Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο συλλογικός τόμος "Τόποι: Αντίδωρα στον Παντελή Μπασάκο" περιλαμβάνει είκοσι τρεις πρωτότυπες συμβολές φίλων, συναδέλφων και μαθητών του τιμώμενου στα πεδία της φιλοσοφίας και της θεωρίας του επιχειρήματος, που ο ίδιος υπηρέτησε με τρόπο συστηματικό και γνήσιο, ως πανεπιστημιακός δάσκαλος και ερευνητής, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο καθώς και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τα κείμενα οργανώνονται σε τέσσερις ενότητες: "Κρίση και επιχείρημα", "Λόγος και δημοκρατία", "Ρητορική και διαλεκτική στους αρχαίους", "Ρητορική και διαλεκτική στους νεότερους".

"Το κράτος δεν είναι η τελευταία λέξη του πολιτικού, η εκπλήρωσή του. Απεναντίας, δεν είναι παρά η συστηματική του μορφή, εκείνη που καταστρέφει το όλοι έκαστοι εν ονόματι του Ενός". Ξεκινώντας από τη θέση αυτή, ο Μιγκέλ Αμπενσούρ επιδιώκει να δείξει ότι η δημοκρατία ορθώνεται ενάντια στο κράτος, ως μορφή που γεννά μια ιδιότυπη σχέση κυριαρχίας και τείνει καταστατικά να υποκαταστήσει το πράττειν του λαού. Απορρίπτοντας την εναλλακτική επιλογή ανάμεσα στην υπεράσπιση της δημοκρατίας ως αξεπέραστου πλαισίου μετριοπαθούς διακυβέρνησης και στην απόρριψή της ως επιφαινομένου τ...

"Η ανά χείρας μελέτη εστιάζει στις μεταβαλλόμενες δομές της σκέψης στη μυθοπλασία. Η έννοια της μίμησης και οι μετασχηματισμοί τους οποίους υπέστη από εποχή σε εποχή προκάλεσαν την ιδέα πως αυτές οι αλλαγές εδράζονταν στις σταθερές δομές της γλώσσας και της εμπειρίας. Έτσι μολονότι οι περιγραφές του αντικειμένου της μίμησης άλλαζαν, καθώς κάθε εποχή κατασκεύαζε το δικό της μοντέλο του κόσμου, η αφήγηση πάντοτε προϋπέθετε τη δομή ενός κόσμου. Οι σκέψεις αυτές με οδήγησαν στο να δοκιμάσω μια νέα μέθοδο στο πλαίσιο της ιστορικής προσέγγισης της μυθοπλασίας. Με βάση την υπόθεση...

Τόσο εξιδανικευμένος, τόσο κακολογημένος, ο Μάης του ’68 μπορεί, ακόμη και σήμερα, να εμπνέει τον φιλόσοφο στον ορισμό του αληθινού νοήματος της δημοκρατίας. Είναι αλήθεια ότι αυτή, με τις ανεπάρκειές της, έδωσε λαβή σε ολοκληρωτισμούς, με τις εξεγέρσεις και τις επαγγελίες των ρήξεων, καλλιέργησε μεσσιανισμούς, με τη σχετικιστική αμφισβήτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ενθάρρυνε φονταμενταλισμούς. Όμως η δημοκρατία δεν εξουσιοδοτείται παρά μόνο από το "πνεύμα" της, αν το εννοήσουμε ως αλήθεια της επιθυμίας να είμαστε όλοι, κι ο καθένας, μαζί. Πριν γίνει θεσμός, είναι έμπνευ...

Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα το πρόβλημα των συνόρων και των ορίων, σε όλη την πολλαπλότητα των κυριολεκτικών και μεταφορικών σημασιών τους, εμφανίζεται με οξύτητα στο προσκήνιο, τόσο των πολιτικών συγκρούσεων και των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων, όσο και των αναζητήσεων των θεωρητικών επιστημών. Είτε αφορά την εδαφική, εθνική, πολιτιστική ή γλωσσική διάσταση είτε τις ανεξάντλητες μεταφορικές αναφορές των συνόρων και των ορίων, ο λόγος περί αυτών περνά σήμερα μια περίοδο απολογισμού και έντονης αναθεώρησης. Αυτή την προβληματική αποτυπώνει ο παρών τόμος των "τοπικών"...

