Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Krystállis Kóstas
Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894). Ο Κώστας Κρυστάλλης γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου, γιος του εύπορου εμπόρου Δημητρίου Κρυστάλλη και της συζύγου του Γιαννούλας, το γένος Ψαλίδα. Εκεί έμαθε τα πρώτα γράμματα και μετά το θάνατό της μητέρας του, το δεύτερο γάμο του πατέρα του και την εγκατάσταση της οικογένειας στα Γιάννενα συνέχισε στη Ζωσιμαία Σχολή. Το 1887 τύπωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο "Αι σκιαί του Άδου", το επαναστατικό πατριωτικό περιεχόμενο της οποίας έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του στην αλύτρωτη τότε ΄Ηπειρο και τον ανάγκασε να καταφύγει το 1889 στην Αθήνα, ενώ το τουρκικό στρατοδικείο τον καταδίκασε ερήμην του σε εικοσιπεντάχρονη εξορία. Στην Αθήνα εργάστηκε ως τυπογράφος για δυο χρόνια, δημοσίευσε το ιστορικό επύλλιο (σύμφωνα με δικό του χαρακτηρισμό) "Ο καλόγηρος της Κλεισούρας του Μεσολογγίου", και έγραψε την ποιητική συλλογή "Χελιδόνες" και την ηθογραφία "Παρά την πηγήν". Αργότερα υπέβαλε στο Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό τη συλλογή "Αγροτικά", που τιμήθηκε με έπαινο. Εξακολούθησε να γράφει και να δημοσιεύει ποιήματα και αφηγήματα σε διάφορα έντυπα της εποχής και προσλήφθηκε στο περιοδικό "Εβδομάς", όπου από το 1892 δημοσίευε σε συνέχειες το λαογραφικό έργο του "Οι Βλάχοι της Πίνδου". Την ίδια περίοδο ξεκίνησε και το ενδιαφέρον του για την ιστοριοδιφική έρευνα, ενώ δε σταμάτησε να αγωνίζεται για την ελευθερία της πατρίδας του κυρίως ως συνεργάτης στην εφημερίδα "Φωνή της Ηπείρου" (1892-1894). Συνέταξε επίσης λήμματα για την ΄Ηπειρο στο Εγκυκλοπαιδικό λεξικό των Μπαρτ και Μπεκ. Το 1892 τιμήθηκε ξανά με έπαινο στο Φιλαδέλφειο διαγωνισμό για τη συλλογή του "Ο τραγουδιστής του χωριού και της στάνης". Η προτίμηση της κριτικής επιτροπής προς τον Γεώργιο Στρατήγη για το πρώτο βραβείο προκάλεσε την αντίδραση του Κρυστάλλη αλλά και των λογοτεχνικών κύκλων.Στο τέλος του 1893 κέρδισε 2.500 δραχμές σε λαχείο και έτσι μπόρεσε το 1894 να δημοσιεύσει τα "Πεζογραφήματα". Την περίοδο εκείνη ο Κρυστάλλης εργαζόταν στη εταιρεία σιδηροδρόμων Πελοποννήσου και παρά τη δύσκολη κατάσταση της υγείας του ολοκλήρωσε το ποιήμα "Ο ψωμοπάτης", σε 259 στίχους χωρισμένους σε οχτώ κεφάλαια, αποτέλεσμα τελικής επεξεργασίας του μακροσκελούς ποιμενικού ειδυλλίου του Γκόλφω. Η επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του υπήρξε ραγδαία, έφυγε για την Κέρκυρα και κατόπιν για την ΄Αρτα στο σπίτι της αδερφής του, όπου πέθανε σε ηλικία εικοσιέξι μόλις ετών. Οι πρώτες ποιητικές συλλογές του Κρυστάλλη εντάσσονται στο ρομαντισμό της Α΄ Αθηναϊκής Σχολής και είναι γραμμένες σε καθαρεύουσα γλώσσα, αποτέλεσμα των επιρροών που δέχτηκε ο ποιητής από την επαφή του με το πνεύμα του αθηναϊκού ρομαντισμού. Με τα "Αγροτικά" του 1890 πέρασε στον κύκλο της Νέας Αθηναϊκής Σχολής, στρεφόμενος προς τη δημοτική γλώσσα, και το δημοτικό τραγούδι. Στην πεζογραφία οι επιρροές του εντοπίζονται στο χώρο των λαϊκών παραδόσεων. Και στα πεζά του χρησιμοποίησε αρχικά την καθαρεύουσα, στράφηκε ωστόσο σύντομα προς τη δημοτική, στη χρήση της οποίας συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους. Ο πρόωρος θάνατος του Κρυστάλλη μας στέρησε μιας ωριμότερης δημιουργίας του και μιας πιο ολοκληρωμένης άποψης των δυνατοτήτων του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κώστα Κρυστάλλη βλ. Άγρας Τέλος, "Κρυστάλλης Κώστας", Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΙΕ΄. Αθήνα, Πυρσός, 1931, Αράγης Γιώργος, "Κώστας Κρυστάλλης", Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Η΄ (1880-1900), σ.252-263. Αθήνα, Σοκόλης, 1997, Αργυρίου Αλεξ., "Κρυστάλλης Κώστας", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986, Μερακλής Μ.Γ., "Κώστας Κρυστάλλης", Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί - Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία - Γραμματολογία, σ.278-282. Αθήνα, Σοκόλης, 1977, Περάνθης Μιχαήλ, "Κρυστάλλης Κώστας", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 9. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και "Χρονολόγιο Κώστα Κρυστάλλη", Διαβάζω 326, 5/1/1994, σ.38-39. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Αγαπημένες ελληνικές ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά
Συλλογικό έργο
Μίνωας (2012)
Οι κλασικές ιστορίες του Γεώργιου Βιζυηνού, του Ανδρέα Καρκαβίτσα, του Κώστα Κρυστάλλη, του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Παύλου Νιρβάνα και της Λιλίκας Νάκου ομορφαίνουν τις γιορτινές μέρες σε ένα μοναδικό βιβλίο διασκευασμένο για παιδιά. Ένα βιβλίο για αξέχαστα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά με δέκα υπέροχες ιστορίες από τους πιο αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς, εικονογραφημένες από σπουδαίους καλλιτέχνες.
Άπαντα Κρυστάλλη
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Ζουμπουλάκης - Βιβλιοθήκη για Όλους (1975)
Ποιήματα, πεζογραφήματα, μελέτες, γράμματα κ.λ.π.
Ελληνικά διηγήματα
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Πατάκη (2004)
Η κυκλοφορία στα 1896 της συλλογής "Ελληνικά διηγήματα" αναντίρρητα αποτελούσε εκδοτικό γεγονός για τη χώρα μας, γιατί πρόκειται για την πρώτη στο είδος της συλλογή και ταυτόχρονα για μια αντιπροσωπευτική παρουσία στο χώρο του αφηγηματικού μας λόγου. Επισημαινόταν έτσι κατά τον αμεσότερο τρόπο η ύπαρξη ενός σχετικά νέου λογοτεχνικού είδους, όπως το διήγημα, για το οποίο ο εκδότης του έργου Γ. Κασδόνης δεν παρέλειψε να τονίσει ότι "η πρώτη γενναία ώθησίς" του έγινε μέσα από τις στήλες του περιοδικού "Εστία", του οποίου εκείνος για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρξε διευθυντή...
Η δασκάλα και άλλα διηγήματα
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Ροές (2007)
Την εποχή που όλοι εκθείαζαν τα τραγούδια του, ο Ξενόπουλος είχε ήδη διαγνώσει και επισημάνει τη μεγάλη σημασία του πεζογραφικού έργου του «ποιητή του βουνού και της στάνης». Ο Κρυστάλλης δεν είναι μόνον ο πρώτος που έγραψε στη δημοτική, ενώ ακόμα όλοι οι άλλοι αλληθώριζαν προς την καθαρεύουσα, παραπαίοντας ανάμεσα στις δύο γλώσσες. Μέσα στα ελάχιστα χρόνια που έζησε, πρόλαβε να μας δώσει κάποια δείγματα γραφής που φανερώνουν τον γεννημένο πεζογράφο. Στα διηγήματα του ο Κρυστάλλης είναι πληθωρικός, βιάζεται να τα πει όλα, σαν να προαισθάνεται πως δεν υπάρχει γι' αυτόν πίστω...
