Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Καραμανλήδες (Ρωμιοί τουρκόφωνοι) λόγιοι εκκλησιαστικοί άνδρες εντοπίζονται από τα μέσα του ιη΄ έως τις αρχές του ιθ΄αι. τόσο στην αθωνική χερσόνησο, όσο στα νησιά του Αιγαίου, στα μικρασιατικά παράλια αλλά και σε αυτήν την ίδια τη μικρασιατική ενδοχώρα. Οι Καραμανλήδες αυτοί λόγιοι, συντασσόμενοι στο πλευρό των Κολλυβάδων πατέρων, συγκροτούν ένα δίκτυο προσώπων, η δράση των οποίων λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Αφ' ενός, το αντιγραφικό τους έργο στο χώρο της ασκητικής γραμματείας των μεγάλων νηπτικών πατέρων της ορθόδοξης Ανατολής από το δ΄έως ιδ΄ αι. αποτελεί πρόδρομο Φ...

Τα πέντε δοκίμια που απαρτίζουν τον παρόντα τόμο εστιάζουν σε συγκεκριμένες μορφές ή παραγωγικές περιόδους Ελλήνων διανοητών από τα τέλη του 18ου έως και τις αρχές του 20ού αιώνα, οι οποίοι απέκλιναν της κοραϊκής μέσης οδού και παραγνωρίστηκαν από τη σύγχρονη έρευνα ως ανάξιες λόγου περιπτώσεις, εξαιρέσεις ή μεμονωμένα φαινόμενα. Οι συγγραφείς τους επιχειρούν να ανιχνεύσουν το διανοητικό νήμα που συνδέει τους πλέον ακραιφνείς εκπροσώπους του ριζοσπαστικού πνεύματος, από την κορύφωση του νεοελληνικού διαφωτισμού μέχρι και την εμφάνιση των σοσιαλιστικών ιδεών στην εγχώρια ιδε...

Ο νεοελληνικός Διαφωτισμός, όπως εν τέλει επικράτησε στή νεώτερη γραμματεία μας να χαρακτηρίζουμε μία άκρως σημαντική για τον νεώτερο Ελληνισμό περίοδο της πνευματικής μας ιστορίας, είναι ένα σύνθετο και μάλλον δύσκολα προσπελάσιμο πεδίο έρευνας για τους μελετητές της φυσιογνωμίας του σύγχρονου Ελληνισμού. Προεχόντως, βέβαια, η περίοδος αυτή έχει μέγιστη σημασία για τα γράμματά μας και την ιστορία των ιδεών στην πνευματική μας ζωή, επηρέασε ωστόσο στο σύνολο την όλη ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και εν πολλοίς καθορίζει ακόμα σήμερα τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η πρόσλη...

Ο τόμος περιλαμβάνει το σύνολο των μελετών που αφιέρωσε ο Γιώργος Γ. Αλισανδράτος στον σημαντικό αλλά σχετικά παραγνωρισμένο λόγιο Νικόλαο Κονεμένο (1832-1907). Μέσα από την εξαντλητική και συστηματική έρευνα των πηγών και του έργου του, ο συγγραφέας σκιαγραφεί το ιστορικό περιβάλλον μέσα στο οποίο σχηματίστηκαν οι ιδέες του Κονεμένου, αλλά και αναδεικνύει τη σημασία τους, ιδιαίτερα των γλωσσικών και των πολιτικών, σε μία εποχή όξυνσης του «γλωσσικού ζητήματος» και δυναμικών αγώνων για τους πολιτικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς της ελληνικής κοινωνίας. Στην έκδοση πε...

[...] Η μελέτη θα προσπαθήσει να διερευνήσει την ιδεολογική ταυτότητα του Ζαννουβίου και να προσδιορίσει την εκκλησιαστική του τοποθέτηση. Προς τον σκοπό αυτό επιχειρείται να δοθεί απάντηση στα παρακάτω ερωτήματα: Ποία η θέση του Ζαννουβίου στη σχέση Εθναρχούσας - Εθνικής Εκκλησίας; Υπάρχει και σε ποιο βαθμό επίδραση του Θεοκλήτου Φαρμακίδη στη διαμόρφωση των απόψεων του Ζαννουβίου; Ποία η ιδεολογική, πολιτική και εκκλησιαστική ταυτότητα του κρητικού κληρικού; Υφίστανται κάποιες διαφοροποιήσεις ή παλλινδρομήσεις στη διαμόρφωσή της; Ποία η στάση του έναντι των Μεγάλων Δυνάμε...

Οι Βούλγαροι τον 19ο αιώνα δεν αρκούνται μόνο στα τοπικά ελληνικά σχολεία, αλλά φοιτούν σε ανώτατα ιδρύματα στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος, στην Ευρώπη και στη Ρωσία. Πολλοί από τους απόφοιτους ελληνικών σχολείων ξεχώρισαν με τη δράση τους, στη μελέτη αυτή ωστόσο η συγγραφέας επιλέγει να ασχοληθεί μόνο με εκείνους που αγωνίστηκαν για τον Διαφωτισμό του βουλγαρικού λαού ως δάσκαλοι, εκδότες ή συγγραφείς. Χωρίς να αποσιωπάται το γεγονός ότι διάχυτες ήταν οι απόψεις που θεωρούσαν τους Έλληνες υπεύθυνους για καθετί κακό που συνέβαινε στον βουλγαρικό λαό, επιδιωκόμενος στόχος της...

