Φιλοσοφία και επιστήμες στον εικοστό αιώνα

Τα πρωτότυπα κείμενα που απαρτίζουν τα κεφάλαια του ανά χείρας συλλογικού τόμου αποτελούν εξέλιξη των σημειώσεων που ανέλαβαν να εκπονήσουν φοιτητές και φοιτήτριες τα τελευταία είκοσι χρόνια για τις ανάγκες του μαθήματος "Φιλοσοφία και επιστήμες στον εικοστό αιώνα" που διδάσκει ο Αριστείδης Μπαλτάς στο Διαπανεπιστημιακό (μεταξύ ΕΜΠ και ΕΚΠΑ) Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα "Φιλοσοφία και Ιστορία των Επιστημών και της Τεχνολογίας". Ο τόμος (όπως και το μάθημα) έχει χαρακτήρα εισαγωγικό: δεν προϋποθέτει εξειδικευμένες γνώσεις και έτσι απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη ή αναγνώστρια με τα ανάλογα ενδιαφέροντα. Η κατευθυντήρια ιδέα είναι ότι οι μεγάλες επιστημονικές ρήξεις προκαλούν τη φιλοσοφία. Καθώς θίγουν τα βάθρα της κατανόησής μας για τον κόσμο και την επιστήμη, αυτές αιτούνται από τη φιλοσοφία να αποκριθεί και να αναδιοργανωθεί προκειμένου να προσφέρει την καταστατικά δική της νέα ενιαία κατανόηση. Η παρουσίαση είναι πρωτότυπη. Οι εξελίξεις και αναδιαρθρώσεις που συγκρότησαν την αναλυτική φιλοσοφική παράδοση δεν παρουσιάζονται εδώ αυτοτελώς, όπως θα απαιτούσε η παραδεδομένη θεσμική διάκριση της φιλοσοφίας από την ιστορία και την κοινωνιολογία. Αντίθετα, συγκροτείται το σκαρίφημα ενός ενιαίου αφηγήματος που, ενόσω εστιάζει στη φιλοσοφία της επιστήμης, αποσκοπεί να αναδείξει τις σύνθετες σχέσεις τόσο μεταξύ επιστήμης και φιλοσοφίας όσο και τις σχέσεις των δύο με τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες. Περιέχονται τα κείμενα: - Αριστείδης Μπαλτάς, Κώστας Στεργιόπουλος, "Εισαγωγή" Μέρος Ι Η Φιλοσοφική κληρονομιά - Κώστας Παγωνδιώτης, "Η καντιανή θεώρηση" Μέρος ΙΙ Οι μεγάλες επιστημονικές καινοτομίες στις αρχές του 20ού αιώνα - Μαρία Παναγιωτάτου, "Μαθηματικά" - Δημήτρης Παπαγιαννάκος, "Φυσική" Μέρος ΙΙΙ Η απόκριση της φιλοσοφίας - Πάνος Θεοδώρου, Χρήστος Σταματέλος, "Τα επιτεύγματα του Φρέγκε και οι απαρχές της αναλυτικής φιλοσοφικής παράδοσης" - Βασίλης Ραΐσης, "Το Tractatus Logico-Philosophicus και ο "πρώιμος" Βιτγκενσάιν" - Μανώλης Πατινιώτης, "Λογικός θετικισμός" Μέρος IV Εσωτερική κριτική και διευρύνσεις του εμπειρισμού - Κώστας Στεργιόπουλος, "Καρλ Πόπερ: Από τον επαγωγικό εμπειρισμό στον Κριτικό Ορθολογισμό" - Πέτρος Δαμιανός, "Ο Κουάιν και η αμφισβήτηση του Λογικού Εμπειρισμού" Μέρος V Μετά τον εμπειρισμό: Νέα φιλοσοφικά προγράμματα - Πέτρος Πολυμένης, "Το ύστερο φιλοσοφικό έργο του Βίτγκενσάιν" - Χάρης Χρόνης, Ιπποκράτης Κλήμης, "Γουίλφριντ Σέλαρς - ο αναλυτικός της διαμεσολάβησης" - Χάρης Χρόνης, "Ντόναλντ Ντέιβιντσον: Μεταξύ νόμου και ανομίας" - Θοδωρής Δημητράκος, "Τζον ΜακΝτάουελ: Ο νους, ο κόσμος και η απεραντοσύνη του εννοιακού" Μέρος VI Μετά τον εμπειρισμό: Αναδιαρθρώσεις στη φιλοσοφία της επιστήμης - Λάρα Σκουρλά, "Η ιστορικιστική στροφή και τα παράγωγά της" - Χρυσοβαλάντης Στεργίου, "Η διαμάχη περί επιστημονικού ρεαλισμού" - Ηλίας Καρκάνης, "Οι κοινωνιολογικές μελέτες των επιστημών"