Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Οι μεγάλες επιστημονικές επαναστάσεις του αιώνα μας -η Σχετικότητα και η Κβαντομηχανική- δεν άλλαξαν μόνο τις ιδέες μας -τις ιδέες της "Κλασικής Φυσικής"- για τον φυσικό κόσμο. Προκάλεσαν επίσης μια μείζονα "αναταραχή" στον ευρύτερο χώρο των φιλοσοφικών ιδεών και της επιστημολογίας ειδικότερα. Πολλοί είδαν στο "πρόσωπο" αυτής της Νέας Φυσικής ένα απελευθερωτικό στοιχείο απέναντι στην άτεγκτη αιτιοκρατία της Κλασικής Φυσικής: μια "επιστημονική" στήριξη στην ιδέα της ελεύθερης βούλησης. Άλλοι θεώρησαν ότι δικαιώνει επιστημολογικές ή φιλοσοφικές απόψεις όπως εκείνες του "λογικ...

Σε έναν κατεξοχήν μουσικό πολιτισμό όπως είναι ο αρχαιοελληνικός, η παρουσία της μουσικής είναι έντονη όχι μόνο στις καθημερινές εκδηλώσεις της ζωής αλλά και στη φιλοσοφία. Οι πρώτες αναφορές στη μουσική βρίσκονται στους προσωκρατικούς και ο σχετικός προβληματισμός συνεχίζεται μέχρι τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται οι απόψεις του Πυθαγόρα και των μαθητών του, που συσχέτισαν για πρώτη φορά τη μουσική με τα μαθηματικά, ακολουθεί ο Πλάτων, στο έργο του οποίου η μουσική κατέχει πρωταρχικό ρόλο, ο Αριστοτέλης, που με την κριτική του δίνει διαφορετι...

Τι ώθησε τους περισσότερους και σπουδαιότερους φιλοσόφους στη Γαλλία, κατά τη φιλοσοφική στιγμή του υπαρξισμού, να δημιουργήσουν το έργο τους σε διαρκή και ζωτική γι’ αυτούς αναμέτρηση με τη μη φιλοσοφία, κυρίως με τη λογοτεχνία και τις τέχνες, αλλά και με τις επιστήμες, την πολιτική κ.λπ.; Ο Sartre, o Camus, o Gabriel Marcel, o Jean Wahl και αρκετοί άλλοι παρήγαγαν οι ίδιοι σημαντικό συγγραφικό έργο - στο πεδίο της πεζογραφίας, του θεάτρου ή της ποίησης -, παράλληλα με το καθαυτό φιλοσοφικό τους έργο· είναι άλλωστε αδύνατο να κατανοήσουμε σε βάθος τη φιλοσοφική σκέψη άλλων...

Στο ανά χείρας βιβλίο ο Φιλίπ Σαμπό, διαπρεπής μελετητής των σχέσεων της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας, εγκύπτει σε εγχειρήματα προσέγγισης σημαντικών λογοτεχνικών κειμένων (Προυστ, Μπέκετ, Β. Γουλφ, Τ. Μαν κ.ά.) από Γάλλους φιλοσόφους στο τελευταίο μισό του εικοστού αιώνα (Ντεριντά, Ντελέζ, Μαρκέ, Ρικέρ, Ντεκόμπ, Μπαντιού και Φουκώ) σε γόνιμη αναμέτρηση με Γερμανούς φιλοσόφους (Καντ, Χέγκελ, Νίτσε ή Χάιντεγκερ) για το οικείο ζήτημα. Ο Σαμπό απορρίπτει διαρρήδην τη θεώρηση της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας ως ριζικά διακριτών μαθήσεων και δη τις ποικίλες απόπειρες υπαγωγή...

