Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Papantoníou Zacharías L.
Ζαχαρίας Παπαντωνίου (1877-1940). Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γεννήθηκε στο Καρπενήσι, γιος του δασκάλου Λάμπρου Παπαντωνίου και της Ελένης Ηλιόκαυτου από το Καρπενήσι. Είχε τρία αδέλφια, το Χαρίλαο, το Θανάση και τη Σοφία. Στο Καρπενήσι έμαθε τα πρώτα γράμματα και το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο, πήρε μαθήματα ζωγραφικής και γράφτηκε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου, χωρίς να αποφοιτήσει. Στράφηκε από τα φοιτητικά του χρόνια προς τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία και σε ηλικία δεκαέξι μόλις ετών ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην "Ακρόπολη" του Βλ. Γαβριηλίδη. Ως το 1898, οπότε κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο "Πολεμικά τραγούδια", συνέχισε να συνεργάζεται με περιοδικά και εφημερίδες όπως η "Εφημερίδα των συζητήσεων", ο "Χρόνος" και η "Σκριπ", στην οποία υπήρξε αρχισυντάκτης από το 1900 ως το 1905. Το 1904 γίνεται ένα από τα πρώτα μέλη της εταιρίας "Η Εθνική Γλώσσα", με στόχο την υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας (μαζί με τους Μιλτιάδη Μαλακάση, Λάμπρο Πορφύρα, Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Ιωάννη Κονδυλάκη και άλλους). Για την Εθνική γλώσσα συνέταξε τον επόμενο χρόνο τη διακήρυξη "Προς το ελληνικό Έθνος", εκθέτοντας τους στόχους της. Από το 1908 και ως το 1911 βρέθηκε στο Παρίσι ως απεσταλμένος της εφημερίδας "Εμπρός" του Αριστείδη Κυριακού. Παράλληλα αρθρογραφούσε σε γαλλικές εφημερίδες και γνώρισε νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία (με μοναδική εξαίρεση τη συγγραφή χρονογραφημάτων στην εφημερίδα "Εμπρός" ως το 1914) και διακρίθηκε σε μια έκθεση ζωγραφικής στο Ζάππειο για σχεδιάσματα και γελοιογραφίες που είχε δημοσιεύσει κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά. Από το 1912 και ως το 1916 διετέλεσε νομάρχης στη Ζάκυνθο, τις Κυκλάδες, την Καλαμάτα και τη Σπάρτη. Από τη θέση του Νομάρχη προώθησε την ιδέα οργάνωσης εργατικού σωματείου στη Σύρο καθώς επίσης τη διοργάνωση του πρώτου Πανιονίου Συνεδρίου για τα πενήντα χρόνια της Ένωσης της Επτανήσου και αντέδρασε μαζί με τον εισαγγελέα Α.Ρέγκο στον αφορισμό του 1916 κατά του Βενιζέλου. Η τελευταία πρωτοβουλία του του στοίχισε τη θέση του και τον οδήγησε σε δίκη, στην οποία όμως απαλλάχτηκε. Δεν έπαψε παράλληλα να ασχολείται με την τέχνη και την κριτική, ενώ βραβεύτηκε μαζί με τον Στέλιο Σπεράντζα και την Ελένη Μ. Νεγρεπόντη (κατόπιν Ελένη Ουράνη) στον επίσημο διαγωνισμό Στρατιωτικών Ποιημάτων που προκήρυξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1917 πέθανε ο πατέρας του και τον επόμενο χρόνο έγραψε (σε συνεργασία με τους Δ. Ανδρεάδη, Αλ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα και Μ. Τριανταφυλλίδη και εικονογράφηση του Π. Ρούμπου) τα "Ψηλά Βουνά", έργο που προορίστηκε για αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου (είχε προηγηθεί ανάθεση του έργου στον Παπαντωνίου από το Υπουργείο Παιδείας της επαναστατικής κυβέρνησης Βενιζέλου). Την ίδια χρονιά ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Εθνικής Πινακοθήκης, φροντίζοντας για τον εμπλουτισμό της με έργα πολλών ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών (Γύζης, Παρθένης, Μαλέας, Λύτρας, Θεοτοκόπουλος). Τον επόμενο χρόνο αυτοκτόνησε σε ηλικία τριάντα εννιά χρόνων ο αδελφός του Θανάσης, ο οποίος αντιμετώπιζε έντονες ψυχικές διαταραχές από τα εικοσιδύο του. Το 1920 τύπωσε την παιδική ποιητική συλλογή "Τα χελιδόνια", αφιερωμένη στον αδελφό του, η οποία επανεκδόθηκε το 1931 με τίτλο "Παιδικά τραγούδια". Μετά την ανατροπή της κυβέρνησης Βενιζέλου