Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Ρώσος συγγραφέας και στοχαστής Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι (1828-1910) έγινε γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του ("Πόλεμος και Ειρήνη", "Άννα Καρένινα" κ.ά.) και για τις ρηξικέλευθες πολιτικοκοινωνικές απόψεις του, όπως και για τον τρόπο ζωής του. Στο ανά χείρας βιβλίο εξαπολύει μια δριμύτατη επίθεση κατά του δόγματος "η τέχνη για την τέχνη" και εκθέτει τις δικές του απόψεις για τη δημιουργία και το νόημά της. Κατ' αυτόν, οι άνθρωποι επικοινωνούν με το λόγο και με την τέχνη. Μεταβιβάζουν τις γνώσεις τους με το λόγο, και τα αισθήματά τους με την τέχνη. Η τέχνη δεν έχε...

Η βυζαντινή φιλοσοφία αποτελεί έναν κλάδο που παλιότερα δεν είχε την ίδια ανάπτυξη με αυτή που γνωρίζει τα τελευταία χρόνια. Τούτο, ασφαλώς, δεν συνέβαινε αποκλειστικά και μόνο εξ αιτίας της ευρύτατα διαδεδομένης αρνητικής αντίληψης που επικρατούσε για την πνευματική κληρονομιά που κατέλιπε η βυζαντινή περίοδος (θυμίζουμε μόνο τον όρο "βυζαντινισμός", μια προκατάληψη που μας φόρτωσε ο 18ος αιώνας). Υπήρχε ταυτόχρονα και η αμφιβολία για το εάν και κατά πόσο η κατ' εξοχήν θεολογική σκέψη του Βυζαντίου ήταν πράγματι και θεολογική, και κατά καιρούς πολλοί είχαν διατυπώσει έντο...

Ποιος είναι εν τέλει ο άνθρωπος της Ορθοδοξίας; Είναι ο άνθρωπος των γεγυμνασμένων, των ασκημένων αισθητηρίων, ή ο άνθρωπος της "αναισθησίας"; Ποιος ο Θεός του; Ποιος ο κόσμος του; Ποια η Εκκλησία του; Ποια η σχέση του με τη Δύση, το άλλο και τους άλλους; Σε τέτοια και άλλα ερωτήματα που αφορούν τη σύγχρονη αυτοσυνειδησία της Ορθοδοξίας δοκιμάζει να απαντήσει στο βιβλίο αυτό ο Χρυσόστομος Σταμούλης, θέτοντας στο κέντρο της δουλειάς του το κάλλος το άγιο, την ομορφιά που αποκαλύπτεται σε όσους ξέρουν να βλέπουν, σε όσους αφήνουν τον εαυτό τους να γίνει παιχνίδι τ' ανέμου προ...

Ο Nietzsche ανατρέπει την πλατωνική καταδίκη της τέχνης και φθάνει στο αντίθετο άκρο. Κάνει αισθητική τη φιλοσοφία. Δίνει δηλαδή το προβάδισμα στην αισθητική έναντι της φιλοσοφίας. Θεωρεί (όπως ο Kant) την τέχνη ως αλήθεια. Για τον Nietzsche, ο καλλιτέχνης είναι ένας "αναζητητής αλήθειας". (Με δυο λόγια, πήρε τη δουλειά του φιλόσοφου). Άρα, ο φιλόσοφος πρέπει με τη σειρά του να γίνει καλλιτέχνης -για να αναζητήσει την αλήθεια, που είναι πια το έργο του καλλιτέχνη. Καταλαβαίνουμε τώρα πως η φιλοσοφία πρέπει με τη σειρά της να γίνει αισθητική. (Και η αλήθεια μέθη;) Στην "Α...

Στην Ευρώπη ο Μάσιμο Κατσάρι είναι γνωστός ως ο φιλόσοφος που έχει ειδικευτεί στη φύση των αγγέλων, στα προβλήματα της Ενωμένης Ευρώπης, καθώς και σε θέματα αισθητικής και τέχνης. Στα δοκίμιά του αυτά, που πρωτοκυκλοφόρησαν στη Γαλλία την αυγή της νέας χιλιετίας, ο Κατσάρι, περπατώντας στα χνάρια της σκέψης του Νίτσε, βάζει στον εαυτό του ερωτήματα γύρω από την τέχνη και τις κατηγορίες της αλήθειας, του ψέματος, της ψευδαίσθησης, της ειρωνείας και της πρόκλησης. Ξεκινώντας από τις μεγάλες μορφές του μοντερνισμού, ο Κατσάρι προσπαθεί να εντοπίσει τη θέση της τέχνης στην πορε...