Η εικόνα. Το σημειωματάρι του Γεροκαλαμένιου
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
manifesto (2014)
"Η εικόνα" και "Το σημειωματάρι του Γεροκαλαμένιου" είναι δυο πεζογραφήματα, κοινό στοιχείο των οποίων είναι ο Γεροκαλαμένιος, που στο πρώτο εμφανίζεται ως συμπρωταγωνιστής και στο δεύτερο ως καταγραφέας των αξιομνημόνευτων γεγονότων της περιόδου 1821- 1881. Δεν είναι μόνο οι Έλληνες κι οι Αρβανίτες, που στο πρώτο πεζογράφημα συγκινημένοι ομολογούν ότι είναι αδέρφια που κρατιούνται "από τους παλιούς Ηπειρώτες", είναι κι ο συγκλονιστικός Ζώης ο Αζώηρος ο οποίος, αφού μεγαλοπιάστηκε στα νιάτα του, επέλεξε στα στερνά του να βγάζει το ψωμί του "με τον ίδρο του και με την τιμιότ...
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2010)
Ο πρώτος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει τις ενότητες: - Πριν και προς τον Σολωμό [Ανώνυμος της Κύπρου, Γεώργιος Χορτάτσης, Βιτσέντζος Κορνάρος, Νικόλαος Μαυροκορδάτος, ..., Αθανάσιος Χριστόπουλος] - Ο Σολωμός - Ρομαντισμός [Ιούλιος Τυπάλδος, Γεώργιος Τερτσέτης, Αντώνιος Μανούσος, Ανδρέας Λασκαράτος, ..., Γεράσιμος Μαρκοράς] - Η εποχή του Παλαμά [Πολύβιος Δημητρακόπουλος, Αντώνης Αναπλιώτης, Γεώργιος Δροσίνης, Νίκος Καμπάς, Ιωάννης Πολέμης, Κώστας Κρυστάλλης, Κώστής Παλαμάς, ..., Στέφανος Δάφνης, Αιμιλία Δάφνη] - Καβάφης - Πρωθύστερο [Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαν...
Ηπειρωτικαί αναμνήσεις
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Πελεκάνος (2009)
- Το σημειωματάρι του Γεροκαλαμένιου - Το πανηγύρι της Καστρίτσας - Η Χαραυγούλα της Πρωτοχρονιάς - Ο χωρισμός - Πρωτομαγιά στα Γιάννινα - Αργυρώ η Μονοβύζα - Οι Ζακαίοι - Αι Απόκρεω εν Ιωαννίνοις - Γραμμενοχώρια - Η πανήγυρις της Μεταμορφώσεως - Εν Ιωαννίνοις - Φυλλάδα του Αλή Πασά
Ηπειρωτικαί αναμνήσεις
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2009)
Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894) Ποιητής, διηγηματογράφος και ιστορικός συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Συρράκο της περιοχής της Πίνδου. Φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Η μακεδορουμανική προπαγάνδα τον συκοφάντησε ως επικίνδυνο εχθρό της Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Εγκαταλείπει, έτσι, τα σκλαβωμένα Ιωάννινα και μεταβαίνει στην ελεύθερη Αθήνα. Ο προστάτης του, Σπυρίδωνας Λάμπρου, κατόρθωσε να τον προσλάβουν σ' ένα τυπογραφείο. Το 1891 προσλαμβάνεται ως γραμματέας στο περιοδικό "Εβδομάς". Το 1892 άρχισε η συνεργασία του στο λεξικό Μπέκ και Μπάρτ. Στο μεταξύ είχε εκδηλωθεί η ασ...