η νέα κυβέρνηση αποφάσισε να καούν δημοσίως τα αναγνωστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, ανάμεσα στα οποία και τα "Ψηλά Βουνά". Το 1923 ο Παπαντωνίου εξέδωσε την ποιητική συλλογή του "Πεζοί ρυθμοί" και τους τρεις τόμους των "Νεοελληνικών αναγνωσμάτων" για τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, τιμήθηκε με το εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών και διορίστηκε καθηγητής στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο και τη Σχολή Καλών Τεχνών. Την ίδια χρονιά ταξίδεψε στην Ευρώπη, την Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος στα πλαίσια των καθηκόντων του ως διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης. Τέσσερα χρόνια αργότερα τυπώθηκε η συλλογή διηγημάτων του "Διηγήματα", ενώ από το 1929 και ως το 1937 εκδόθηκαν το θεατρικό έργο "Ο όρκος του πεθαμένου", διασκευή από το δημοτικό τραγούδι "Του νεκρού αδελφού", η ποιητική συλλογή "Τα Θεία Δώρα", το ιστορικό δοκίμιο "Ο Όθων" οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις "Άγιον Όρος" και δυο συλλογές διηγημάτων με τίτλους "Βυζαντινός όρθρος" και "Η θυσία". Το 1938 αναγορεύτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της λογοτεχνίας, θέση από την οποία υπέβαλε την πρώτη του εισηγητική έκθεση στη δημοτική, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου πέθανε την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου του 1940 από καρδιακή συγκοπή. Πολλά ανέκδοτα κείμενά του εκδόθηκαν μετά το θάνατό του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ζαχαρία Παπαντωνίου βλ. Άγρας Τέλλος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια19. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας, Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.308-312. Αθήνα, Ερμής, 1984), Αθανασιάδης Τάσος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Αθανασόπουλος Βαγγέλης, "Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου", Η παλαιότερη πεζογραφία μας ΙΑ΄ (1900-1914), σ.240-268. Αθήνα, Σοκόλης, 1998, Μερακλής Μ.Γ., "Ζαχαρίας Παπαντωνίου", Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί - Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία - Γραμματολογία, σ.350-353. Αθήνα, Σοκόλης, 1977, Καλαντζοπούλου Βίκυ, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Μαλαφάντης Κωσνταντίνος Δημ., "Χρονολόγιο Ζαχαρία Παπαντωνίου", Διαβάζω 285, 15/4/1992, σ.58-63. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Χαρμολύπη
Συλλογικό έργο
Ακρίτας (2020)
Πλήθυνε ο κόσμος μας σε πόνο, στέρηση, αφόρητη συναισθηματική συναλλαγή και εκκωφαντικά σπαταλημένη αγιότητα. Και οι άνθρωποι αλλόφρονες να τρέχουμε πίσω από μορφές αμφιλεγόμενες κοινωνικών ή θρησκευτικών αναμορφωτών ή στους χώρους άσκησης κάποιων γερόντων, σείοντας σημαίες-σήματα εγκλωβισμού σε ατελέσφορα όνειρα. Ψάχνοντας φορτικά και εναγώνια απάντηση και συμβουλή για τις μικρές λεπτομέρειες, που σηματοδοτούν την αβάστακτη καθημερινότητα της ασήμαντης ζωής μας. Και να μπροστά μας κάποια διηγήματα που οι ήρωές τους χωρίς να διεκδικούν το ρόλο του «σωτήρα», παλεύουν ανεπ...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μεταίχμιο (2019)
Είκοσι πέντε παιδιά, ο Δημητράκης, ο Φάνης, ο Αντρέας, ο Μαθιός, ο Καλογιάννης, ο Φουντούλης, όλα τους έντεκα δώδεκα χρονών, κινούν για τα... ψηλά βουνά. Θα βρεθούν σε δάση σκοτεινά! Θα παλέψουν με καταιγίδες και χείμαρρους! Θα αντικρίσουν κατάματα τα στοιχειά της φαντασίας τους! Θα ανταμώσουν δολερούς χωρικούς και πονηρές αλεπούδες... Μα εκεί στα ψηλά βουνά, θα μάθουν μεταξύ τους να συνεργάζονται... Και θα στήσουν μια κοινότητα! Το αριστούργημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου διασκευασμένο για παιδιά από 4 ετών.