Από το 1933 έως το 1939 η Γερμανοεβραία δημοσιογράφος Charlotte Beradt, κατοπινή φίλη και μεταφράστρια της Hannah Arendt, συγκέντρωσε όνειρα Γερμανών πολιτών, Εβραίων και μη, που ζούσαν, όπως και η ίδια, κάτω από την πραγματικότητα του πρώιμου Τρίτου Ράιχ. Στη συνέχεια τα κρυπτογράφησε και, αφού πρώτα τα έκρυψε στη βιβλιοθήκη της, τα ταχυδρόμησε στο εξωτερικό, απ’ όπου τα περισυνέλεξε μετά το 1939, όταν διέφυγε και η ίδια στη Νέα Υόρκη. Στο βιβλίο της, η Μπέραντ παραθέτει και σχολιάζει τα καταγεγραμμένα όνειρα, αφήνοντας να ανακύψει το ερώτημα κατά πόσο υπό το ναζιστικό κα...

Στην Ευρώπη, και όχι μόνο, οι συζητήσεις για το περιεχόμενο και τα ακριβή χαρακτηριστικά της δημοκρατίας έρχονται και πάλι επιτακτικά στο προσκήνιο. Τούτη τη φορά, όμως, όχι ως πανηγυρισμοί για την επέλευση ενός νέου "κύματος εκδημοκρατισμού" αλλά για λόγους ανησυχητικά αντίστροφους, την αποψίλωση της δημοκρατικής λειτουργίας από ζωτικά χαρακτηριστικά της: αποδυνάμωση και οργανωτική υποχώρηση των κομμάτων, αποστασιοποίηση των ψηφοφόρων από τεκταινόμενα στην κεντρική πολιτική σκηνή, ταυτόχρονα κυνισμό και διαφθορά. Την ίδια ώρα, το "ευρωπαϊκό μοντέλο" όχι μόνο δεν θεραπεύει...

[...] Στα δύο εισαγωγικά κείμενα αναπτύσσουμε δύο υποθέσεις για την τέχνη του αρχείου. Η μία προτείνει την αρχειακή επιτέλεση ως δημόσια τέχνη που παρεμβαίνει στις διαδικασίες συνδιαμόρφωσης του αρχείου με έμφαση στο πολιτικό πεδίο επιτελέσεων "πράξης και ομιλίας". Η συγχρονικότητα της επιτέλεσης δημιουργεί πεδία δημόσιας συνεκφώνησης, μια δυνατότητα σύνδεσης διαφορετικών δημοσίων σφαιρών σε διαφορετικά στάδια της αρχειοθέτησης, δοκιμάζοντας εναλλακτικές μορφές συμμετοχής και συλλογικής συγγραφής. Η άλλη εξετάζει το αρχείο ως δημοκρατική θεσμίζουσα καλλιτεχνική πρακτική, με...

Η μετανάστευση μεταβάλλει, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στις χώρες αποστολής και υποδοχής, τα δημογραφικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα. Οδηγεί σε ανακατατάξεις ισορροπιών, πριμοδοτώντας μια κοινωνική διαδικασία επαναπροσδιορισμού θέσεων, ρόλων και κύρους. Στις χώρες υποδοχής η παρουσία μεταναστών διευρύνει τους παράγοντες που συμμετέχουν στη διαμόρφωση και αναδιαμόρφωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής και διαφοροποιεί τα κοινωνικά υποκείμενα που έρχονται σε αντιπαράθεση για τον έλεγχο των διαδικασιών ανακατανομής του πλούτου και του κύρο...