Είναι γνωστό πόσο εκθειάζει την τέχνη και ιδιαίτερα τη μουσική η φιλοσοφία της βούλησης του Σοπενχάουερ (A. Schopenhauer, 1788-1860), η "καλλιτεχνική φιλοσοφία κατ' εξοχήν", όπως την έλεγε ο Τόμας Μανν. Μόνον η μουσική μάς γλιτώνει από τα δεσμά της εξατομίκευσης και της αυτοσυντήρησης, επειδή μας φανερώνει απροκάλυπτα την ίδια την ουσία του κόσμου: τη βούληση, χωρίς τη διαμεσολάβηση εννοιών ή παραστάσεων. Πώς είναι δυνατόν, όμως, να συναρτάται τόσο στενά η αισθητική με την πρώτη φιλοσοφία όσο σ' αυτό το έργο; Τις προϋποθέσεις αυτού του τόσο σύγχρονου τύπου σκέψης ελέγχει ο...

Ποια η ταυτότητα του έργου τέχνης στην εποχή μας; Ποια η σχέση του με την κριτική ερμηνεία; Το ότι είναι φτιαγμένο από σημεία, ότι είναι ένα σημείο, ένα σημειακό γεγονός, είναι κάτι περισσότερο από προφανές και κοινά αποδεκτό. Αν και σημείο όμως, κατά την κριτική του πρόσληψη "συμπεριφέρεται" κατά τρόπο ανώμαλο, παράδοξο, αναφορικά με τα όσα γνωρίζουμε για τη λειτουργία των σημείων. Ενώ κατά τη (και από τη) χρήση των σημείων αναμένουμε μία μονοσήμαντη σημασιοδότηση και την κοινοποίηση ενός νοήματος, μίας σημασίας, που να είναι εντοπίσιμα, το έργο τέχνης εμφανίζεται στη συλλ...

Το τρομερό παιδί των γαλλικών γραμμάτων, ο συγγραφέας του Ζερμινάλ και του Κατηγορώ, αγαπούσε με πάθος τη ζωγραφική και τους ζωγράφους. Επιστήθιος φίλος του Σεζάν και ένθερμος υποστηρικτής των Εμπρεσιονιστών, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση των νέων καλλιτεχνικών τάσεων της εποχής του. Αμφισβητίας, ενθουσιώδης και συχνά προκλητικός, ασχολήθηκε επαγγελματικά με την τεχνοκριτική επί τριάντα χρόνια, γράφοντας μερικά από τα γοητευτικότερα κείμενα για την τέχνη του ώριμου 19ου αιώνα. Τα άρθρα του μας μεταφέρουν την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στους κύκλους της ε...

Στις μέρες μας βλέπουμε συχνά βραβευμένα έργα σύγχρονης τέχνης, που όχι μόνο μας αφήνουν παντελώς ασυγκίνητους, αλλά αδυνατούμε και να αντιληφθούμε τη σημασία τους και τους λόγους της καταξίωσής τους. Παράλληλα, καλούμαστε να κατοικήσουμε ή να εργαστούμε σε διάσημα αρχιτεκτονικά κτίρια, η συμβίωση με τα οποία όμως μόλις και μετά βίας αντέχεται. Έχει φτάσει, άραγε, η σύγχρονη αισθητική σε κάποια όρια; Αν ναι, ποια είναι αυτά και τι επιπτώσεις έχουν στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε τα σύγχρονα έργα τέχνης; Μήπως, ορισμένες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη και αρχιτεκτονική είν...

Τέσσερα κείμενα του Ντιντερό (1713-1784), το καθένα κι ένα είδος, μα με κοινή αναφορά τις καλές τέχνες, αποδίδονται στην παρούσα έκδοση στα ελληνικά, μεταφέροντας περίτεχνα το γούστο και τη χάρη του κατεξοχήν γαλλικού αιώνα που είναι ο 18ος, ο αιώνας του Διαφωτισμού, αξεχώριστος όμως από τις φιλάρεσκες, προσφυείς και παιγνιώδεις επιδόσεις σε κάθε απόκρυφη ή εμφανή πτύχωση της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής: το πρώτο, υπό μορφήν επιστολής με παραλήπτη τον περιβόητο, αλλά και αμφιλεγόμενο κατά τον Ντιντερό, θεωρητικό των καλών τεχνών αββά Μπαπέ, η "Επιστολή για τους κωφάλαλους π...

Η Αισθητική, πού απασχόλησε και απασχολεί καλλιτέχνες, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς, πολιτικούς και γενικά κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που βλέπει τι θέση έχει μέσα στη ζωή και στην ιστορία μας η τέχνη. Και πόσο ουσιαστικά ανθρώπινο είναι η δίψα τής ομορφιάς.