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2018)
"Τα Ψηλά βουνά" κυκλοφόρησαν το 1918 και αποτελούσαν το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του Ζαχαρία Παπαντωνίου καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Μια παρέα παιδιών τελειώνουν το σχολείο και αποφασίζουν να κάνουν διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, τις ομορφιές της φύσης, δημιουργούν μια κοινότητα με ρόλους και αρμοδιότητες για τον καθένα. Μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματά τους και να ξεπερνούν τις...
Φωκίων Ρωκ, Ο γλύπτης και το αρχείο του
Συλλογικό έργο
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2017)
Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στον εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου Εϋνάρδου (6 Ιουνίου - 28 Οκτωβρίου 2017). Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά τεκμήρια του βίου και του έργου του γλύπτη Φωκίωνα Ρωκ (1891-1945), καθώς και γλυπτά, ξυλόγλυπτα, σχέδια και προσχέδια εφαρμογών, προερχόμενα από το προσωπικό του αρχείο. Το αρχείο του καλλιτέχνη και τα έργα του περιήλθαν στο ΜΙΕΤ με δωρεά του γιου του Νικολάου Ρωκ-Μελά (1938-2015). Η έκδοση περιλαμβάνει φωτογραφίες των εκθεμάτων και φωτογραφικ...
Το δικό μας Πάσχα
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2016)
Πασχαλινά κείμενα και αφηγήσεις, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στο "Δικό μας Πάσχα" επιλέχθηκαν πενήντα πέντε διηγήματα, κυρίως, από σαράντα έξι σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με σκοπό τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα πανοραμικό γιορταστικό πεδίο. Στο σπίτι της πόλης, στο πατρικό του χωριού, στην εξοχική πλατεία, παντού όπου γιορτάζεται το χαρμόσυνο Πάσχα, σμίγουν αγαπημένα πρόσωπα γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αναστάσιμης χαράς και ελπιδοφόρας προσμονής, σε πλήρη αρμονία με την αναγεννημένη α...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μίνωας (2015)
Τα Ψηλά βουνά κυκλοφόρησαν το 1918 και αποτελούσαν το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα. Η απλή αφήγηση και η ζωντανή γλώσσα του Ζαχαρία Παπαντωνίου καθιστούν το βιβλίο αυτό ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και αξεπέραστα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας. Μια παρέα παιδιών τελειώνουν το σχολείο και αποφασίζουν να κάνουν διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί έρχονται σε επαφή με τη ζωή του βουνού, τις ομορφιές της φύσης, δημιουργούν μια κοινότητα με ρόλους και αρμοδιότητες για τον καθένα. Μαθαίνουν να λύνουν τα προβλήματά τους και να ξεπερνούν τις δυσκολίες...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Καρακώτσογλου (2015)
Μόλις τελείωσαν το δημοτικό εικοσιπέντε παιδιά πηγαίνουν να περάσουν τις καλοκαιρινές τους διακοπές σε ένα δάσος επάνω στα ψηλά βουνά της Ρούμελης, Φτιάχνουν καλύβες και μένουν εκεί επί έναν μήνα, συνεργάζονται για να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά τους προβλήματα και αναπτύσσουν αδελφικές σχέσεις μεταξύ τους. Ζουν μέσα στην υπέροχη ελληνική φύση και καταλαβαίνουν τη σημασία της, γίνονται δασοφύλακες και μαθαίνουν πράγματα που αγνοούσαν στην πόλη. Όταν ξαναγυρίζουν σπίτια τους πίσω στην πόλη είναι διαφορετικά παιδιά με νέες εμπειρίες από τη ζωή.
Αναγνωστικό Β' Δημοτικού
Συλλογικό έργο
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2014)
Το αναγνωστικό της Β' Δημοτικού του Βασίλη Οικονομίδη με εικονογράφηση του ζωγράφου Γιώργου Μανουσάκη είναι προϊόν της μετεμφυλιακής Ελλάδας και της κυβέρνησης του Εθνικού Συναγερμού υπό τον Αλέξανδρο Παπάγο, της παράταξης που κυβέρνησε από το 1952 επί έντεκα χρόνια -από το δε 1956 ως ΕΡΕ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή- , μέχρι τις εκλογές του 1963. [...] (από το επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου)
Αλφαβητάριο: Μέρος Α' και Β'
Συλλογικό έργο
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2013)
Το "Αλφαβητάριο" της Συντακτικής Επιτροπής (1919), από τα διασημότερα αναγνωστικά του 20ού αιώνα, είναι προϊόν της εκπαιδευτικής και γλωσσικής μεταρρύθμισης από την επαναστατική κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917, η οποία ακολούθως, με την εγκατάσταση του Βενιζέλου στην Αθήνα τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, εφαρμόστηκε σε όλη την Ελλάδα. [...] Η πρώτη επιτυχής κίνηση για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας γίνεται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης αυτής. Για πρώτη φορά, καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου, με παράλληλ...