[...] Στη μελέτη αυτή προτάσσεται μια αναφορά στην αντίληψη του κόσμου που διαμορφώθηκε στην κλασική αρχαιότητα, καθώς έκρινα σκόπιμο να παρουσιαστεί η γένεση του κοσμολογικού στοχασμού. Στη συνέχεια εξετάζονται αναλυτικά οι απόψεις του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου για τον κόσμο, με έμφαση στο σύστημά τους για τη λειτουργία του σύμπαντος. Η διαμάχη μεταξύ των δύο αυτών συστημάτων έμελλε να σημαδέψει την πορεία της σκέψης για πολλούς αιώνες. Ύστερα παρουσιάζονται οι κοσμολογικές θέσεις από την εποχή του Αυγουστίνου έως και το 12ο αι., ενώ αμέσως μετά η σκυτάλη περνά στον αρ...

Στο έργο του αυτό ο συγγραφέας ερευνά, μελετά και φιλοσοφεί πάνω στο φαινόμενο της γλώσσας. Προσπαθεί να απαντήσει σε ερωτήματα, όπως: Τι είναι η γλώσσα; Τι είναι η γλωσσολογία; Τι είναι η φιλοσοφία της γλώσσας; Ποιο είναι το αντικείμενο έρευνάς τους; Πού βρίσκονται οι απαρχές της γλωσσικής φυλογένεσης και πού της γλωσσικής οντογένεσης; Εξελίσσονται οι γλώσσες, κι αν ναι, σε ποιους γλωσσικούς νόμους υπακούουν; Ποια είναι τα μεγάλα γλωσσικά περάσματα ή άλματα της ανθρωπότητας και του παιδιού; Ποιες είναι οι απαρχές της γραπτής γλώσσας, ποιο το περιεχόμενο των πρώτων γραπτών...

Ο τόμος "Φιλοσοφία και κοινωνικές επιστήμες" της "Εκπαιδευτικής Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας" είναι ένα πρωτοποριακά σχεδιασμένο μονότομο έργο και καλύπτει γνωστικά αντικείμενα εννέα επιστημών: της γλωσσολογίας, του δικαίου, της κοινωνιολογίας, της λαογραφίας, της οικονομίας, της παιδαγωγικής, της πολιτικής επιστήμης, της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας. Τα λήμματα του έργου είναι κατανεμημένα με απόλυτη αλφαβητική σειρά (έτσι ώστε να είναι εύκολη και γρήγορη η προσφυγή του αναγνώστη στα επιμέρους άρθρα), ενώ παράλληλα υπήρξε και πρόνοια για τη σύνταξη ενός εκτεταμένου ευρετηρίο...

Η παρούσα μελέτη στην ερμηνευτική της πορεία προσπερνά, αφήνοντας έτσι οριστικά πίσω της, τις Συμπληγάδες που αναμφίβολα συνιστούσαν (και ακόμη συνιστούν) για τη στοχαστική ανάγνωση της πλατωνικής φιλοσοφίας, αφενός η Σκύλλα των τετριμμένων πια πλατωνισμών και αφετέρου η Χάρυβδη των ανιαρών σήμερα αντιπλατωνισμών. Μοναδικός προορισμός της μελέτης αυτής είναι να επισκεφθεί και να ομολογήσει σχετικά με έναν απολύτως υπαρκτό μα παντελώς ξένο φιλοσοφικό τόπο για όλους όσοι είναι -λίγο ή πολύ- εξοικειωμένοι με τη φιλοσοφία του πλατωνικού Σωκράτη και τις αναρίθμητες προσεγγίσεις...

Τα έργα που διάλεξα να περιλάβω σ' αυτό το Ανθολόγιο έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Δίνουν λαβές για φιλοσοφική συζήτηση και παρέχουν ένα μοντέλο αντίληψης του κόσμου, έναν τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά από ό,τι συνηθίζαμε. Δεν είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αναλυθούν ως προς τις φιλοσοφικές τους προεκτάσεις ούτε τα καλύτερα της κινηματογραφικής παραγωγής, αν και, κατά τη γνώμη μου, είναι όλα τους αριστουργήματα. Είναι όμως σίγουρα από εκείνα που κατ' εξοχήν σε κάνουν να φιλοσοφείς. Και, τουλάχιστον για μένα, η τέχνη που σε κάνει να φιλοσοφείς είναι πηγή διπλ...