Γιατί η αισθητική; Ποια είναι τα ζητήματα με τα οποία η περιοχή αυτή της φιλοσοφίας ασχολείται και τι είδους ερωτήματα θέτει εν σχέσει προς την τέχνη και την εμπειρία που η επαφή με την τέχνη γεννά; Και ταυτοχρόνως, με ποιο τρόπο μπορεί η αισθητική θεωρία να παράσχει επαρκείς αιτιολογήσεις για τη συγκρότηση της αισθητικής αγωγής ως αυτόνομου και σημαντικού εκπαιδευτικού πεδίου; Τέτοια είναι τα ερωτήματα που επιχειρεί να προσεγγίσει αυτό το βιβλίο. Παρακολουθεί αφενός την εξέλιξη της αισθητικής ως μιας πορείας διαδοχικών μεταμορφώσεων, συνεχούς αναμέτρησης με θεμελιώδη ερωτ...

Τα έργα που διάλεξα να περιλάβω σ' αυτό το Ανθολόγιο έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Δίνουν λαβές για φιλοσοφική συζήτηση και παρέχουν ένα μοντέλο αντίληψης του κόσμου, έναν τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά από ό,τι συνηθίζαμε. Δεν είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αναλυθούν ως προς τις φιλοσοφικές τους προεκτάσεις ούτε τα καλύτερα της κινηματογραφικής παραγωγής, αν και, κατά τη γνώμη μου, είναι όλα τους αριστουργήματα. Είναι όμως σίγουρα από εκείνα που κατ' εξοχήν σε κάνουν να φιλοσοφείς. Και, τουλάχιστον για μένα, η τέχνη που σε κάνει να φιλοσοφείς είναι πηγή διπλ...

Για τον Έγελο, χαρακτηριστικό της μουσικής είναι ότι δίνει μορφή στο αίσθημα ως αίσθημα, ότι κατορθώνει να αποτυπώσει εξωτερικά την ίδια την εσωτερικότητά μας: Μόνον η ποίηση την εκφράζει πληρέστερα, αλλά με τίμημα την αυτοτέλεια της καλλιτεχνικής μορφής. Ο Έγελος ή Χέγκελ υπήρξε, μετά τον Καντ, ο δεύτερος μεγάλος θεωρητικός του νέου τότε φιλοσοφικού κλάδου της «αισθητικής». Σε αντίθεση με τον Καντ, δεν προσπαθεί τόσο να ορίσει τους υποκειμενικούς όρους υπό τους οποίους λέμε για κάτι ότι είναι «ωραίο», αλλά διερευνά κυρίως τους αντικειμενικούς όρους αυτού του υποκειμενικού...

"Έζησα ανάμεσα σε ζωγράφους", έγραψε ο Γκαίτε, "και έμαθα, όπως αυτοί, να βλέπω τα αντικείμενα με μάτι καλλιτέχνη... Το μάτι ήταν το κατ' εξοχήν όργανο με το οποίο αντιλαμβανόμουν τον κόσμο". Ο Γκαίτε ίδρυσε δύο βραχύβια περιοδικά τέχνης και επί έξι χρόνια διοργάνωνε ετήσιους ζωγραφικούς διαγωνισμούς στην Βαϊμάρη. Ζωγράφιζε και ο ίδιος και τα γραπτά του δείχνουν πως ήταν μεγάλος τεχνοκρίτης. Τα κείμενα του παρόντος τόμου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Δοκίμια γενικής αισθητικής, μελέτες για την τέχνη της κλασικής αρχαιότητας και παρατηρήσεις για τη Μεσαιωνική και Αναγεννη...

Σε περιόδους έντονων αντιθέσεων η διαθεματική και συνθετική προσέγγιση των εννοιών αποτελεί ηχηρή ανάκληση της διαλεκτικής. Ο Ελληνισμός συνάντησε το Χριστιανισμό και η σύζευξή τους διαμόρφωσε το πολιτιστικό πρόσωπο της Ευρώπης. Οι αντιθέσεις διατηρήθηκαν στα ευρύτερα ιστορικά πλαίσια της πολιτιστικής ετερότητας. Η δυναμική όμως και ιδιότυπη συνάντησή τους προσέδωσε στην ετερότητα αυτή το χαρακτήρα του γόνιμου μετασχηματισμού των παλαιών δομών σε νέα σχήματα. Η ευρωπαϊκή παιδαγωγική σκέψη με την ανθραπαγωγική πρόθεση του ελληνικού και χριστιανικού πολιτισμού μπορεί να αξιοπ...