Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Várnalis Kóstas
ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ (1884-1974). Ο Κώστας Βάρναλης γεννήθηκε το 1884 στον Πύργο της Βουλγαρίας (τότε Ανατολικής Ρωμυλίας), όπου βίωσε το κλίμα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Το 1898 τέλειωσε το Ελληνικό Σχολείο και γράφτηκε στα Ζαρίφεια Διδασκαλεία. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του το 1902 και διορίστηκε δάσκαλος στο σχολείο του Πύργου σε ηλικία δεκαοχτώ ετών. Τον ίδιο χρόνο έφυγε για σπουδές στην Αθήνα με υποτροφία του κληροδοτήματος του Νικόλαου Παρασκευά από τη Βάρνα. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή και πήρε μέρος στη διαμάχη για το Γλωσσικό Ζήτημα ως υποστηρικτής των δημοτικιστών. Το 1907 συμμετείχε στην ίδρυση του ποιητικού περιοδικού Ηγησώ το οποίο κυκλοφόρησε δέκα τεύχη. Το 1908 αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή και διορίστηκε ελληνοδιδάσκαλος στην Αμαλιάδα. Από εκεί έστειλε στο περιοδικό Νέα Ζωή της Αλεξάνδρειας το ποίημα Θυσία. Μετά από άρνηση του περιοδικού να το δημοσιεύσει, μέλη της Νέας Ζωής αποχώρησαν και δημιούργησαν το περιοδικό Γράμματα, όπου και δημοσιεύτηκε η Θυσία. Τρία χρόνια αργότερα έγινε σχολάρχης στην Αργαλαστή του Πηλίου και μετά από κατηγορίες εναντίον του για εμπλοκή στην υπόθεση των Αθεϊκών του Βόλου μετατέθηκε στα Μέγαρα. Μετά το δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, στον οποίο πήρε μέρος με τους «απαλλαγέντας και αγυμνάστους του 1900-1902», φοίτησε στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης του Γληνού και το 1915 διορίστηκε σχολάρχης στην Κερατιά Αττικής. Από το 1910 άρχισε να ασχολείται με τη λογοτεχνική μετάφραση και ως το 1916 ολοκλήρωσε τους Ηρακλείδες του Ευριπίδη, τον Αίαντα του Σοφοκλή, τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου του Φλωμπέρ. Το 1916 επιστρατεύτηκε ξανά, αυτή τη φορά στη Λήμνο (είχε προηγηθεί η λήξη της Βουλγαρικής ουδετερότητας). Το 1917 διορίστηκε καθηγητής στο Γυμνάσιο Πειραιά, και το 1919 έφυγε με υποτροφία για μετεκπαίδευση στην αισθητική και τη νεοελληνική φιλολογία στο Παρίσι. Η εκεί παραμονή του σηματοδότησε την ιδεολογική προσχώρησή του στο μαρξιστικό διαλεκτικό υλισμό, καρπός της οποίας στάθηκε το ποίημα Προσκυνητής. Μετά την πτώση της κυβέρνησης Βενιζέλου η υποτροφία του διακόπηκε και ο Βάρναλης επέστρεψε στην Αθήνα, όπου στις αρχές του 1821 διορίστηκε καθηγητής στο Γ΄ Γυμνάσιο του Πειραιά. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου έγραψε στην Αίγινα Το Φως που καίει, που εξέδωσε ένα χρόνο αργότερα στην Αλεξάνδρεια με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας (δέυτερη αναθεωρημένη έκδοση πραγματοποίησε το 1933). Το 1922 δημοσίευσε επίσης τους Μοιραίους στο περιοδικό Νεολαία και τη Λευτεριά στο περιοδικό Μούσα. Το φθινόπωρο του 1923 μετά από ανάκληση της διακοπής της υποτροφίας του ξαναπήγε στο Παρίσι, όπου έμεινε στο σπίτι του φίλου του χαράκτη Γιάννης Κεφαληνού. Το 1924 γύρισε στην Αθήνα και δίδαξε νεοελληνική λογοτεχνία στην Παιδαγωγική Ακαδημία υπό τη διεύθυνση του Γληνού. Ένα χρόνο αργότερα σημειώθηκε η κριτική διαμάχη του Βάρναλη με τον Γιάννη Αποστολάκη. Ο Βάρναλης δημοσίευσε το δοκίμιο Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική, αντιτιθέμενος στην ιδεαλιστική ποιητική θεωρία που είχε εκφράσει ο Αποστολάκης στο έργο του Η ποίηση στη ζωή μας. Το 1926 παύτηκε από τη θέση του ως καθηγητή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, αρχικά προσωρινά και στη συνέχεια οριστικά, με αφορμή ένα δημοσίευμα της Εστίας που δημοσίευσε ως παράδειγμα της αντεθνικής