Όπως ακριβώς και άλλα επιστημονικά πεδία, έτσι και η φιλοσοφία οφείλει να χρησιμοποιεί μια γλώσσα όπου οι σημασίες των λέξεων, είτε αυτές προέρχονται από το κοινό λεξιλόγιο είτε απαντούν µόνο στον φιλοσοφικό λόγο, πρέπει να έχουν οριστεί µε απόλυτη ακρίβεια. Στα 1.000 και πλέον λήμματα του λεξικού αυτού, ο αναγνώστης θα βρει τις βασικές σημασίες των κυριότερων φιλοσοφικών όρων και εκφράσεων, µε βάση τους ορισμούς που έχουν δώσει οι ίδιοι οι φιλόσοφοι στα έργα τους. Το λεξικό περιλαμβάνει επίσης λήμματα για τους σημαντικότερους φιλοσόφους (µε αναφορά στη ζωή τους, στι...

Ο Χάμπερμας θα σημειώσει - και έχει δίκιο - ότι είναι βέβαιο πως και τον 12ο αιώνα οι άνθρωποι κάλλιστα θα ένιωθαν μοντέρνοι-άνθρωποι της εποχής τους, όπως και τον 21ο αιώνα, συνεπώς, το ζήτημα δεν είναι τι κάνεις αισθάνεται ή νομίζει για τον εαυτό του αλλά μάλλον τι αντιλαμβάνονται οι εξωτερικοί κριτές. Είναι με τη σκέψη τέτοιων εξωτερικών κριτών που ασχολείται ο παρών τόμος. Οι συμμετέχοντες συγγραφείς στα κείμενά τους εξετάζουν, αναλύουν και συζητούν είτε το έργο συγκεκριμένων επιφανών στοχαστών-εξωτερικών κριτών της νεωτερικότητας, όπως είναι ο Α. Τοκβίλ, ο Κ. Μαρξ,...

Ο μεγάλος γάλλος φιλόσοφος Πωλ Ρικέρ χρωστά τη φήμη του όχι μόνο στην κριτική αναμέτρησή του με ρεύματα όπως η ψυχανάλυση, ο στρουκτουραλισμός και η κριτική κοινωνική θεωρία αλλά και στους λεπταίσθητους στοχασμούς του γύρω από σύνθετα και δυσεπίλυτα ζητήματα όπως η μεταφορά, το κείμενο, η αφήγηση και ο χρόνος, από τους οποίους απορρέει το αίτημα μιας φαινομενολογικής ερμηνευτικής του υποκειμένου που θα έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την καρτεσιανή και καντιανή παράδοση του cogito. Το επίμαχο αίτημα υλοποιείται με υποδειγματική σαφήνεια στο βιβλίο του "Ο ίδιος ο εαυτός ως άλ...

Οι συγγραφείς προσεγγίζουν πολιτισμικές πρακτικές και ψυχικές δραστηριότητες που ορίζουν το υποκείμενο σε συνθήκες νεωτερικότητας, με επίκεντρο τα άγχη και τις ελπίδες του. Η ψυχανάλυση, η παιδαγωγική, η υπαρξιακή φιλοσοφία οδηγούν στον εντοπισμό των τόπων της ιδεολογικής απώθησης, της απάρνη-σης και της απόρριψης. Η κριτική θεωρία του πολιτισμού, η αισθητική κριτική και η πολιτική φιλοσοφία αναδεικνύουν μια υποκειμενικότητα που συνδέεται με εκείνη της ψυχαναλυτικής και υπαρξιακής εμπειρίας.

Στο προκλητικό και πρωτότυπο αυτό έργο, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ μελετά το ζήτημα της ανθρώπινης δράσης σε έναν μεταμοντέρνο κόσμο. Από το ναυάγιο του "Τιτανικού" μέχρι τον "Σιωπηλό μάρτυρα" του Χίτσκοκ, από τις όπερες του Βάγκνερ μέχρι την επιστημονική φαντασία, από το "Alien" μέχρι τα εβραϊκά ανέκδοτα, η αιχμηρή ανάλυση του συγγραφέα διερευνά τις ιδεολογικές φαντασιώσεις πληρότητας και αποκλεισμού που συγκροτούν την ανθρώπινη κοινωνία. Συνδέοντας κομβικές ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές έννοιες με κοινωνικά φαινόμενα όπως ο ολοκληρωτισμός και ο ρατσισμό, το βιβλίο διερευνά την πολιτ...

