Ημερολόγιο 2020: 1821, Λογοτεχνία και επανάσταση

Το 2021 συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από την έναρξη, όπως έχει οριοθετηθεί, του ελληνικού αγώνα για εθνική ανεξαρτησία. Η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε γεγονός με διεθνείς διαστάσεις: οργανώθηκε στην Οδησσό και άλλα κέντρα της ελληνικής διασποράς, εμπνεύστηκε από προηγούμενες επαναστάσεις και παρακίνησε επόμενες, προκάλεσε κύματα φιλελληνισμού, αλλά και ελληνοφοβίας, όπως προσθέτω, συνδύασε ετερόχθονες και αυτόχθονες. Παράλληλα, η λογοτεχνία αποτελεί διαδικασία που συνδυάζει τη δημιουργική εσωστρέφεια της γλώσσας, στην οποία γράφεται, με τη δημιουργική εξωστρέφεια της μετάφρασης. Διακατέχεται επίσης από έναν συνωμοτικό χαρακτήρα -λες και πρόκειται για μυστική συνέλευση της Φιλικής Εταιρείας στην πλατεία της στο Κολωνάκι-, από ανηλεείς εσωτερικές διενέξεις και εμφύλιες συγκρούσεις -που οδηγούν σε αποτυχίες κάθε αγώνα, όπως συνέβη και με την επανάσταση των Ελλήνων- και από, για δικούς τους λόγους, παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων σε κρίσιμες στιγμές, όπως στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, που με διεθνή βραβεία και άλλους τρόπους ανασυντάσσουν τα εν Ελλάδι τεκταινόμενα. Με την ευκαιρία αναστοχασμού, δύο αιώνες μετά τη σολωμική έκρηξη του αγώνα για ανεξαρτησία της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας, χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες που υπάρχουν αλλού, ας επαναλάβω ότι, όπως συνέβη στην πολιτική ζωή του τόπου μετά τη συγκρότηση κράτους, έτσι και στην ελληνική ποίηση, ως κατεξοχήν ρυθμιστική πειθαρχία στον χώρο του λόγου, εμφανίστηκαν ένα γαλλικό, ένα ρωσικό και ένα αγγλικό (και μετά το Δόγμα Τρούμαν αμερικανικό) κόμμα. Μήπως τελικά μαθαίνει κανείς περισσότερα για την ελληνική λογοτεχνία μελετώντας την Ελληνική Επανάσταση στις διεθνείς πτυχές της παρά όσα εμφανίζονται ως αυτόνομα ρεύματα της λογοτεχνίας αυτής; Προφανώς δεν εξαντλείται σε ελληνικά δεδομένα η σχέση λογοτεχνίας και επανάστασης, που διατρέχει την ιστορία του λόγου και των εξεγέρσεων από τις απαρχές τους έως σήμερα. Σε διαφορετικούς τόπους και εποχές διαρκώς ανανεώνεται μία αρχέγονη σύγκρουση κλασικών και ρομαντικών στο πεδίο αυτό, με επεισόδια ειδικής σημασίας, από την αμερικανική, γαλλική ή ελληνική προεπαναστατική λογοτεχνία, φέρ' ειπείν, έως τις περί στράτευσης διαμάχες μεταξύ οπαδών της litterature engagee και οπαδών των μη αρραβωνιασμένων. Στον βαθμό που η Ελληνική Επανάσταση συνιστά τελετή γάμου μεταξύ κλασικισμού και ρομαντισμού, όσοι διαβάζουν και γράφουν στα ελληνικά δικαιούνται να θεωρούν τον κόσμο σπίτι τους. Για τη συγκέντρωση και επιμέλεια του υλικού καθώς και για τα εικαστικά για το Ημερολόγιο 2020 της Εταιρείας Συγγραφέων, με θέμα "Λογοτεχνία και Επανάσταση (1821-2021)", που κυκλοφορεί σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Πατάκη, θερμές ευχαριστίες οφείλονται αντιστοίχως στην Αγγελική Στρατηγοπούλου και στην Κατερίνα Μαμάη. Η Εταιρεία Συγγραφέων πρωτίστως ευχαριστεί για τη δωρεά του το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Γιώργος Χουλιάρας Πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων