Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Polítis Kosmás
Κοσμάς Πολίτης (1888-1974). Ο Κοσμάς Πολίτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Παρασκευά Ταβελούδη) γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του εμπόρου Λεωνίδα Ταβελούδη από τη Λέσβο και της Καλλιόπης το γένος Χατζημάρκου από το Αϊβαλί. Το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Σμύρνη, μετά από την οικονομική καταστροφή του πατέρα του. Εκεί πήρε ιδιαίτερα μαθήματα Αγγλικών και Γαλλικών. Το 1900 πέθανε η μητέρα του και ο Πάρις (όπως τον φώναζαν οι δικοί του ) ανατράφηκε από την αδερφή του Μαρία. Στη Σμύρνη φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή και στο Αμερικανικό Κολλέγιο (από το οποίο δεν αποφοίτησε) και εργάστηκε στην Τράπεζα Ανατολής (1905-1911), σε υποκατάστημα της Εταιρείας Wiener Bank-Verein (1911-1919) και στην τράπεζα Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie (1919-1922). Το 1917 παντρεύτηκε την Κλάρα Κρέσπι που καταγόταν από την Αυστροουγγαρία, με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Φοίβη. Το Σεπτέμβρη του 1922 έφυγε με την οικογένειά του για τη Μασσαλία και το Παρίσι, όπου εργάστηκε στην εκεί Credit Foncier d’ Algerie et de Tunisie και το 1923 έφυγε για την Αγγλία. Εργάστηκε στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας του Λονδίνου και το 1924 επέστρεψε στην Ελλάδα ως υποδιευθυντής στο υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας στην Αθήνα. Το 1934 ζήτησε μετάθεση στην Πάτρα, όπου έζησε ως το 1942 αντιμετωπίζοντας έντονα οικονομικά προβλήματα, λόγω του δανείου που είχε πάρει για να χτίσει το σπίτι του στο Παλαιό Ψυχικό (που δημεύτηκε το 1945 από το Δημόσιο και ο Πολίτης αναγκάστηκε να πληρώνει ενοίκιο ως το θάνατό του). Παράλληλα αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και το 1942 απολύθηκε από τη θέση του, καθώς η διεύθυνση της τράπεζας έκρινε πως έκανε κατάχρηση αναρρωτικών αδειών κατά τη διάρκεια σοβαρής αρρώστιας της κόρης του (πέθανε την ίδια χρονιά πάνω στη γέννα της, το ίδιο και το παιδί της· ο θάνατός της στάθηκε καθοριστικός για την επανασύνδεση του Πολίτη με την Κλάρα). Από το 1942 και ως το θάνατό του το βασικό μέσο βιοπορισμού του ήταν οι μεταφράσεις (από το 1945-1946 εργάστηκε ως μεταφραστής στο Βρετανικό Συμβούλιο και στο περιοδικό "Ελληνοαγγλική Επιθεώρηση"). Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ και ιδρυτικό μέλος της ΕΔΑ, με την οποία έθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του 1951 στην περιφέρεια Πατρών, χωρίς να εκλεγεί. Το 1961 έγινε επίτιμο μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (είχε προηγηθεί άρνηση της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών να τον δεχτεί, καθώς αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας για την αριστερή του δράση). Το 1967 πέθανε η γυναίκα του και ο Πολίτης συνελήφθη από την Ασφάλεια της δικτατορίας. Το 1973 μπήκε στον Ευαγγελισμό λόγω αναπνευστικής και καρδιακής ανεπάρκειας, μεταφέρθηκε για λίγο στον οίκο ευγηρίας "Relax Palace" στο Μαρούσι και ένα χρόνο αργότερα ξαναμπήκε στον Ευαγγελισμό, όπου πέθανε. Η πρώτη εμφάνιση του Κοσμά Πολίτη στο χώρο της λογοτεχνίας έγινε σε ηλικία 42 ετών με την έκδοση του "Λεμονοδάσους" (1930), που γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από τον κόσμο των γραμμάτων, ενώ ο ίδιος δήλωνε "ερασιτέχνης συγγραφέας". Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Πάτρα έγραψε την "Eroϊca", που μοιράστηκε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, το 1939, από κοινού με τον Μενέλαο Λουντέμη, και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1960 από τον Μιχάλη Κακογιάννη (βραβείο σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1961, και συμμετοχή στα Φεστιβάλ Βερολίνου και Λονδίνου). Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο διηγήματος (1960 για την "Κορομηλιά") και το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1964 για το "Στου Χατζηφράγκου"). Ο Κοσμάς Πολίτης θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της πεζογραφίας της γενιάς του ’30. Στο σύνολο του πεζογραφικού του έργου κυριαρχεί η αγωνιώδης αναζήτηση του απόλυτου ιδεώδους (συχνά τραγική λόγω της επίγνωσης της χιμαιρικής φύσης μιας τέτοιας αναζήτησης), η οποία εκφράζεται άλλοτε μέσω μιας ιδεαλιστικής, αισθητιστικής και κοσμοπολίτικης γραφής, που συνδυάζει ρεαλιστικά στοιχεία με λυρικές εξάρσεις και κινείται στα πλαίσια της μυθοποίησης της ζωής, και άλλοτε με μια πιο άμεση ιδεολογική στροφή προς τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της εποχής (εντονότερη στα έργα του μετά την εισχώρησή του στο ΚΚΕ με αφετηρία "Το Γυρί"). Το τελευταίο εξολοκλήρου σωζόμενο έργο του "Στου Χατζηφράγκου" έχει ως αφορμή τα παιδικά χρόνια του συγγραφέα στη Σμύρνη και κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει το σύνολο της δημιουργίας του. Άλλα έργα του είναι: "Εκάτη", μυθιστόρημα, 1933, "Κωνσταντίνος ο Μέγας", θεατρικό, 1957, "Μάρκο Πόλο", πρωτότυπη εργασία πάνω στα ταξίδια του, 1967, αρκετά διηγήματα, το μυθιστόρημα "Τέρμα", το οποίο έμεινε ημιτελές (α' εκδ. 1975) και το αφήγημα "Καϊάφας" (α' εκδ. 1976). Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κοσμά Πολίτη βλ. Νόρα Αναγνωστάκη, "Κοσμάς Πολίτης", στο "Η μεσοπολεμική πεζογραφία· από τον πρώτο ως τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1939)", τ. Ζ΄, σ.252-309, Αθήνα: Σοκόλης, 1993· Αλέξης Ζήρας, "Πολίτης Κοσμάς", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 8, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1988· Peter Mackridge, "Χρονολόγιο Κοσμά Πολίτη (Πάρι Ταβελούδη)", περιοδικό "Διαβάζω" τ. 116, 10/4/1985, σ.8-12· Peter Mackridge, "Ο Κοσμάς Πολίτης και η εποχή του ως το 1937" και "Προσθήκες στη βιογραφία του Κ. Πολίτη (μετά το 1937)", στο Κοσμάς Πολίτης, "Eroϊca", επιμ. Peter Mackridge, σ. στ΄-κα΄, Αθήνα: Ερμής/"Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη", 1982· Αλέξης Ζήρας, "Πολίτης Κοσμάς", στο "Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη, 2007, σ. 1841-42. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Λεμονοδάσος
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Μοτίβο (2007)
[...] Το "Λεμονοδάσος" (1930), με το οποίο γίνεται η πρώτη εμφάνιση του Κοσμά Πολίτη στα γράμματα, είναι μια ιστορία γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο, εν είδει ημερολογίου. Καλύπτει τον ίδιο χρόνο που καλύπτουν τα αναφερόμενα γεγονότα και αφηγείται τον νεανικό έρωτα ανάμεσα στον Παύλο, το κεντρικό πρόσωπο, ένα νέο με επιτυχημένη σταδιοδρομία, γεμάτο όρεξη για ζωή και πόθο να χαρεί τα νιάτα του, και τη Βίργκω, το νεαρό κορίτσι από τον Πόρο που εγκλιματίζεται σιγά σιγά και στην κυριολεξία "ετοιμάζεται" να ενσαρκώσει την πραγματικότητα του απόλυτου έρωτα που βιώνει στο πρόσωπό της ο...
Ιστορίες μυστηρίου και φαντασίας
Poe Edgar Allan 1809-1849
Γνώση (2006)
Πολυτελής τετράχρωμη έκδοση με την καταπληκτική εικονογράφηση του Gary Kelley, δεμένη με σκληρό εξώφυλλο. Περιέχει τις ιστορίες: "Το βαρέλι του Αμοντιλλάδο", "Ο μαύρος γάτος" και "Ο οίκος των Ωσέρ".