Η παρούσα εισαγωγή εστιάζει στην φιλοσοφία της ύστερης αρχαιότητας και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην σχέση των φιλοσοφικών της ρευμάτων με τις επικρατούσες θρησκείες της εποχής. Εντούτοις η αρχαία ελληνική σκέψη δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την θρησκευτική παράδοση. Ο φιλοσοφικός λόγος γεννήθηκε από τον μύθο ως γραπτή του εξέλιξη. Ακόμη και σε περιόδους μεγάλης θρησκευτικής αμφισβήτησης, ο φιλοσοφικός στοχασμός διατήρησε έστω και σπερματικά την θρησκευτική παράδοση προσφέροντας ένα νέο μυθικο-λογικό κοσμοείδωλο. Σε αυτό ίσως συντέλεσε και ο μη δογματικός χαρακτήρας της αρχαία...

Στο βιβλίο αυτό, ο Μαξ Τσάρλσγουορθ παρουσιάζει την ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας ως ένα σπουδαίο πνευματικό επίτευγμα του δυτικού πολιτισμού. Η ιστορία που αφηγείται ξεκινά από την ελληνική αρχαιότητα, με την αυτονόμηση της σφαίρας του ορθού λόγου και τη γέννηση της φιλοσοφίας, και φτάνει μέχρι τα πιο πρόσφατα ρεύματα του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας επιχειρεί να οργανώσει την ύλη του σε πέντε βασικούς τύπους - σε πέντε θεμελιώδεις φιλοσοφικές προσεγγίσεις της θρησκευτικής σφαίρας. Στο πλαίσιο της πρώτης προσέγγισης, στην οποία κυριαρχεί η πλατωνική παράδοση, ο φιλοσ...

Η αξία τού "Φιλοσοφία και θρησκεία" (1804), ενός λιγότερο γνωστού γραπτού του Σέλλινγκ, έγκειται ακριβώς στη μεταιχμιακή του θέση: απηχώντας ακόμα τα "σπινοζικά" αξιώματα που χαρακτήριζαν την πρώτη περίοδο του Σέλλινγκ -την ενότητα παντός ό,τι υπάρχει· την κανονικότητα όλων όσων συμβαίνουν· την έσχατη ταυτότητας Πνεύματος και Φύσης· προαναγγέλλει ωστόσο μερικές από τις ιδέες που επρόκειτο ν' αναπτύξει στο ύστερο έργο του - την ιδέα της Πτώσεως (που δεν πρέπει να εννοείται κατά την παραδοσιακή χριστιανική έννοια ως πτώση απλώς του Ανθρώπου, αλλά εν γένει τού Κόσμου) και την...

Κατά πόσον η ραγδαία ανάπτυξη των Θετικών Επιστημών που σημειώθηκε τον 20ό αιώνα έχει επηρεάσει την ευρύτερη φιλοσοφική σκέψη και τη γενικότερη αντίληψη για τη ζωή και το σύμπαν; Στον παρόντα τόμο περιλαμβάνονται τα κείμενα του κύκλου των ομιλιών "Φιλοσοφία και θετικές επιστήμες στον 20ό αιώνα" όπου γίνεται αναφορά στις σύγχρονες θεωρίες των Θετικών Επιστημών (Κβαντική Θεωρία, Θεωρία του Χάους, Θεωρία της δομής της ύλης, κ.ά.). Παράλληλα παρουσιάζονται τα σύγχρονα επιτεύγματα της Γενετικής αλλά και τα βιοηθικά και φιλοσοφικά διλήμματα που προκύπτουν από την εφαρμογή τους....

