Το άγνωστο "μέτωπο" των Βαλκανικών Πολέμων

Η διοικητική ενσωμάτωση των Νέων Χωρών

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα της ελληνικής ιστορίας. Σφυρηλάτησαν την ενότητα του εθνικού φρονήματος, που είχε ισχυροποιηθεί μέσα από τις δυσκολίες του Αγώνα, και οδήγησαν στην απελευθέρωση των τουρκοκρατούμενων επαρχιών, για τις οποίες η Ελλάδα διέθετε ιστορικούς τίτλους. Παράλληλα όμως άνοιξε το κεφάλαιο μιας άλλης ιστορίας, πιο χρονοβόρας, λιγότερο ηρωικής και γνωστής: της ιστορίας της ενσωμάτωσης των Νέων Χωρών, δηλαδή της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης, των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, της Σάμου και της Κρήτης. Η ύψωση της ελληνικής σημαίας αποτέλεσε την αφετηρία νέων σύνθετων πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διεργασιών. Η ελληνική διοίκηση καλούνταν να δικαιώσει το έργο του στρατού και της διπλωματίας. Το καθήκον της αυτό δεν ήταν ούτε απλό ούτε εύκολο στη διεκπεραίωση. Πρώτος στόχος υπήρξε η αποτύπωση της κατάστασης των νεοαποκτηθέντων εδαφών και των πληθυσμών τους. Ακολούθησαν διατάγματα και νόμοι που ρύθμιζαν, μεταξύ άλλων, τη φορολογία, την εκπαίδευση και τα δημόσια έργα. Ευαίσθητο ζητούμενο για τις ελληνικές αρχές υπήρξε η ουσιαστική ενσωμάτωση των ετερόδοξων και αλλόφωνων κατοίκων, με σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων της κάθε ομάδας. Ωστόσο, δεν έλειπε η ανησυχία μήπως εξυφαίνονταν συνομωσίες μεταξύ των ομάδων αυτών και των ομόρων κρατών. Το γεγονός αυτό καθιστούσε δύσκολη υπόθεση τη διαχείριση της εσωτερικής ασφάλειας και τάξης, που επηρεαζόταν παράλληλα από τις εξελίξεις στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Πρώτιστο μέλημα της διοίκησης ήταν η οργάνωση της εκπαίδευσης στις Νέες Χώρες, λόγω του καθοριστικού της ρόλου, έμμεσου και άμεσου, στην καλλιέργεια των φρονημάτων και την αντιμετώπιση του εξαιρετικά σύνθετου προβλήματος της αλλογλωσσίας. Η διαχείριση της οικονομίας των νέων επαρχιών αποτέλεσε εξίσου φλέγον θέμα. Ζητήματα όπως η εισαγωγή της δραχμής, η δασμολογική και η φορολογική πολιτική, η εξασφάλιση πρώτων υλών αλλά και το συγκοινωνιακό δίκτυο (οδικό, ναυτιλιακό και σιδηροδρομικό) έχρηζαν άμεσης μέριμνας. Όμως ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε επέτεινε τις διοικητικές δυσχέρειες. Επιπλέον οι πολεμικές συγκρούσεις και οι διπλωματικές ανακατατάξεις δημιούργησαν κύματα προσφύγων και προς τις νέες επαρχίες. Η άφιξη προσφύγων αναπόφευκτα επέτεινε τις εντάσεις και την πίεση προς τη διοίκηση. Πέρα από την εξασφάλιση της σίτισης και της στέγασης, επιτακτική ήταν η ανάγκη μιας ουσιαστικής και βιώσιμης λύσης του προσφυγικού ζητήματος στο σύνολό του. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)