δράσης των μεταρρυθμιστών Παιδαγωγών ένα απόσπασμα από Το φως που καίει. Ο Βάρναλης στράφηκε στη δημοσιογραφία και έφυγε για τη Γαλλία ως ανταποκριτής της Προόδου. Το 1927 επέστρεψε στην Αθήνα και τύπωσε τους Σκλάβους Πολιορκημένους. Το 1929 παντρεύτηκε την ποιήτρια Δώρα Μοάτσου. Το 1932 εξέδωσε την Αληθινή απολογία του Σωκράτη . Το 1935 πήρε μέρος ως αντιπρόσωπος των ελλήνων συγγραφέων στο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων στη Μόσχα μαζί με το Γληνό και μετά από εντολή του Κονδύλη εξορίστηκε στη Μυτιλήνη και τον Άγιο Ευστράτιο. Παρέμεινε πιστός στην ιδεολογία του κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου, το 1856 τιμήθηκε από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και το 1959 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν. Είχαν προηγηθεί μεταξύ άλλων εκδόσεις των έργων του Ζωντανοί άνθρωποι, Το Ημερολόγιο της Πηνελόπης, Ποιητικά, Διχτάτορες, Αισθητικά- Κριτικά (δύο τόμοι). Το 1965 εκδόθηκε η τελευταία ποιητική συλλογή του με τίτλο Ελεύθερος κόσμος και το 1972 το θεατρικό έργο Άτταλος ο Γ΄. Πέθανε το Δεκέμβρη του 1974. Μετά το θάνατό του κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή του Οργή Λαού, γραμμένη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου και τα Φιλολογικά Απομνημονεύματα, συγκεντρωτικός τόμος δημοσιευμάτων του στην εφημερίδα Ανεξάρτητος από το Φεβρουάριο ως τον Αύγουστο του 1935. Η πορεία του Βάρναλη στο χώρο της ποίησης ξεκίνησε το 1904, όταν εξέδωσε τις Κηρύθρες, την πρώτη του ποιητική συλλογή με πρόλογο του Στέφανου Μαρτζώκη. Στα πρώτα του βήματα συμπορεύτηκε πνευματικά με τον Άγγελο Σικελιανό και το Νίκο Καζαντζάκη με έντονες επιρροές από το ρέυμα του παρνασσισμού και τις διονυσιακές και ανθρωπιστικές ιδέες. Με τον Προσκυνητή πέρασε σε μια νέα ιδεολογική κατεύθυνση και υιοθέτησε ένα μεσσιανικό πρότυπο της ποιητικής ιδιότητας, ενώ με το Φως που καίει σηματοδοτήθηκε η τελευταία ιδεολογική του μεταστροφή, αυτή τη φορά προς την κοινωνικά και πολιτικά στρατευμένη λογοτεχνία με τη παράλληλη όμως παρουσία σατιρικών, λυρικών, δραματικών και συμβολιστικών στοιχείων. Ο τελευταίος αυτός προσανατολισμός του τον συνόδεψε σ’ όλη τη ζωή του και κυριαρχεί και στα κριτικά του κείμενα. Γενικά το έργο του Βάρναλη αντικατοπτρίζει τη δεκτικότητά του απέναντι σε νέες ιδέες και η συνύπαρξη αντιθετικών στοιχείων στο έργο του αποτελεί έναν από τους λόγους της ιδιαίτερης γοητείας του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κώστα Βάρναλη, βλ. Μαλάνος Τίμος, «Βάρναλης Κώστας», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας12, σ.731-738. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Μιχαηλίδη Θεανώ Ν., «Βάρναλης Κώστας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984 και Παπαγεωργίου Κώστας Γ., «Εργο-βιογραφικό χρονολόγιο του Κώστα Βάρναλη», Διαβάζω88, 22/2/1984, σ.6-11. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Γράμματα από το Παρίσι
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Αρχείο (2013)
Το 1926 ο Βάρναλης επισκέφτηκε τη Γαλλία ως ανταποκριτής μιας εφημερίδας που δεν υπάρχει πια (Πρόοδος των Αθηνών). Σε μια στήλη που ονομαζόταν "Γράμματα από το Παρίσι" ή "Παρισινά Γράμματα", κατέγραψε τις εντυπώσεις του, όχι μόνο από το Παρίσι, αλλά και από διάφορα άλλα μέρη της χώρας. Είναι οι πρώτες ανταποκρίσεις που έγραψε από κει - άρθρα ευχάριστα, ανάλαφρα, ενδιαφέροντα για όλους, γραμμένα με κέφι και σοβαρότητα, με την ευγενική ειρωνεία και το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον ποιητή. Με την έκδοση αυτή, τα "Γράμματα" δημοσιεύονται για πρώτη φορά σε βιβλίο. Συνοδεύονται...