Τα σταφύλια της οργής
Steinbeck John 1902-1968
Ελευθεροτυπία (2006)
"Κι η Αμερική, μη νομίζεις πως είναι και τόσο μεγάλη. Δεν υπάρχει χώρος για μένα και για σένα, για τους όμοιούς μου και για τους όμοιούς σου, δε χωράνε μαζί πλούσιοι και φτωχοί στην ίδια χώρα, δε χωράνε κλέφτες και τίμιοι άνθρωποι μαζί, ούτε η πείνα μαζί με το πάχος."
Τα σταφύλια της οργής
Steinbeck John 1902-1968
Ελευθεροτυπία (2006)
"Κι η Αμερική, μη νομίζεις πως είναι και τόσο μεγάλη. Δεν υπάρχει χώρος για μένα και για σένα, για τους όμοιούς μου και για τους όμοιούς σου, δε χωράνε μαζί πλούσιοι και φτωχοί στην ίδια χώρα, δε χωράνε κλέφτες και τίμιοι άνθρωποι μαζί, ούτε η πείνα μαζί με το πάχος."
Οι Δουβλινέζοι
Joyce James 1882-1941
Ελευθεροτυπία (2006)
"Κάθε νύχτα, με τα μάτια καρφωμένα στο παράθυρο, ψιθύριζα τη λέξη παράλυση. Πάντα ηχούσε αλλόκοτη στ' αυτιά μου, όπως η λέξη γνώμων στον Ευκλείδη, κι όπως η λέξη σιμωνία στα θρησκευτικά. Μα τώρα την ένιωθα σαν όνομα ενός πλάσματος μοχθηρού και κολασμένου..."
Ο δρόμος με τις φάμπρικες
Steinbeck John 1902-1968
Ελευθεροτυπία (2006)
"Είμαστε ζώα μοναχικά. Όλη μας τη ζωή παλεύουμε για λίγο λιγότερη μοναξιά. Και μια απ' τις πανάρχαιες μεθόδους μας είναι να λέμε μια ιστορία, παρακαλώντας να βρεθεί ένας ακροατής που θα πει (και θα το πιστεύει): Α, ναι, έτσι ακριβώς είναι, ή πάντως έτσι το αισθάνομαι κι εγώ".
Εκάτη
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Πελεκάνος (2006)
Στο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη "Εκάτη" παρουσιάζεται με γλαφυρό τρόπο η επιθυμία ενός νέου άνδρα της αστικής τάξης να γνωρίσει τον απόλυτο έρωτα.
Τα σταφύλια της οργής
Steinbeck John 1902-1968
Γράμματα (2006)
"Κι η Αμερική, μη νομίζεις πως είναι και τόσο μεγάλη. Δεν υπάρχει χώρος για μένα και για σένα, για τους όμοιούς μου και για τους όμοιούς σου, δε χωράνε μαζί πλούσιοι και φτωχοί στην ίδια χώρα, δε χωράνε κλέφτες και τίμιοι άνθρωποι μαζί, ούτε η πείνα μαζί με το πάχος".
Ανθολογία ποιημάτων
Lorca Federico García 1898-1936
Κοροντζής (2006)
"Μα τι να σου πω για την ποίηση; Τι να σου πω γι' αυτά τα σύννεφα, γι' αυτόν τον ουρανό; Να τα κοιτάζω, να τα κοιτάζω, και τίποτα άλλο. Καταλαβαίνεις πως ένας ποιητής δεν μπορεί να πει τίποτα για την ποίηση. Ας τ' αφήσουμε αυτά για τους κριτικούς και τους δασκάλους. Μα ούτε εσύ, ούτε εγώ, ούτε κανείς ποιητής δεν ξέρει τι είναι ποίηση. Είναι εκεί!! Κοίταξε!! Έχω τη φωτιά στα χέρια μου, το ξέρω και δουλεύω τέλεια μαζί της, μα δεν μπορώ να μιλήσω γι' αυτή χωρίς να κάνω φιλολογία. Καταλαβαίνω όλες τις ποιητικές τέχνες. Θα μπορούσα να μιλήσω γι' αυτές αν δεν άλλαζα γνώμη κάθε...
Το ωραιότερο διήγημα του κόσμου και έξι ινδικές ιστορίες
Kipling Rudyard - Joseph 1865-1936
Άγρα (2005)
Στον τόμο, που μετέφρασε αριστοτεχνικά το 1950 ο μεγάλος πεζογράφος Κοσμάς Πολίτης, περιέχονται η κλασική νουβέλα του Κίπλινγκ "Το ωραιότερο διήγημα του κόσμου", καθώς και έξι θαυμάσιες ιστορίες με θέματα από την Ινδία: "Το τέλος του δρόμου", "Η πολιτεία της τρομαχτικής νύχτας", "Στο σπίτι του Σουντχού", "Χωρίς την ευλογία της εκκλησίας", "Ο γυρισμός του Ίμρεϋ" και "Ένας νεαρούλης".