Ηπειρωτικαί αναμνήσεις
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Πελεκάνος (2013)
- Το σημειωματάρι του Γεροκαλαμένιου - Το πανηγύρι της Καστρίτσας - Η Χαραυγούλα της Πρωτοχρονιάς - Ο χωρισμός - Πρωτομαγιά στα Γιάννινα - Αργυρώ η Μονοβύζα - Οι Ζακαίοι - Αι Απόκρεω εν Ιωαννίνοις - Γραμμενοχώρια - Η πανήγυρις της Μεταμορφώσεως - Εν Ιωαννίνοις - Φυλλάδα του Αλή Πασά
Ηπειρωτικαί αναμνήσεις
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2011)
"Ζερβά η λίμνη ατάραγη, απλωτερή, ολόστρωτη και μακρουλή, με το χαϊδεμένο κι ακριβό νησάκι της μες στη μέση και με τον καλαμιώνα περίγυρα, καθρεφτίζει στα βάθη της, σα να σφίγγη απάνου στα στήθια της ερωτικά τον γαλανόν ουρανό και τ' αντίπερα καμαρωμένο βουνό της. Κάπου κάπου, οργώνει τα νερά της κανένα καϊκάκι". Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται αφηγήματα (1890-1894) του Κώστα Κρυστάλλη, τα οποία είναι βιωματικές αφηγήσεις, λαογραφικές περιγραφές και αυτοβιογραφικά χρονικά, αντλημένα από τα παιδικά του χρόνια και την πρώτη νιότη του στην πατρίδα του την Ήπειρο, την εποχή π...
Κλέφτικες ιστορίες και λαογραφικά
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Πελεκάνος (2009)
Ο τσέλιγκας της Πίνδου, ο Κώστας Κρυστάλλης μας αποκαλύπτει ο ίδιος, ότι όλα του τα πεζογραφήματα είναι ιστορίες πραγματικές που τις ξέθαψε από τα βάθη της καρδιάς του. Η θύμηση της φυσικής αγνότητας της ποιμενικής ζωής, γαληνεύει την τρικυμισμένη του ψυχή.
Κλέφτικες ιστορίες και λαογραφικά
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Πελεκάνος (2013)
Ο τσέλιγκας της Πίνδου, ο Κώστας Κρυστάλλης μας αποκαλύπτει ο ίδιος, ότι όλα του τα πεζογραφήματα είναι ιστορίες πραγματικές που τις ξέθαψε από τα βάθη της καρδιάς του. Η θύμηση της φυσικής αγνότητας της ποιμενικής ζωής, γαληνεύει την τρικυμισμένη του ψυχή.
Κλέφτικες ιστορίες και λαογραφικά
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2009)
Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894) Ποιητής, διηγηματογράφος και ιστορικός συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Συρράκο της περιοχής της Πίνδου. Φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων. Η μακεδορουμανική προπαγάνδα τον συκοφάντησε ως επικίνδυνο εχθρό της Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Εγκαταλείπει, έτσι, τα σκλαβωμένα Ιωάννινα και μεταβαίνει στην ελεύθερη Αθήνα. Ο προστάτης του, Σπυρίδωνας Λάμπρου, κατόρθωσε να τον προσλάβουν σ' ένα τυπογραφείο. Το 1891 προσλαμβάνεται ως γραμματέας στο περιοδικό "Εβδομάς". Το 1892 άρχισε η συνεργασία του στο λεξικό Μπέκ και Μπάρτ. Στο μεταξύ είχε εκδηλωθεί η ασ...
Ο τραγουδιστής του χωριού και της στάνης
Κρυστάλλης Κώστας 1868-1894
Ζήτρος (2005)
Το πρωί της 22ης Απριλίου του έτους 1894, Μεγάλη Πέμπτη, ο Κώστας Κρυστάλλης έκλεισε τα μάτια του για πάντα. Η εφημερίδα "Άστυ" της 24ης Απριλίου έγραψε: "Χώμα της Ηπείρου, την οποίαν τόσον μανιωδώς ηγάπησεν, καλύπτει από προχθές έναν ποιητήν, ένα μαργαριτάρι, το οποίον δύσκολα θα ξαναβρούμε μέσα εις την σκευωρίας της σημερινής ζωής· ένα μαργαριτάρι, δια την απώλειαν του οποίου η συγκίνησης και τα δάκρυά μας είναι ελάχιστος συμπαθείας και εκτιμήσεως φόρος".
Οι πιο αγαπημένες ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά
Συλλογικό έργο
Μίνωας (2007)
Ο Γ. Βιζυηνός, ο Αν. Καρκαβίτσα, ο Κ. Κρυστάλλης, ο Αλ. Μωραϊτίδης, η Λ. Νάκου, ο Π. Νιρβάνας και ο Αλ. Παπαδιαμάντης σε ένα μοναδικό βιβλίο διασκευασμένο για παιδιά.