Τα ψηλά βουνά: Αναγνωστικό της Γ' Δημοτικού
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2013)
"Το αναγνωστικό αυτό διαφέρει από κάθε άλλο που μπήκε ως τώρα στο δημοτικό σχολείο, όσο η αυγή από τη νύχτα". Με αυτά τα λόγια υποδεχόταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, στη "Διάπλαση των Παίδων" το 1919, τα "Ψηλά βουνά" του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Αυτό το κλασικό νεοελληνικό ανάγνωσμα που κλείνει εφέτος 95 χρόνια διαρκούς παρουσίας στα ελληνικά γράμματα, εμφανίστηκε το 1918 ως αναγνωστικό της Γ' Δημοτικού στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (1917-1920) του Ελευθέριου Βενιζέλου, η οποία πρωτοκαθιέρωνε τη χρήση της δημοτικής στο δημοτικό σχολείο. Το βιβλίο αποτελεί θρύλο στο...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Πελεκάνος (2012)
[...] "Τα ψηλά βουνά" που -στα πλαίσια της "εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης" από την επαναστατική κυβέρνηση Βενιζέλου- προοριζόταν για αναγνωστικό της Γ΄ Δημοτικού· το βιβλίο όμως κάηκε δημοσίως από τις κυβερνήσεις μετά το 1920. Έχοντας ως θέμα τις διακοπές μιας παρέας παιδιών στο βουνό, μέσα από το ζωογόνο αεράκι της δημοτικής και μοτίβων της δημώδους γραμματείας καλλιεργεί τις αξίες της συλλογικότητας και της φιλίας.
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Μαλλιάρης Παιδεία (2012)
Στα "ψηλά βουνά", έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων Ελλήνων, ο Παπαντωνίου μέσα από την απλή αφήγηση, με ζωντανή γλώσσα, χωρίς δασκαλίστικο ύφος, αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που περνούν μόνα τους -με την άδεια των γονιών τους- τις καλοκαιρινές διακοπές στα βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί, μέσα στις ομορφιές της ελληνικής φύσης, μαθαίνουν να λειτουργούν σαν ομάδα, να αλληλοβοηθιούνται, να σέβονται το ένα το άλλο, αλλά και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Τα "ψηλά βουνά", έργο που θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδ...
Τα ψηλά βουνά
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2012)
"Εις τα "Ψηλά Βουνά" έχομεν μίαν δημοκρατίαν χωρίς ελέω Θεού βασιλείς, χωρίς ελέω πουγγιού δυνάστας, τραπεζίτας, τοκογλύφους, χρηματιστάς. Το κοινό συμφέρον ο στυλοβάτης. [...] Τα "Ψηλά Βουνά" αποτελούν την μεγάλην εκπαιδευτικήν μας επανάστασιν. Δεν είναι μόνο παιδαγωγικόν βιβλίον αλλά και λογογραφικόν αριστούργημα". Β. Γαβριηλίδης "Με τα "Ψηλά Βουνά" εισέρχεται εις το δημοτικόν σχολείον η Ελλάς [...] με τον κόσμο των πλασμάτων της και με τον κόσμο των πνευμάτων της. Πόση ζωή, πόση ποίησις, πόση χάρη κατοικεί εκεί μέσα! Δεν ηξεύρω τι περισσότερον και τι ωραιοτερον θα...
Μάρκος Ζαβιτζιάνος: Έργα και κείμενα
Συλλογικό έργο
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2012)
Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στο χώρο του βιβλιοπωλείου του επί της οδού Αμερικής 13 (2 Οκτωβρίου έως 27 Οκτωβρίου 2012). Ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος υπήρξε ένας από τους πιο λαμπρούς ζωγράφους και χαράκτες της νεοελληνικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1884 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας με μητέρα γαλλικής καταγωγής που διέθετε καλλιτεχνική παιδεία και πατέρα γιατρό. Ο Ζαβιτσιάνος φοιτά στη Μεγάλη του Γένους Σχολή αλλά το 1902 η οικογένεια επιστρέφει και εγκαθίσταται μόνιμα...