Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Karkavítsas Andréas
O Aνδρέας Kαρκαβίτσας (1865-1922), κύριος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος, μετά τον Παπαδιαμάντη, γεννήθηκε στα Λεχαινά Hλείας. Ήταν πρωτότοκος γιος του Δημητρίου Καρκαβίτσα και της Άννας το γένος Σκαλτσά. Είχε τέσσερις αδερφούς και τέσσερις αδερφές. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στη γενέτειρά του και δεκατριών χρόνων πήγε στην Πάτρα για γυμνασιακές σπουδές. Στην Πάτρα μελέτησε ελληνική μυθολογία και ελληνική λογοτεχνία, κυρίως τους Επτανήσιους και τους πεζογράφους της Α' Αθηναϊκής Σχολής. Την περίοδο αυτή χρονολογείται ο άτυχος έρωτάς του για την Ιολάνθη Βασιλειάδη, από τη μορφή της οποίας θεωρείται πως εμπνεύστηκε για την ηρωίδα της "Λυγερής" (1896). Το 1883 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από οπού αποφοίτησε πέντε χρόνια αργότερα. Στην Αθήνα σχετίστηκε με τον Κωστή Παλαμά, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Η προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος της "Εστίας" τον ώθησε στο χώρο της ηθογραφίας και ταξίδεψε σε χωριά της Ρούμελης για να συλλέξει λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποίησε στα πρώτα έργα του. Το 1889 στρατεύτηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Μεσολόγγι γνώρισε τις άθλιες συνθήκες ζωής της ελληνικής υπαίθρου. Τις εντυπώσεις του κατέγραψε σε μια σειρά οδοιπορικών σημειώσεων, που αξιοποίησε στη νουβέλα του "Ο ζητιάνος" το 1897. Υπηρέτησε επίσης ως έφεδρος δόκιμος γιατρός και το 1891 μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας διορίστηκε υγειονομικός γιατρός στο ατμόπλοιο "Αθήναι", με το οποίο ταξίδεψε στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τον Ελλήσποντο. Οι εμπειρίες του από την περίοδο αυτή της ζωής του περιέχονται στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο "Σ' Ανατολή και Δύση" και αξιοποιήθηκαν στη συλλογή διηγημάτων "Λόγια της πλώρης" (1899). Από τον Αύγουστο του 1896 και ως το 1921 υπήρξε μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού φθάνοντας ως το βαθμό του γενικού αρχίατρου. Από τη θέση αυτή συνέχισε να ταξιδεύει με συνεχείς μεταθέσεις που επιδίωξε ο ίδιος (την έντονη αυτή επιθυμία του για τα ταξίδια ονόμαζε ο ίδιος "αειφυγία"). Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας που προωθούσε τη Μεγάλη Ιδέα και η ήττα του 1897 στάθηκε για τον Καρκαβίτσα πολύ μεγάλη απογοήτευση. Μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου το 1909, συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, στράφηκε όμως στη συνέχεια εναντίον του Βενιζέλου. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως στρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχτηκε στο κίνημα Εθνικής Αμύνης με αποτέλεσμα να τεθεί σε περιορισμό και να εξοριστεί στη συνέχεια στη Μυτιλήνη. Στο στράτευμα επανήλθε το 1920 και αποστρατεύτηκε δυο χρόνια αργότερα με δική του αίτηση. Οι κακουχίες της εξορίας συνέβαλαν στον κλονισμό της υγείας του και το 1922 πέθανε από φυματίωση του λάρυγγα. Σύντροφός του στα τελευταία χρόνια της ζωής του στάθηκε η Δέσποινα Σωτηρίου. Η πορεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα στα γράμματα ξεκίνησε στο πλαίσιο της φθίνουσας