Αναστοχαστική πράξη

Ο αποκλεισμός στο σχολείο

Τι κάνει ο δάσκαλος ή η δασκάλα με ένα παιδί που επιτίθεται συνεχώς στους συμμαθητές του και τους χτυπάει; Τι δυνατότητες έχει με ένα μαθητή που η μητρική του γλώσσα δεν είναι η ελληνική και, ενώ είναι στη δευτέρα τάξη, δεν ξέρει να γράφει ούτε να διαβάζει; Πώς μπορεί να ωθήσει στη μάθηση μια μαθήτρια που συστηματικά απαντάει στις ερωτήσεις με μη αναμενόμενο τρόπο; Πώς να αντιμετωπίσει ένα μαθητή που δεν συμμετέχει στο μάθημα, και τι να κάνει με ένα παιδί του νηπιαγωγείου που όλο πέφτει και κλαίει; Μια διεπιστημονική ομάδα συνεργάζεται με σκοπό να αντιμετωπίσει μέσα στη σχολική τάξη προβλήματα που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό, και να συμβάλει επομένως στην αποτροπή ή την ανατροπή του. Στην Ομάδα συναντώνται εκπαιδευτικοί από σχολεία της Θεσσαλονίκης με μέλη της επιστημονικής κοινότητας από το πανεπιστήμιο και από το χώρο της πρόληψης της ψυχικής υγείας. Κοινή παραδοχή της Ομάδας είναι ένα σχολείο, στο κέντρο του οποίου δεν βρίσκεται ούτε ο εκπαιδευτικός ούτε το παιδί ως άτομο, αλλά οι κοινωνικές σχέσεις που οδηγούν στη συγκρότηση του παιδιού σε πρόσωπο, θέτοντας ως αρχές την ελευθερία του προσώπου και την κοινωνικότητα ως προϋπόθεση της ελευθερίας. Η μέθοδος που αναπτύσσεται είναι η Αναστοχαστική Πράξη. Σε μια οπτική που συνθέτει την επικοινωνιακή θεώρηση των σχέσεων με την κοινωνική, η αναστοχαστική εκπαιδευτική πράξη επιδιώκει τη λύση των προβλημάτων μέσω της αλλαγής των σχέσεων μέσα στην τάξη με καταλύτη τη δασκάλα ή το δάσκαλο. Στο βιβλίο εναλλάσσονται και συντίθεται η βιωματική προσέγγιση της πρακτικής της Ομάδας με τις θεωρητικές προσεγγίσεις, στο πνεύμα της πραξιακής ενότητας θεωρίας και πρακτικής. Επομένως εξετάζονται συγκεκριμένες περιπτώσεις, και παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο καθώς και ο γενικότερος προβληματισμός των μελών της Ομάδας. Περιλαμβάνονται τα κείμενα: Κεφάλαιο Πρώτο Η ομάδα της Αναστοχαστικής Πράξης: παραδείγματα 1. Εισαγωγή - Ευφροσύνη Μουρελή, "Κοινωνικός αποκλεισμός. Οι σχέσεις ως προσέγγιση των φαινομένων του αποκλεισμού. Θεώρηση των σχέσεων. Αναστοχαστική πράξη. Επιλογικά. Πώς γράφτηκαν τα παραδείγματα". 2. Τα παραδείγματα - Ελένη Σπανοπούλου, Ευφροσύνη Μουρελή, "Βαγγέλης" - Αρχοντούλα Καρπούζα, Ευφροσύνη Μουρελή, "Σονάρ ή Σωτήρης" - Αρχοντούλα Καρπούζα, Ευφροσύνη Μουρελή,"Χριστίνα" - Ελένη Σπανοπούλου, Ευφροσύνη Μουρελή, "Παύλος" - Χρυσούλα Αλεξανδρή, Ευφροσύνη Μουρελή, "Αλίκη" Κεφάλαιο Δεύτερο - Δημήτρης Κωτσάκης, "Η αναστοχαστική πράξη" 1. Εισαγωγή - Η πραξιακή προσέγγιση - Αρχές και πρακτική - Αποκλεισμός και διαφορά 2. Αναστοχαστική πράξη - Η διαδικασία - Το πρόβλημα - Ανάλυση των σχέσεων - Αλλαγή των σχέσεων Κεφάλαιο Τρίτο - Ελένη Μπουτουλούση, "Κοινωνικός αποκλεισμός και σχολείο" 1. Εισαγωγή 2. Ο αποκλεισμός στο σχολείο: Μονοπολιτισμικότητα-πολυπολιτισμικότητα - Από τις παραδοσιακές/μονοπολιτισμικές στις πολυπολιτισμικές προσεγγίσεις - Βασικές αρχές και πρακτικές των πολυπολιτισμικών προσεγγίσεων - Κριτική στις κυρίαρχες και στις πολυπολιτισμικές οπτικές 3. Η Ομάδα της Αναστοχαστικής Πράξης - Η αποφυγή της αποσπασματικότητας των τρόπων μέσα από την αναστοχαστική πράξη - Η αποφυγή της παγίωσης της διαφοράς 4. Ο κυρίαρχος πολιτισμός και τα πρότυπα του σχολείου: διαφορές και αποκλεισμοί - Διαφορές ως προς το γνωστικό και ηθικό πρότυπο - Διαφορές ως προς το επικοινωνιακό πρότυπο 5. Ανακεφαλαίωση Κεφάλαιο Τέταρτο Ιωάννα Μπίμπου-Νάκου, "Ψυχολογία και σχολείο" 1. Εισαγωγή - Η αναγνώριση των "αναγκών" του παιδιού στο σχολείο. Η συμβολή της ψυχολογίας - Ψυχολογία και εκπαίδευση: πεδία σύγκλισης για την αναγνώριση της κοινωνικής διαφοράς στο σχολείο 2. Η μάθηση στο σχολείο - Θεωρίες της γνώσης - Θεωρίες της μάθησης - Εκπαιδευτικές πρακτικές - Η πραξιακή προσέγγιση για τη γνώση και τη μάθηση 3. Η ανάπτυξη των παιδιών στο σχολείο - Γενικές θεωρίες - Η πραξιακή προσέγγιση για την ανάπτυξη 4. Η απόκλιση στο σχολείο - Θεωρητικό πλαίσιο και τρέχουσες προσεγγίσεις της διαφοράς ως απόκλισης - Κλινική διαγνωστική προσέγγιση: Διάγνωση και "θεραπεία" - Πρόληψη και προώθηση της ψυχικής υγείας στο σχολείο - Η πραξιακή προσέγγιση για την απόκλιση Προσωπικά σχόλια των μελών της ομάδας - Χρυσούλα Αλεξανδρή, "Σχέσεις προσώπων για κοινή κατανόηση και πράξη" - Ελένη Γκέσογλου, "Οι δυνατότητες αλλαγής πηγάζουν από τις σχέσεις δασκάλας - παιδιών" - Κατερίνα Καραμανώλη, "Αναστοχαστική πράξη: ισότιμοι σε σχέσεις εμπιστοσύνης" - Ελένη Σπανοπούλου, "Φανεροί και αφανείς συμμέτοχοι στα γεγονότα της τάξης" Παράρτημα Συντελεστές του τόμου