κριοί
Derrida Jacques 1930-2004
Ίνδικτος (2008)
Στις 5 Σεπτεμβρίου του 2003 ο Jacques Derrida καλείται να εκφωνήσει μια διάλεξη στο Πανεπιστήμιο της Xαϊδελβέργης εις μνήμην του Hans-George Gadamer. Έχοντας αναπτύξει εν ζωή μια σχέση -σχεδόν φιλία- γεμάτη ιδιαιτερότητες, σχέση γεμάτη διάλογο φιλοσοφικό βασισμένον επάνω στις αρχές της ερμηνευτικής και της φαινομενολογίας, ο Derrida έρχεται να συνεχίσει τον διάλογο αυτόν κατόπιν του θανάτου του Gadamer. Παίρνει ως αφορμή το ποίημα του Γερμανού ποιητή Paul Celan, "Grosse, Gluhende Wolbung" ["Μέγας, διάπυρος θόλος"], ποιητή που κινητοποίησε συναισθηματικά και διανοητικά τόσο...
Μαθαίνοντας να ζεις εν τέλει
Derrida Jacques 1930-2004
Άγρα (2006)
"Μαθαίνεις να ζεις, αυτό θα έπρεπε να σημαίνει ότι μαθαίνεις να πεθάνεις, να λαμβάνεις υπ' όψιν, για να την αποδεχθείς, την απόλυτη θνητότητα [...]. Από τον Πλάτωνα και εφεξής πρόκειται για το παλαιό φιλοσοφικό κέλευσμα: φιλοσοφείς σημαίνει μαθαίνεις να πεθάνεις. Πιστεύω σε τούτη την αλήθεια χωρίς να παραδίδομαι σ' αυτήν. Όλο και λιγότερο. Δεν έχω μάθει να τον αποδέχομαι, τον θάνατο. Είμαστε όλοι επιζώντες με αναστολή". Τον Αύγουστο του 2004, λίγο περισσότερο από ένα μήνα πριν από τον θάνατό του, (8.10.2004), δημοσιεύτηκε η ανά χείρας τελευταία συνέντευξη του Ζακ Ντερριντά...