Μέσκος Μάρκος 1935-2019
Méskos Márkos
Ο Μάρκος Μέσκος (1935-2019) γεννήθηκε στην Έδεσσα. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες και τις γυμνασιακές σπουδές του στην Έδεσσα και εργάστηκε, στη συνέχεια, στο κατάστημα του πατέρα του, γράφοντας ποίηση από την εφηβική ηλικία. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε το 1956 με το ποίημα "Ειρήνη" που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης" (τεύχος 13, Ιανουάριος 1956), με το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός (χρησιμοποίησε, επίσης, τα λογοτεχνικά ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης). Το 1957, συνδέθηκε με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού "Μαρτυρίες". Το 1958 χρονολογείται η πρώτη του ποιητική συλλογή, "Πριν από τον θάνατο". Το 1965 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα για να σπουδάσει στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Σχολής Δοξιάδη. Εκεί έζησε έως το 1980, δουλεύοντας, μεταξύ άλλων, ως γραφίστας σε διαφημιστικά γραφεία και ως επιμελητής εκδόσεων. Το 1981 μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και έγινε ιδρυτικό μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού "Χειρόγραφα" και, αργότερα, υπεύθυνος των Αγροτικών Συνεταιριστικών Εκδόσεων (ΑΣΕ), μεταξύ 1987-1993. Δημοσίευσε ποιήματα, πεζογραφήματα και μελέτες του, κατά καιρούς, στα περιοδικά "Επιθεώρηση Τέχνης", "Εφημερίδα των ποιητών", "Καινούργια Εποχή", "Νέα Εστία", "Νέα Πορεία", "Ο Λογοτέχνης", "Μαρτυρίες", "Σημειώσεις", "Δεκαπενθήμερος Πολίτης", "Αντί", "Ελίτροχος", "Το Δέντρο", "Γράμματα και Τέχνες", κ.ά. Η πρώτη φάση της ποίησης του Μέσκου σχετίζεται με τραυματικά ιστορικά βιώματα της δεκαετίας του 1940 και εμφορείται από την αίσθηση ενότητας ποιητή και γενέθλιου τόπου, ανθρώπινου υποκειμένου και φύσης. Η έννοια της αντίστασης διατρέχει όλη τη λογοτεχνική του παραγωγή του και, ενώ στις πρώτες του συλλογές αποκρυσταλλώνεται σε μορφές της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτές του Διγενή ή των Κλεφτών, σταδιακά κατατείνει όλο και περισσότερο στην αφαίρεση. Άλλα χαρακτηριστικά της ποίησής του είναι η εισβολή του ιστορικού χρόνου στον ατομικό χώρο και η διαπλοκή προσωπικού και συλλογικού. Οι διακρίσεις του περιλαμβάνουν το βραβείο ποίησης του περιοδικού "Διαβάζω" για τη συλλογή "Χαιρετισμοί", το 1995, το βραβείο ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το 2006, για το σύνολο του έργου και το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 2013, για τη συλλογή "Τα λύτρα". Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες. Το 1981 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ύψιλον η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του, που γράφτηκαν από το 1958 έως το 1980, με τίτλο "Μαύρο δάσος". Το βιβλίο ξανακυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο δύο φορές, συμπληρωμένο κάθε φορά: το 1999 από τις εκδόσεις Νεφέλη και το 2011, σε δύο τόμους, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Οι εκδόσεις Γαβριηλίδης εξέδωσαν επίσης τα συγκεντρωμένα "Πεζογραφήματά" του, το 2013, και τα "Προσωπικά κείμενα", το 2014. Τελευταία βιβλία του ήταν το δοκίμιο "Συνηγορία ποιήσεως" (Κίχλη, 2015), η συλλογή πεζών "Εν Βοδενοίς: Κείμενα εκτός εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας" (Έδεσσα, 2016) και οι ποιητικές συλλογές "Άλφα Βήτα" (Κίχλη, 2015), "Στην όχθη του παραδείσου" (Το Ροδακιό, 2016) και "Όνειρα στον Άδη" (Το Ροδακιό, 2018). Έφυγε από τη ζωή στη Θεσσαλονίκη την 1η Ιανουαρίου 2019, σε ηλικία 83 ετών. (φωτογραφία: Κώστας Μητρόπουλος)
Διηγήματα
Πέλλας Όμηρος 1921-1962
Στιγμή (1986)
Περιέχει τα διηγήματα του συγγραφέα: "Οι καρφίτσες", "Άννα", "Αντρέας", "Ο Σταυρής" (σταλμένο, με το ψευδώνυμο Ο. Γλάρης, στην "Επιθεώρηση Τέχνης" για τον διαγωνισμό αντιστασιακού διηγήματος "Κορυσχάδες"), "Σταυρούλα", "Θοδώρα" και "Ο Γερο-Λιάς". "Συμφωνία λυγμών" τα ονόμαζε ο ίδιος, στάλες βροχής που την ψυχή και το κορμί μουσκεύουν, θλίψη και κρύο μαζί. Πλαίσιο το χωριό και ήρωές του το μνημολόγιο της σχηματισμένης-ασχημάτιστης παιδικής ηλικίας, οι κοντινοί του απλοί άνθρωποι, που η κατάληξή τους δεν είναι τα βαθειά γηρατιά και τα καλά πλούτη. Ο χαμός πριν της ώρας του...
