Ηπειρωτικαί αναμνήσεις

"Ζερβά η λίμνη ατάραγη, απλωτερή, ολόστρωτη και μακρουλή, με το χαϊδεμένο κι ακριβό νησάκι της μες στη μέση και με τον καλαμιώνα περίγυρα, καθρεφτίζει στα βάθη της, σα να σφίγγη απάνου στα στήθια της ερωτικά τον γαλανόν ουρανό και τ' αντίπερα καμαρωμένο βουνό της. Κάπου κάπου, οργώνει τα νερά της κανένα καϊκάκι". Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται αφηγήματα (1890-1894) του Κώστα Κρυστάλλη, τα οποία είναι βιωματικές αφηγήσεις, λαογραφικές περιγραφές και αυτοβιογραφικά χρονικά, αντλημένα από τα παιδικά του χρόνια και την πρώτη νιότη του στην πατρίδα του την Ήπειρο, την εποχή που έχει πια αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα Γιάννενα όπου ζούσε και, κυνηγημένος από τις τουρκικές αρχές, να εγκατασταθεί, υποχρεωτικά, στην Αθήνα. Ο ποιητής, που έζησε μόλις 26 χρόνια, εξομολογείται, το 1894, για ποιο λόγο γράφει τα πεζά κείμενα του: "Όσες βολές η σκύλα Ξενιτιά με κερνάει τα πικρά της κρατηροπότηρα, αχ! δεν ηξέρω πώς μώρχεται τότε και [...] χύνομαι σαν λυσσαγμένος μέσα μου, και με τα σιδερένια νύχια του λογισμού, σαν κακούργος σκάφτω την έρμη μου καρδιά κι από των χρόνων τα λιθοσώρια ξεθάφτω τες παλιές μου Ενθύμησες. Οι πρώτες συγκίνησες, που κέντησαν την παιδική μας ψυχή, αφήνουν μέσα μας Ενθύμησες άσβεστες· κ' είναι το νήμα το μυστικό οπού μας δένει και μας κολλάει με τους τόπους που πέρασε η νιότη μας".