περιόδου του Αθηναϊκού Ρομαντισμού. Από την περίοδο αυτή σώζονται χειρόγραφα από ποιητικά και πεζά έργα του στην καθαρεύουσα. Πολύ σύντομα όμως στράφηκε στη δημοτική και έγινε δημοφιλής στους λογοτεχνικούς κύκλους, δημοσιεύοντας από το 1885 άρθρα ποικίλου περιεχομένου, διηγήματα και νουβέλες σε πολλά αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Τις εκδόσεις των έργων του φρόντιζε ο ίδιος διορθώνοντας και συμπληρώνοντας τις αρχικές μορφές των κειμένων του. Το 1898 βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εστίας για το διήγημα "Πάσχα στα πέλαγα" και το 1911 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό. Γύρω στο 1905 η λογοτεχνική παραγωγή του παρουσίασε σημαντική κάμψη που διάρκεσε ως το τέλος της ζωής του με μοναδική εξαίρεση τη διετία 1918-1920, οπότε ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη συγγραφή σχολικών αναγνωσμάτων σε συνεργασία με τον Επαμεινώνδα Παπαμιχαήλ. Πριν το θάνατό του εξέδωσε δυο ακόμη συλλογές παλιότερων διηγημάτων του με στρατιωτική θεματογραφία ("Διηγήματα για τα παλικάρια μας" και "Διηγήματα του γυλιού"), ενώ δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τον "Αρματωλό", μυθιστόρημα που είχε ξεκινήσει από το 1894. Στο λογοτεχνικό έργο του Καρκαβίτσα κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα στη μετριοπαθή της έκφραση. Η συμβολή του συγγραφέα στο δημοτικιστικό Αγώνα χρονολογείται ήδη από το 1892 (τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Ψυχάρη "Το ταξίδι μου"), όταν στον πρόλογο της έκδοσης της πρώτης συλλογής διηγημάτων τοποθετήθηκε υπέρ της δημοτικής. Στη συνέχεια πήρε μέρος στην ίδρυση της εταιρίας "Η Εθνική Γλώσσα" (1905) και ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της Λαογραφικής Εταιρίας του Νικόλαου Πολίτη. Ωστόσο ποτέ δεν ασπάστηκε τις ακρότητες του Ψυχάρη και προσπάθησε να σταθεί ανάμεσα στις ακραίες θέσεις του γλωσσικού ζητήματος. Η πεζογραφία του κινήθηκε αρχικά στα πλαίσια της ειδυλλιακής ηθογραφίας με αρκετά λαογραφικά στοιχεία και πέρασε σταδιακά προς τον ρεαλισμό με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού, με σχηματικό ορόσημο τη "Λυγερή" (1890) και κορυφαία έκφραση τον "Ζητιάνο" (1897). Από τα ογδόντα συνολικά διηγήματά σταθμός στάθηκε η συλλογή "Τα λόγια της πλώρης" του 1899, ενώ στο τελευταίο έργο του "Ο αρχαιολόγος" (1904) προσπάθησε να λειτουργήσει διδακτικά, προβάλλοντας τις ιδέες του για μια γόνιμη σχέση των νεοελλήνων με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα βλ. Καλαντζοπούλου Βίκυ, "Καρκαβίτσας Ανδρέας", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 4., Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985, Ξύδης Θεόδωρος, "Καρκαβίτσας Ανδρέας", στη "Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", τ. 8. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Σταυροπούλου Έρη, "Ανδρέας Καρκαβίτσας", στο "Η παλαιότερη πεζογραφία μας · από τις αρχές της ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο", τ. Η’ (1880-1900), σ.174-217, Αθήνα, Σοκόλης, 1997 και Τσούρας Νίκος Α., "Βιοχρονολόγιο του Αντρέα Καρκαβίτσα", περιοδικό "Νέα Εστία", τ. 128, ετ. ΞΔ΄, 15/9/1990, αρ.1517, σ.1199-1201. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών Ε.ΚΕ.ΒΙ.)