Κώστας Βάρναλης: Μέσα στο λόγο το δικό μου όλ' η ανθρωπότητα πονεί
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Η Καθημερινή (2014)
Αϊ-Στράτης
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Καστανιώτη (2014)
Ο Κώστας Βάρναλης εξαιτίας των αριστερών του φρονημάτων υπέστη διώξεις· παύτηκε από το λειτούργημα του εκπαιδευτικού και εξορίστηκε. Τις εμπειρίες του από τη δίμηνη εκτόπιση στον Αϊ-Στράτη (20 Οκτώβρη 1935 έως 25 Δεκέμβρη 1935) κατέγραψε, αμέσως μετά την απόλυσή του, σε δημοσιεύματα στην εφημερίδα "Ανεξάρτητος" και λίγο αργότερα στον Ριζοσπάστη. Τα κείμενά του, όπως και η αλληλογραφία με τη σύζυγό του, Δώρα Μοάτσου, περιγράφουν τις συνθήκες διαβίωσης στο νησί, σκιαγραφούν την προσωπικότητά του αλλά και το πώς επέδρασε στον ποιητή το γεγονός της εξορίας. Τα ντοκουμέντα αυτ...
Ξένων αιμάτων τρύγος
Συλλογικό έργο
Γαβριηλίδης (2014)
Η παρούσα Ανθολογία είναι το αποτέλεσμα μιας σκέψης που γεννήθηκε στο μυαλό του ανθολόγου το 2012 προκειμένου να υποστηρίξει εμπράκτως και σε καθημερινή βάση την ποιητική δημιουργία και να εμπλουτίσει την ποιότητα των αναρτήσεων στο νέο μέσο κοινωνικής δικτύωσης που μπήκε ορμητικά στη ζωή μας, το facebook. Έτσι, λοιπόν, κάθε πρωί, ο ανθολόγος, φορώντας το προσωπείο του χαρτοκόπτη, αναρτά ένα ποίημα που καλύπτει την αναγνωστική του απαίτηση και προσδοκία και το συνοδεύει με μία εικόνα εξωφύλλου του βιβλίου από το οποίο προέρχεται, με φωτογραφία του ποιητή ή της ποιήτριας και...
Αϊ-Στράτης
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Καστανιώτη (2014)
Ο Κώστας Βάρναλης εξαιτίας των αριστερών του φρονημάτων υπέστη διώξεις· παύτηκε από το λειτούργημα του εκπαιδευτικού και εξορίστηκε. Τις εμπειρίες του από τη δίμηνη εκτόπιση στον Αϊ-Στράτη (20 Οκτώβρη 1935 έως 25 Δεκέμβρη 1935) κατέγραψε, αμέσως μετά την απόλυσή του, σε δημοσιεύματα στην εφημερίδα "Ανεξάρτητος" και λίγο αργότερα στον Ριζοσπάστη. Τα κείμενά του, όπως και η αλληλογραφία με τη σύζυγό του, Δώρα Μοάτσου, περιγράφουν τις συνθήκες διαβίωσης στο νησί, σκιαγραφούν την προσωπικότητά του αλλά και το πώς επέδρασε στον ποιητή το γεγονός της εξορίας. Τα ντοκουμέντα αυτ...
Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Αρχείο (2014)
Ένα ενθουσιώδες πορτρέτο της κομμουνιστικής Ρωσίας του 1934, ενδιαφέρον και για τους γνώστες, αλλά και για όσους, σήμερα ακόμα, δεν γνωρίζουν την πρακτική εφαρμογή του κομμουνισμού στην κοινωνία. Οι εντυπώσεις που κατέγραψε ο Κώστας Βάρναλης στην εφημερίδα "Ελεύθερος Άνθρωπος", μεταφέρουν συνοπτικά όλη την πορεία του κομμουνιστικού οράματος της εποχής. Γραμμένες πριν από τις μεγάλες εκκαθαρίσεις του Στάλιν, από έναν λογοτέχνη που τον χαρακτήριζε η χαρά για τη ζωή, αναδίνουν απόλυτα τον κομμουνιστικό οπτιμισμό. Παιδεία, εκκλησία, έρωτας, πορνεία, άθληση, εργασία, κατοικία, υ...
Άπαντα τα ποιητικά 1904-1975
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Κέδρος (2015)
"Πυθμένες" 1904, "Κηρήθρες" 1905, "Προσκυνητής" 1919, "Το φως που καίει" 1922, "Σκλάβοι πολιορκημένοι" 1927, "Σκόρπια ποιήματα" 1910-1958, "Ελεύθερος κόσμος" 1965, "Οργή λαού" 1975 Αυτός ο τόμος αποτελεί την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση της ποίησης του Κώστα Βάρναλη από τα πρωτόλεια "Πυθμένες" (1904) και "Κηρήθρες" (1905) έως τη μεταθανάτια έκδοση "Οργή λαού" (1975). Περιλαμβάνει έξι ποιητικές συλλογές που έχουν κυκλοφορήσει αυτοτελώς από τις εκδόσεις Κέδρος και μία ανθολόγηση ποιημάτων, που είχε κάνει ο ίδιος ο Βάρναλης για τον τόμο "Ποιητικά" το 1956. Η παρούσα έκδοση...
Το δικό μας Πάσχα
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2016)
Πασχαλινά κείμενα και αφηγήσεις, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στο "Δικό μας Πάσχα" επιλέχθηκαν πενήντα πέντε διηγήματα, κυρίως, από σαράντα έξι σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με σκοπό τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα πανοραμικό γιορταστικό πεδίο. Στο σπίτι της πόλης, στο πατρικό του χωριού, στην εξοχική πλατεία, παντού όπου γιορτάζεται το χαρμόσυνο Πάσχα, σμίγουν αγαπημένα πρόσωπα γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αναστάσιμης χαράς και ελπιδοφόρας προσμονής, σε πλήρη αρμονία με την αναγεννημένη α...
39+1 άγνωστα ποιήματα
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εντύποις (2016)
40 ποιήματα του Κώστα Βάρναλη για παιδιά έρχονται στο φως, 90 περίπου χρόνια από τότε που πρωτοεκδόθηκαν. Όπως επιβεβαίωσε και η προσωπική έρευνα του Ηρακλή Κακαβάνη, είχαν δημοσιευτεί -κατά παραγγελία- και με την υπογραφή του Νώντα Έλατου (ψευδώνυμο του εκπαιδευτικού Επαμεινώνδα Γ. Παπαμιχαήλ) στην ποιητική συλλογή "Ο κορυδαλλός", καθώς η μεταξική δικτατορία δεν επέτρεπε στο μεγάλο μας ποιητή να δημοσιεύσει τίποτε με το δικό του όνομα. Τα ποιήματα αυτά θα έμεναν ίσως στην τυπική αναφορά της επιμελήτριας του "Αρχείου Βάρναλη" Θεανώς Μιχαηλίδου, που τα συμπεριέλαβε στην εργο...
Αττικά
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Αρχείο (2016)
Η Αθήνα του 2016 γεννά συναισθήματα μίσους και αγάπης στους κατοίκους της. Είναι πόλη με τόσο τεράστιο ιστορικό βάρος, όσο και σημαντικά προβλήματα -πολλά από τα οποία παραμένουν μάλλον αναλλοίωτα από δεκαετία σε δεκαετία. Το γνωρίζαμε αυτό, από αφηγήσεις λογοτεχνών όπως ο Μητσάκης, ο Ροΐδης και άλλοι. Όταν όμως διαβάζουμε συγκεντρωμένα 400 χρονογραφήματα για την Αθήνα και την Αττική, γραμμένα μεταξύ 1939 και 1958 από τον απολαυστικά καυστικό Κώστα Βάρναλη, βιώνουμε το σήμερα λες και ήταν χθες. Παρόλες τις πικρές διαπιστώσεις, αυτή η επιστροφή στον χρόνο έχει μεγάλο...