Το βιβλίο παρακολουθεί την παράλληλη ανάπτυξη και την αλληλεπίδραση φιλοσοφίας και επιστήμης στην αρχαία Ελλάδα. Προσπαθεί να προσδιορίσει με ποιον τρόπο κατοχυρώνει την αυτονομία της η αρχαία ελληνική επιστήμη, τι είδους σχέσεις διατηρεί με τη φιλοσοφία, αλλά και πώς οριοθετείται από τις διαδεδομένες ψευδοεπιστήμες (αστρολογία, ονειροκριτική) της ύστερης αρχαιότητας. Η ιστορική περίοδος που καλύπτει ξεκινά από τα χρόνια του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και φθάνει μέχρι το τέλος της ελληνικής αρχαιότητας. Φιλοδοξία του βιβλίου είναι να φέρει στο προσκήνιο εκείνες τις ιδιαίτ...

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υπήρξε αναντίρρητα ένας από τους πιο σημαντικούς στοχαστές του εικοστού αιώνα, ένας βαθύνους και οξυδερκής μελετητής της κοινωνίας και της πολιτικής, αλλά και της ψυχανάλυσης και της επιστήμης. Η άρρηκτη σχέση φιλοσοφίας και επιστήμης, η σημασία της συνειδητοποίησης αυτής της σχέσης αλλά και των διακριτών ρόλων της φιλοσοφίας και της επιστήμης στην κοινωνία και κατ' επέκταση στην ιστορία του ανθρωπίνου πολιτισμού, καθώς και η αγωνία του Καστοριάδη για τους προσανατολισμούς και την πορεία αυτών των δυο πνευματικών δραστηριοτήτων στην εποχή μας, αποτελ...

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υπήρξε αναντίρρητα ένας από τους πιο σημαντικούς στοχαστές του εικοστού αιώνα, ένας βαθύνους και οξυδερκής μελετητής της κοινωνίας και της πολιτικής, αλλά και της ψυχανάλυσης και της επιστήμης. Η άρρηκτη σχέση φιλοσοφίας και επιστήμης, η σημασία της συνειδητοποίησης αυτής της σχέσης αλλά και των διακριτών ρόλων της φιλοσοφίας και της επιστήμης στην κοινωνία και κατ' επέκταση στην ιστορία του ανθρωπίνου πολιτισμού, καθώς και η αγωνία του Καστοριάδη για τους προσανατολισμούς και την πορεία αυτών των δυο πνευματικών δραστηριοτήτων στην εποχή μας, αποτελ...

Τα πρωτότυπα κείμενα που απαρτίζουν τα κεφάλαια του ανά χείρας συλλογικού τόμου αποτελούν εξέλιξη των σημειώσεων που ανέλαβαν να εκπονήσουν φοιτητές και φοιτήτριες τα τελευταία είκοσι χρόνια για τις ανάγκες του μαθήματος "Φιλοσοφία και επιστήμες στον εικοστό αιώνα" που διδάσκει ο Αριστείδης Μπαλτάς στο Διαπανεπιστημιακό (μεταξύ ΕΜΠ και ΕΚΠΑ) Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα "Φιλοσοφία και Ιστορία των Επιστημών και της Τεχνολογίας". Ο τόμος (όπως και το μάθημα) έχει χαρακτήρα εισαγωγικό: δεν προϋποθέτει εξειδικευμένες γνώσεις και έτσι απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη ή αναγνώστρια με τα...

Ο Μπερνάρ Μπουρζουά, μεγάλος σύγχρονος ειδικός της νεότερης γερμανικής φιλοσοφίας, θεωρεί πως η φιλοσοφία του γερμανικού ιδεαλισμού και του Μαρξ μπορούν να βοηθήσουν τον σύγχρονο προβληματισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποτελούν άραγε απλό στρατήγημα των ισχυρών; Ο Μαρξ τα στιγματίζει ως απάτη γιατί τα συγκρίνει με την άνιση κοινωνική πραγματικότητα, και τα θεωρεί συνεπώς τέχνασμα των ισχυρών απέναντι στις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, με το οποίο νομιμοποιούν μια κατάσταση ανισότητας. Όμως δεν παύουν ν’ αποτελούν ιστορική κατάκτηση. Είναι χα...