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Ενάλιος (2001)
Ο Κώστας Τζιρίτης ή Τζιριτόκωστας, κατά τη συνήθεια που έχουν στη Ρούμελη να σμίγουν το επίθετο με τ' όνομα, ήταν από τόπο που συμμαζώνει στα στενά του σύνορα όλη την ασυμμάζευτην ιστορία της ελληνικής ζητιανιάς. Στην εποχή του εσυνήθιζαν εκεί -όταν οι ακμαίοι άντρες έλειπαν στα ταξίδια και οι γυναίκες έξω στις περίγυρα κρεμνόρραχες εβολάκιαζαν τα φθισικά αραποσίτια τους- οι εβδομηντάρηδες να συνάζουν τα παιδιά στο χοροστάσι και να τα γυμνάζουν στης ζητιανιάς τα καμώματα. Κάτω από τ' ασπρόμαλλα εκείνα μέτωπα, που εταπείνωσεν ο πολυκαιρινός εξευτελισμός, κάτω από τα πρόσωπα...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Ρέκος (1997)
Ο "Ζητιάνος" του μεγάλου μας λογοτέχνη Ανδρέα Καρκαβίτσα είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματά του. Πρόκειται, για την ακρίβεια, για ένα μεγάλο ηθογραφικό διήγημα, που περιγράφει -στη δημοτική γλώσσα της εποχής εκείνης- με τρόπο αριστοτεχνικό τη ζωή των χωρικών σ' ένα θεσσαλικό χωριό λίγο μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στη μητέρα Ελλάδα (1882), τότε που οι νεοέλληνες προσπαθούσαν να διώξουν από μέσα τους το ραγιαδισμό αιώνων και να αξιοποιήσουν την ελευθερία τους, που με τόσες θυσίες είχαν κερδίσει από τους τούρκους. Οι ζωντανές περιγραφές και το λεπτό χ...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2011)
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο "Ζητιάνο" περιγράφει με ρεαλισμό την αμάθεια, την εξαθλίωση και τις δεισιδαιμονίες του λαού της ελληνικής υπαίθρου σε ζωντανή δημοτική γλώσσα
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Εμπειρία Εκδοτική (2009)
Ο ζητιάνος του Ανδρέα Καρκαβίτσα αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Γραμμένος το 1896, περιγράφει την αμάθεια, την εξαθλίωση και τις δεισιδαιμονίες του απλού λαού της ελληνικής υπαίθρου. Εκπρόσωπος της ηθογραφίας, ο Καρκαβίτσας δε μένει στην απλή παρατήρηση και καταγραφή της ζωής, αλλά προχωρά σε βαθιά κριτική και εστιάζει στα στραβά της ελληνικής πραγματικότητας. Ένα κείμενο που ακόμη και σήμερα είναι τόσο σύγχρονο: "Και με το τέλος αυτό ο δικηγόρος εσυμβούλευε τους χωριάτες να μην τον λησμονούν. Να του στείλουν κανένα ζωντανό - λιανό είτε...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2013)
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο "Ζητιάνο" περιγράφει με ρεαλισμό την αμάθεια, την εξαθλίωση και τις δεισιδαιμονίες του λαού της ελληνικής υπαίθρου σε ζωντανή δημοτική γλώσσα
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2011)
"Η αμάθεια δειλή και ακυβέρνητη άρπαξε τον σπόρο στα γόνιμα χώματα της, τον ανάστησε καρποφόρων, και πικρόχυμο τον εμεγάλωσε και ήρθεν η αγυρτεία πρόθυμη να θερίσει τον καρπό και να τρυγήσει τα κέρδη της". "Ο Ζητιάνος" (1897), ίσως το καλύτερο έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα, διαδραματίζεται στον θεσσαλικό κάμπο, στο "Νυχτέρι", λίγα χρόνια μετά την προσάρτηση του στην Ελλάδα. Οι άνθρωποι της υπαίθρου μοχθούν να επιβιώσουν δίχως δική τους γη, στο έλεος των Ελλήνων και των Τούρκων τσιφλικάδων, και υποδουλώνονται αφενός στους πλούσιους και τους ισχυρούς, αφετέρου στις προλήψεις...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
eAnagnosis (2012)