Καλήν εσπέραν, άρχοντες
Συλλογικό έργο
Ιωλκός (2016)
Το βιβλίο "Καλήν εσπέραν, άρχοντες", που ανθολόγησε και επιμελήθηκε ο Θανάσης Θ. Νιάρχος και προλογίζουν οι Κώστας Γεωργουσόπουλος και Νίκος Δήμου, αποτελεί μια πολύτιμη και εξαντλητική συλλογή χριστουγεννιάτικων λογοτεχνικών, δημοσιογραφικών και χρονογραφικών κειμένων. Ανθολογούνται: Αγγελομάτης Χρήστος Εμμ., Αθάνατος Κώστας, Άννινος Μπάμπης, Βάρναλης Κώστας, Βασιλικός Βασίλης, Βλάχου Ελένη, Βενέζης Ηλίας, Βουτιερίδης Ηλίας Π., Γεωργουσόπουλος Κώστας, Γιοφύλλης Φώτος, Δήμου Νίκος, Δημουλά Κική, Θρύλος Άλκης, Καμπούρογλου Δημήτρης Γρ., Κολτσιδοπούλου Άννυ, Μαρκόπουλος...
1906 Αγχίαλος: Ανατολική Ρωμυλία - Βόρεια Θράκη
Συλλογικό έργο
Σύλλογος των Αγχιαλιτών της Αθήνας "Η Αγχίαλος" (2017)
Το βιβλίο που συνοδεύει το CD-ROM περιέχει προλόγους, χάρτες, τοπογραφικά σχεδιαγράμματα, τα μελοποιημένα και αφηγημένα κείμενα, πολλές φωτογραφίες και άλλα ιστορικά τεκμήρια που αφορούν την ιστορία της Αγχιάλου του Εύξεινου Πόντου και της Νέας Αγχιάλου Θεσσαλίας. Αφηγητής: Νίκος Ξανθόπουλος. Τραγουδούν: Μανώλης Μητσιάς, Ελένη Βιτάλη, Κώστας Μακεδόνας, Δημήτρης Μπάσης. Βιολί: Λευτέρης Ζέρβας. Συμμετέχει η Παιδική Χορωδία του Σπύρου Λάμπρου.
Η λύρα και η σάτιρα: Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης (1884-1974)
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Γαβριηλίδης (2017)
Αστυνομικά
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Αρχείο (2017)
Το καθημερινό αστυνομικό δελτίο καταχωρεί εφήμερα περιστατικά, αλλά ο αναγνώστης σπάνια τους ρίχνει δεύτερη ματιά. Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης, τα χρόνια που έγραφε καθημερινό χρονογράφημα για τις εφημερίδες "Πρωία", "Προοδευτικός Φιλελεύθερος", "Προοδευτική Αλλαγή" και "Αυγή" (1939-1957), αφιέρωσε αρκετά κείμενά του σε μικροειδήσεις του αστυνομικού δελτίου. Ο Νίκος Σαραντάκος, επιμελητής και σχολιαστής των Χρονογραφημάτων και των λοιπών άρθρων του Κ. Βάρναλη που αποθησαυρίζονται από το 2013 στις Εκδόσεις Αρχείο, επέλεξε για την παρούσα έκδοση 265 από τα χρονογραφήματα αυτά....
Συμποσιακά
Βάρναλης Κώστας 1884-1974
Εκδόσεις Αρχείο (2019)
Όπως μαρτυρούν όσοι τον γνώρισαν, ο Κώστας Βάρναλης αγαπούσε πολύ το καφενείο, που το έβλεπε σαν το αντίστοιχο της αγοράς των αρχαίων Αθηναίων, αλλά και την ταβέρνα, σαν χώρο συλλογικής ευωχίας. Τα χρονογραφήματα του τόμου αυτού τοποθετούνται ακριβώς σε αυτούς τους δύο πόλους: την ταβέρνα και το καφενείο, και βέβαια τα συμπαρομαρτούντα: τον καφέ και το τσιγάρο, το πιοτό και το φαγητό, τα συμπόσια και τις παρέες των φίλων. Ο Νίκος Σαραντάκος, επιμελητής και σχολιαστής των "Χρονογραφημάτων" και των λοιπών άρθρων του Κ. Βάρναλη που αποθησαυρίζονται από το 2013 για τις εκδόσ...