Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Lekatsás Panagís
Ο Παναγής Λεκατσάς (1911-1970) γεννήθηκε στην Ιθάκη, στο χωριό Καλύβια της επαρχίας Σταυρού, γιος του Γεωργίου και της Μαριγώς. Προερχόταν από φτωχή και πολύτεκνη οικογένεια. Από νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για τα γράμματα, ειδικότερα για την αρχαία ελληνική και τη ρωμαϊκή ιστορία, κλίση που ενθάρρυνε η μητέρα του και ο θείος του Γεράσιμος Λεκατσάς. Από το 1920 και για δύο χρόνια έζησε στην Αυστραλία, όπου είχε συγγενείς. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα γράφτηκε στο Γυμνάσιο της Λευκάδας. Ολοκλήρωσε τα γυμνασιακά μαθήματα στην Κέρκυρα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου δεν αποφοίτησε αν και έφτασε ως τις πτυχιακές εξετάσεις. Το 1933 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο "Συμβολή στη διαλεχτική ιστορία της φιλοσοφίας: Μέρος Α': Αρχαία φιλοσοφία" και δύο χρόνια μετά η πρώτη και μοναδική ποιητική συλλογή του, "Τα Απολλώνια". Πραγματοποίησε εθνολογικές, κοινωνιολογικές, λαογραφικές, θεατρολογικές, φιλοσοφικές και θρησκειολογικές μελέτες, ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση, κυρίως από έργα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Από το 1936 ως το 1943 συνεργάστηκε με το περιοδικό "Νέα Εστία". Συνεργάστηκε επίσης με τα "Νεοελληνικά Γράμματα" (1938-1940), τον "Ανταίο" (1949-1950), την "Καινούργια Εποχή" του Γιάννη Γουδέλη, την "Επιθεώρηση Τέχνης", το "Θέατρο" (1961-1966) και τις εφημερίδες "Ελεύθερη Ελλάδα" (όργανο του ΕΑΜ), "Ο Ρίζος της Δευτέρας" (1946-1947) και "Μάχη", ενώ συνεργάστηκε επίσης στις συλλογικές εκδόσεις "Λεξικόν Κοινωνικών Επιστημών" (1958), "Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς" (1963) και "Νεοελληνική Εγκυκλοπαίδεια Χάρη-Πάτση" (1964). Το 1939 παντρεύτηκε την πιανίστρια Δήμητρα Δημητριάδη, από την οποία πήρε διαζύγιο το 1947. Το 1961 παντρεύτηκε τη συγγραφέα Εύα Βλάμη. Ο ιδεολογικός προσανατολισμός του στο χώρο της Αριστεράς διαμορφώθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου, οπότε διώχθηκε και φυλακίστηκε. Πέθανε στην Αθήνα από εγκεφαλική θρόμβωση, το 1970. Μετά το θάνατό του, η Εύα Βλάμη επιμελήθηκε της έκδοσης του έργου του "Διόνυσος" από τη Βιβλιοθήκη Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη, το 1971. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Παναγή Λεκατσά, βλ. "Λεκατσάς Παναγής", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 5, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986, Κώστας Χωρεάνθης, "Χρονολόγιο Παναγή Λεκατσά (1911-1970)", στο ειδικό αφιέρωμα του περιοδικού "Διαβάζω", τχ. 166, 22.4.1987, και "Παναγής Λεκατσάς" (στοιχεία βιογραφίας), στην έκδοση "Χρονικό '71", Αθήνα, έκδοση του Καλλιτεχνικού Πνευματικού Κέντρου "Ώρα", 1971. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Η ψυχή
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)
Αν το βιβλίο τούτο έχει να προσφέρει τίποτα, η προσφορά του πρέπει να ζητηθεί στο τελευταίο μέρος του, όπου στήνεται το άλυτο ακόμη πρόβλημα, από Ποιούς και Πώς διαμορφώνεται η ιδέα της Πνευματικής Ψυχής, που την επιβάλλουν η ελληνική φιλοσοφία και οι σωτηριακές θρησκείες. Η λύση που τολμώ να παρουσιάσω (αν τα μέσα κ' οι δυνάμεις μου το συγχωρούν...) είναι πώς τη διαμορφώνουν οι Ορφικοί, με ορισμένη επεξεργασία των στοιχείων της Διονυσιακής Θρησκείας, πάνου στο γενικότερο υπέδαφος της θιασικής ιδέας για μιαν ευδαιμονική επιβίωση των Μυστών, και με κύριο παράγοντα τον ταυτισ...