Στον διάλογό του με τον Αντουάν Ρομπιτάιγ για θέματα της εποχής μας, ο Αλαίν Φινκελκρώτ αποδεικνύεται δεινός συζητητής και απαιτητικός, συνάμα. Ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας μιας ζωντανής συζήτησης η οποία δεν έχει σκοπό να κάνει, απλώς, μια ανασκόπηση του έργου του συγγραφέα, αλλά μέσα από γόνιμες ενστάσεις να προκαλέσει τον προβληματισμό του σε θέματα όπως: η τύχη των μικρών, "περιφερειακών", εθνών απέναντι στα μεγάλα, "κεντρικά"· το βάρος της κληρονομιάς και πώς το διαχειρίζονται οι διάφοροι λαοί και εάν αποσυνδέοντας το είναι μας από την κληρονομιά μας γινόμαστε πιο ελε...

"Ο Πασκάλ Μπονιφάς μάς προσφέρει ένα είδος Άτλαντα που μας οδηγεί μέσα στο θολό και περίπλοκο τοπίο της διεθνούς πολιτικής. Σε τρία διαφορετικά επίπεδα κινείται η παρουσίαση των πολέμων όπως την πετυχαίνει το βιβλίο και έτσι καλύπτει σε όλες τις διαστάσεις ένα φαινόμενο πολύμορφο, όπως είναι ο πόλεμος. Πέρα από τα συμβατικά όπλα μάς δίνει και τη διάσταση των κάθε λογής όπλων που μπορούν να χρησιμοποιούνται, όπως είναι τα πυρηνικά, τα βακτηριολογικά, τα χημικά, τα διαστημικά. Αλλά ταυτόχρονα δίνει και την οικονομική διάσταση που έχουν οι πόλεμοι για το πετρέλαιο ή για το νε...

Τι συνέβη ώστε να χύνεται και πάλι αίμα, μολονότι η ειρήνη έμοιαζε τόσο προσιτή; Το δράμα εκτυλίσσεται στο Καμπ Νταίηβιντ τον Ιούλιο του 2000. Στην καρδιά αυτού του βιβλίου, διαβάζουμε την εξαιρετική παρουσίαση όσων ειπώθηκαν, μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, ανάμεσα στους ισραηλινούς και τους παλαιστίνιους διαπραγματευτές που συγκεντρώθηκαν με πρωτοβουλία του τότε Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Bill Clinton, και με την παρουσία του Προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Yasser Arafat και του τότε ισραηλινού Πρωθυπουργού Ehoud Barak. Κανείς δεν είναι σε θέση να αποφανθεί σχετι...

Το πολυσυζητημένο τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ταυτίστηκε απόλυτα με τη φράση: Έπειτα από εκείνη τη μέρα, ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος. Ακολούθησε το δίλημμα "ναι ή όχι στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας". Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ πιστεύει πως όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε παρόμοια διλήμματα (δηλαδή αυτά που απαιτούν φαινομενικά ξεκάθαρες απαντήσεις), εκείνες συνήθως που αδικούνται είναι οι εναλλακτικές λύσεις. Θεωρεί δηλαδή ότι, εάν παρασυρθούμε από το δίλημμα "δημοκρατία ή φονταμενταλισμός", θα αναγκαστούμε οπωσδήποτε να δεχτούμε πως η μόνη εναλλακτική λύ...

Ο ολοκληρωτισμός ως ιδεολόγημα ανέκαθεν εξυπηρετούσε μια πολύ συγκεκριμένη στρατηγική λειτουργία: εγγυώνταν τη φιλελεύθερη - δημοκρατική ηγεμονία απορρίπτοντας την αριστερή κριτική τής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως την άλλη όψη του «διδύμου» των δεξιών φασιστικών δικτατοριών. Αντί να παράσχει μιαν ακόμη συστηματική έκθεση της ιστορίας της ιδέας αυτής, ο Slavoj Zizek προσεγγίζει εδώ τον ολοκληρωτισμό κατά τρόπο βιτγκενσταϊνιανό, ως έναν ιστό οικογενειακών ομοιοτήτων. Έτσι διερευνά σε βάθος την εξάρτησή του από μια σειρά καθιερωμένων αντιλήψεων και παραδοχών. [...]