Κομμένη γλώσσα
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (1997)
Η "Κομμένη Γλώσσα", βιβλίο με ονόματα και ιστορίες, χαρακτηρίζει το ήθος των πεζογραφημάτων του ποιητή Μάρκου Μέσκου. Οχτώ κείμενα που αφηγούνται τη δεκαετία του '40, η σκυτάλη από την "Κομπαρσίτα" στον "Αύγουστο" του 1949, ιδίως. Ακόμα μια άποψη του πρόσφατου Εμφυλίου πολέμου, διαφορετική από αυτές που γνωρίζουμε. Απλές και υποβλητικές ιστορίες (πλέον), αναδεικνύουν τη δραματικότητα των γεγονότων στην κυριολεξία, η μνήμη ενός δεκατριάχρονου αγοριού που καταγράφει τη σύγκρουση, χρόνο τον χρόνο, αδέκαστα. Φόβος και πόνος και σπαραγμός εκείνων των τραγικών ημερών (ήδη μια...
Παιχνίδια στον παράδεισο
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (1998)
Τα πεζογραφήματα του βιβλίου "Παιχνίδια στον παράδεισο" του ποιητή Μάρκου Μέσκου έχουν γραφεί και πρωτοεκδοθεί το 1978. Αποτελούν, εκ πρώτης όψεως, μια "καταγραφή" παιδικών παιχνιδιών (δεκαπέντε συνολικά), στην πόλη της Έδεσσας τη δεκαετία 1935-1945 η οποία βαθμιαία εξελίσσεται σε μια επιστροφή στον χαμένο παράδεισο των παιδικών χρόνων του συγγραφέα, έναν παράδεισο όπου οι τοποθεσίες της πόλης ανακαλούνται νοσταλγικά μέσα από τα ονόματά τους και οι απόηχοι των ιστορικών γεγονότων φθάνουν αλλά και αφομοιώνονται γρήγορα μέσα στις παιδικές συνειδήσεις. Κοντολογίς, όλα αυτά ε...
Μουχαρέμ
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (1999)
Στα δέκα μου ήξευρα πολλές δουλειές του χωριού. Με την κόσα να κόβω τριφύλλι, να κόβω τη βρίζα κι έπειτα να τη δίνω για τα δεμάτια, στάρι-κριθάρι το καλοκαίρι, ν' αλωνίζω με τα βόδια από τα χαράματα, με τον "κριβάκι", το αεράκι που σηκώνεται το απόγιομα, το λίχνισμα, πριν πέσει η νύχτα να μαντρώνω τα ζώα φροντίζοντάς τα, να τσαπίζω καλαμπόκι, καλέμια στα νέα δέντρα να βάζω - γράμματα ελάχιστα, να 'ναι καλά το στόμα των μεγάλων, δεν χρειάστηκαν και πολλά. Ταχιά όμως έμαθα και τον φόβο. Που έσφιγγε την ψυχή μου σαν νύχτα σκοτεινή, όταν ακούγονται τα σκυλιά και γαβγίζουν ακρο...
Προσωπικά κείμενα
Μέσκος Μάρκος
Νεφέλη (2000)
"Μάλλον χρόνιες εξομολογήσεις, τα "προσωπικά κείμενα" κατάφεραν να ξεφύγουν από την τροχιά εκείνη των στίχων μα που μιλούν πάλι εν ονόματί τους, συγκεντρώνονται εδώ (μνήμες ζωντανών μετά θάνατον τα πιο πολλά) και αφιερώνονται στους ορατούς συνοδοιπόρους. Ο προφορικός και γραπτός τους λόγος, οικεία, θαρρώ, και με όλα τα δικαιώματα συμπαρατάσσεται." Μάρκος Μέσκος Ο τόμος περιλαμβάνει κείμενα για τους εξής λογοτέχνες και θέματα: Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ("Λευκές νύχτες"), Θεόκλητο Καριπίδη, Όμηρο Πέλλα, Γιώργο Κοτζιούλα, νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι, Γιώργο Ιωάννου, Άθω Δη...