Το κάλεσμα της Θεονύφης
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)
Με κεντρικό άξονα τα εθνολογικά διδάγματα και τις μαρτυρίες των μυθολογικών αφηγήσεων και των λογοτεχνικών καταγραφών τους, ο Παναγής Λεκατσάς πραγματεύεται στο ιδιαίτερο αυτό βιβλίο του το Κάλεσμα της Θεονύφης, για να διεισδύσει στο θέμα του ιερού γάμου και στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ιερογαμίας ανά τους αιώνες. Με την ίδια επιστημονική ακρίβεια και τόλμη που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου του, ανατρέχει στο μύθο της Ιώς, στο ρόλο του θεϊκου ταύρου και στο Μινώταυρο, εκτείνοντας την έρευνα του έως την πρωτοχριστιανική μυστηριακή παράδοση, το "κάλεσμα της Παρθένου Μα...
Η καταγωγή της βασιλείας
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (2006)
Έχοντας εμβριθήσει στις δομές της μητριαρχικής κοινωνίας και στους τρόπους με τους οποίους αυτή μετασχηματίστηκε σε πατριαρχική, ο Παναγής Λεκατσάς καταδεικνύει σε αυτό το βιβλίο ότι ο θεσμός της βασιλείας, στις παραλλαγές με τις οποίες αποκρυσταλλώθηκε και λειτούργησε στους αρχαίους χρόνους, συνιστά απότοκο ενός μακροχρόνιου κοινωνικού μετασχηματισμού, μιας σύνθετης εξελικτικής διαδικασίας, που συνόδευσε και χαρακτήρισε τη μετάβαση από την εποχή της καρποσυλλογής και του κυνηγιού στο γεωργικό στάδιο της παραγωγής. Σταθμοί της έρευνας του, η οργάνωση και η λειτουργία των γ...
Έρως
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (2003)
Το βιβλίο "Έρως: ερμηνεία μιας μορφής της προϊστορικής και ορφικοδιονυσιακής θρησκείας" αποτελεί μια μελέτη μεγάλης σημασίας στο συνολικό έργο του Παναγή Λεκατσά. Με εργαλεία του την ανθρωπολογία, την εθνολογία και τη θρησκειολογία ο συγγραφέας ερευνά στο βάθος του χρόνου και αναδεικνύει το χαρακτήρα του Έρωτα "όχι ως αφηρημένης προσωποποίησης, αλλά ως συγκεκριμένου στοιχειακού θεού μιας αρχαιότερης κοσμολογικής θρησκείας", δηλαδή ως Έρωτα Δημιουργού. Ο Λεκατσάς διατήρησε αμείωτο το ενδιαφέρον του γύρω από το θέμα αυτό αφού πρωτοδημοσίευσε το βιβλίο το 1963 και αμέσως μετά...
Οι πόλεμοι των δούλων
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (2000)
Το βιβλίο γράφτηκε το 1948. Η καθυστέρηση της έκδοσης του έδωκε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει και νεότερη βιβλιογραφία. Τα συστήματα των πηγών του δεύτερου και τέταρτου Δουλοπόλεμου, τα βρίσκει ο Αναγνώστης σε παλαιότερες μελέτες μου πάνου στα θέματα τούτα. Ο ρόλος των δουλικών κινημάτων δε στάθηκε αποφασιστικός για την ιστορία του Αρχαίου Κόσμου. Οι Δούλοι έχουν το υπερτέρημα του πλήθους με το μέρος τους, μα σ' όλα τ' άλλα υστερούνε. Δεν έχουνε την τέχνη του πολέμου και τη συνεπακοή, ούτε και την πολιτική των ελεύτερων πείρα. Η καταγωγή τους από λογίς έθνη, εθνότητες και...
Η μητριαρχία και η σύγκρουσή της με την ελληνική πατριαρχία
Λεκατσάς Παναγής 1911-1970
Εκδόσεις Καστανιώτη (1994)
Ο Ηρόδοτος δίνει την πληροφορία πως αν ρωτούσες ένα Λύκιο τινος είναι γιος, εκείνος θα ονομάτιζε τη μάνα του και θα' παιρνε σειρά τις μανάδες της μάνας του, γιατί "καλέουσιν από των μητέρων εωυτούς και ουκί από των πατέρων". Η πληροφορία του βεβαιώνεται από υστερότερες επιτάφιες επιγραφές, όπου ο νεκρός αναφέρεται σα "γιος της Τάδε" και κάποτε σαν αγνώστου πατέρα: "πατρός αδήλου". Η μητρική γενεαλόγηση ορίζει και την κληρονομική διαδοχή και την κοινωνική του καθενός θέση. Κληρονομούν οι θυγατέρες, όχι οι γιοι, κ' η κοινωνική κατάσταση του τέκνου ορίζεται από την κατάσταση τ...