Το Γυρί
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Πελεκάνος (2005)
Το μυθιστόρημα "Το γυρί" σκιαγραφεί τη ζωή στην ομώνυμη συνοικία της Πάτρας. Ρεαλιστική απεικόνιση της καθημερινότητας των λαϊκών συνοικιών μέσα από μία σειρά παραλλήλων ιστοριών.
Κορομηλιά
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Πελεκάνος (2005)
Η συλλογή διηγημάτων "Κορομηλιά" κυκλοφόρησε το 1955 στην Αθήνα.
Τρεις γυναίκες
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Πελεκάνος (2005)
Στη νουβέλα "Τρεις γυναίκες" (1941) θίγεται το θέμα του απόλυτου έρωτα μέσα από την παρουσίαση τριών διαφορετικών γυναικών.
Μάρκο Πόλο
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Ιωλκός (2001)
Όταν επέστρεψε ο Μάρκο Πόλο, από την "Αυλή του Μογγόλου Χαχάνου Κουμπλάι", στη Βενετία, κι εξιστορούσε τα όσα είδαν τα μάτια του και τα όσα άκουσε, τον πέρασαν για τρελό. Κανένας δεν τον πίστευε. Παράξενα και αφύσικα χαρακτήριζαν τα όσα αναφέρει στο "Βιβλίο" του, οι ευρωπαίοι του Μεσαίωνα. Έπρεπε να περάσουν δυο αιώνες για να διαπιστωθεί η αλήθεια για την άγνωστη Ασία. Αυτά τα γεγονότα και την τυχοδιωκτική όσο και προοδευτική προσωπικότητα του Πόλο παρατηρεί, σχολιάζει και καταγράφει στην άγνωστη, ως τώρα, δουλειά του ο Κοσμάς Πολίτης. Μια δουλειά που την τέλειωσε το 195...
Τρεις γυναίκες
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Γράμματα (2001)
Στη νουβέλα "Τρεις γυναίκες" (1941) θίγεται το θέμα του απόλυτου έρωτα μέσα από την παρουσίαση τριών διαφορετικών γυναικών: Ελεονόρα, Τζούλια και Μαρίνα.
Το Γυρί
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Γράμματα (2001)
"Όπως κι αν είναι η οδός Ιεροθέου -το μέρος τούτο μπρος στα περιβόλια- έχει μια σύσταση ξεχωριστή ολότελα. Ίσως να τη χρωστάει στο ρεύμα του ανέμου που κατεβαίνει από το βουνό -α, κάτι τρίβει ο άνεμος απ' το μυαλό του ανθρώπου, λεπταίνει ακόμη ως και τ' άψυχα. Τις νύχτες του καλοκαιριού, όσο λουφάζ' η άλλη χώρα μέσα στην ασφυξία της μαλάτσας, εδώ φυσάει το αγέρι του βουνού και μαστιγώνει τα αίματα... Ίσως το άλλο στοιχείο της, η σκόνη, να πρόσθετε την ξωτικιά του χάρη. Ο δρόμος τυλιγότανε μέσα σ' ένα κυματισμό από πέπλα, τα πρόσωπα και οι καταστάσεις παίρνανε κάποιο περίγρα...
Eroica
Πολίτης Κοσμάς 1888-1974
Γράμματα (2001)
Tο ποδοβολητό και οι σκληριές φτάσαν στο κατακόρυφο -μεσημεριάτικο, την ώρα που ο κόσμος θέλει να ησυχάσει μετά το φαγητό. Mια γυναίκα έβαλε τη φωνή απ' το κατώφλι της καγκελόπορτας: - E! δεν πάτε να παίξετε και παρακάτω! Παλιόπαιδα! - Aλτ! πρόσταξε ο αρχηγός. Σταματήσανε αμέσως, έτσι καθώς βρίσκονταν μέσα στο σύννεφο της σκόνης, τα δυο που τρέχανε μπροστά κι αυτά που σέρναν την αντλία και τ' άλλα που συνοδεύαν με κραυγές κι αλαλητό. O άνεμος παράσερνε τη σκόνη μαζί με ανακατωμένα κουρελόχαρτα. O αρχηγός έσπρωξε λίγο προς τα πίσω τη χρυσαφιά τενεκεδένια περικεφαλαία κι...