Ένας γερο-ζητιάνος φτάνει περιπλανώμενος σε ένα φτωχό χωριό της Θεσσαλίας. Έχει μαζί του ένα μισοπαράλυτο παιδί, που το επιδεικνύει για να εκλιπαρεί για την ελεημοσύνη των χωρικών. Ο ζητιάνος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την αφέλεια των γυναικών του χωριού, που πιστεύουν στα ξόρκια και τα μαγικά βότανα. Όμως, κάποια στιγμή έρχεται σε σύγκρουση με τον ισχυρό άνδρα του χωριού... Στον "Ζητιάνο", ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γίνεται ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής. Μέσα από μια ωμή και άκρως νατουραλιστική διάθεση, αποτυπώνει παραστατικά τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στην ελλην...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Καρακώτσογλου (2015)
Ο Ζητιάνος είναι ένα συγκλονιστικό ψυχογράφημα γραμμένο με μαεστρία από τον σπουδαίο ποιητή και πεζογράφο μας Ανδρέα Καρκαβίτσα. Εξαίρετος ψυχολόγος, αποδίδει με ρεαλισμό αλλά και με απίστευτο λυρισμό τα πάθη, τις προλήψεις, την αγραμματοσύνη και τις δεισιδαιμονίες που κυριαρχούσαν εκείνη την εποχή λόγω του σκληρού αγώνα για την επιβίωση και αποτελούσαν το κυρίαρχο στοιχείο στην ελληνική ύπαιθρο. Ο κεντρικός ήρωας, ο Τζιριτόκωστας, είναι ο αντιπροσωπευτικός τύπος του παμπόνηρου ζητιάνου, που παίζει στα δάχτυλα την ψυχολογία των χωρικών για να κερδίσει αυτό που θέλει, με απο...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Ζαχαράκης Κ. Μ. (2017)
Ο "Ζητιάνος", του Καρκαβίτσα, σκιαγραφεί την κατάσταση ενός χωριού του Θεσσαλικού κάμπου και των κατοίκων του, οι οποίοι κυριαρχημένοι από ταπεινά ένστικτα, από παγανιστικές δοξασίες, από φτώχεια και αμάθεια, γίνονται υποχείρια ενός δαιμόνιου επαγγελματία επαίτη που τους οδηγεί στην καταστροφή. Θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των γυναικών του χωριού, με τα "θαυματουργά βοτάνια" του, και θα κατορθώσει να πουλήσει το "αγαπόχορτο", το "σερνικοβότανο", καθώς και υλικά για ξόρκια και για μαγικά, παίρνοντας σε αντάλλαγμα ό,τι πιο πολύτιμο έβλεπε ότι είχε το κάθε σπίτι, για να το...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Εμπειρία Εκδοτική (2017)
Ο Ζητιάνος, ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, περιγράφει την αμάθεια, την πονηριά και την εξαθλίωση της ελληνικής υπαίθρου κατά τον 19ο αιώνα. Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Νυχτερέμι, ένα χωριό της Θεσσαλίας, του οποίου οι κάτοικοι βρίσκονται σε δικαστική διαμάχη με τον μπέη της περιοχής προκειμένου να μη χάσουν τα κτήματά τους. Τότε εμφανίζεται ένας γέρος ζητιάνος, ο Τζιριτόκωστας, μαζί με το αμούστακο ζητιανόπουλό του. Αφού ξυλοφορτωθεί άγρια από τον τελωνοφύλακα Βαλαχά, θα κερδίσει τη συμπόνια του χωριού, που θα τον περιθάλψει χωρίς δεύτερη σκέψη. Τ...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Polaris (2019)
Μερικά χρόνια μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, φτάνει στο χωριό Νυχτερέμι στις εκβολές του Πηνειού ο επαγγελματίας ζητιάνος Τζιριτόκωστας, ένας αδυσώπητος εκμεταλλευτής της ανθρώπινης αδυναμίας. Με αποκλειστικό σκοπό τον προσωπικό πλουτισμό, ο Τζιριτόκωστας θα χειραγωγήσει επιδέξια τους αμόρφωτους, δεισιδαίμονες και με πρωτόγονα ένστικτα κατοίκους του χωριού και σε λίγες μόνον ημέρες θα τους οδηγήσει στην καταστροφή και τον αφανισμό. Χρησιμοποιώντας γλώσσα που συναιρεί αριστοτεχνικά τη δημοτική με το λαϊκό ιδίωμα, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας θρυμματίζει τ...