Στον τρίτο τόμο της έκδοσης της "Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος" από το "Βήμα", ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ακολουθεί τα βήματα των τελευταίων μεγάλων Ελλήνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που φεύγουν για να διδάξουν στις πόλεις της Ιταλίας, φέρνοντας μαζί τους τα έργα των αρχαίων Ελλήνων. Σαράντα χρόνια πριν πέσει η Κωνσταντινούπολη στα χέρια των Τούρκων, η αυτοκρατορία δεν ήταν πια παρά μια σκιά του παλιού εαυτού της. Η Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια μέχρι τον Δούναβη ήταν ήδη στα χέρια των Τούρκων. Λίγο καιρό μετά τη συντριβή του Σιγισμόνδου από τον Μπαγιαζήτ, ο αυτοκρά...

Έντεκα χρόνια χωρίζουν το παλαιότερο των άρθρων τούτων, από το νεότερο: 1997-2008. Όλα είναι δημοσιευμένα σε περιοδικά ή εφημερίδες της Μυτιλήνης, της Αθήνας, του Πειραιώς και των Σερρών, και όλα - πλην εκείνου που αφορά τον Νίκο Μπλέτα- αναφέρονται στην πνευματική ζωή -αλλά όχι μόνο σ' αυτή- της Μυτιλήνης. Είναι 37 τον αριθμό και αν και κάποια ανήκουν σε ομοειδείς ομάδες, εδώ παρουσιάζονται κατά την σειρά της πρώτης δημοσίευσής τους, καθώς, όπως ήδη έγραψα, όλα έχουν σχέση με το νησί και -ούτως ή άλλως- στον πρόλογο θα υποδειχθεί η θεματική ταυτότητά τους. [...] (από το...

Το σημαντικό αυτό επιστημονικού χαρακτήρα έργο στο πρώτο μέρος εστιάζει στον βίο, το έργο και την σημαντική εκκλησιαστική προσφορά του Ευγένιου Βούλγαρη, [...] στο δεύτερο μέρος πραγματοποιείται η επιμελημένη έκδοση, του πανηγυρικού λόγου του Ευγένιου Βούλγαρη "εις τον Άγιον Ανδρέαν τον Πρωτόκλητον", που εκφωνήθηκε από τον ίδιον κατά τον πρώτο επίσημο εορτασμό μετά την επανέναρξη και καθιέρωση της θρονικής εορτής του Οικουμενικού Πατριαρχείου την 30ήν Νοεμβρίου του έτους 1759. Επίσης υπάρχει εκτενής εισαγωγή καθώς και άλλα αρχειακού χαρακτήρα έγγραφα. Ο Κερκύρας και Παξώ...

Το έτος 2006 συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από τον θάνατο του Ευγένιου Βούλγαρη. Σε όλη τη διάρκεια του έτους αυτού η οφειλόμενη τιμή και ανάμνηση σε μια μεγάλη πνευματική προσωπικότητα, σε έναν από τους σπουδαιότερους λόγιους του Νέου Ελληνισμού αποδόθηκε από ένα μεγάλο αριθμό πνευματικών ιδρυμάτων της χώρας, αλλά και της Ρωσίας. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο με έδρα την Κέρκυρα, γενέτειρα του Βούλγαρη, συμμετέσχε βεβαίως στη μεγάλη επέτειο με δύο τρόπους. Παρήγγειλε τη φιλοτέχνηση ορειχάλκινης προτομής του λογίου στον τότε αντιπρύτανη της Ανωτάτης Σχολής και διακεκριμένο γλύπτη Γιώργ...

[...] Δύο, λοιπόν, ήσαν τα πραγματικά κίνητρα που ώθησαν τον Βούλγαρη στην απόφαση να αναλάβει την τόσο εσπευσμένη αυτή διπλή συγγραφική δραστηριότητα, όπως αποδεικνύεται με σαφήνεια μέσα από τις ανωτέρω δικές του μαρτυρίες. Και τα κίνητρα αυτά, όπως πάλι αναλύονται από τον ίδιο τον συγγραφέα, εξυπηρετούσαν δύο παράλληλους στόχους: αφ' ενός μεν την πρόθεσή του να εκθέσει λεπτομερέστερα στο ορθόδοξο αναγνωστικό του κοινό την εχθρική στάση της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έναντι των ορθόδοξων πληθυσμών με αφορμή το "Δοκίμιο" του Βολταίρου, και αφ' ετέρου την επιθυμία του να το π...

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια περιεκτική μελέτη των αντιγραφικών, συγγραφικών και διδακτικών δραστηριοτήτων δυο ανθρώπων των γραμμάτων, του Χαριτώνυμου Ερμώνυμου και του Γεωργίου Ερμώνυμου, οι οποίοι έδρασαν στον 15ο και στις αρχές του 16ου αιώνα. Ο Χαριτώνυμος Ερμώνυμος, μαθητής του Γεωργίου Γεμιστού ή Πλήθωνος στον Μιστρά και μέλος της ακαδημίας του Βησσαρίωνα στη Ρώμη, αντέγραψε περιορισμένο αριθμό χειρογράφων, αλλά συνέγραψε τρία έργα. Οι συγγραφικές του ικανότητες και το βάθος των θεολογικών και φιλοσοφικών του γνώσεων μπορούν να εκτιμηθούν από τη μονωδία του για τον θάν...

Κεντρικές μορφές στο Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο, ο Ιωάννης Ζυγομαλάς (1498-1584) και ο υιός και ομότεχνός του Θεοδόσιος (1544-1607) διέγραψαν μια πνευματική πορεία που άφησε πολλά και πλούσια ίχνη και τεκμήρια. Υπηρέτησαν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε θέσεις κλειδιά. Εκεί δίδαξαν την αρχαία ελληνική, ενώ αντέγραφαν και διακινούσαν χειρόγραφα με έργα αρχαίων και βυζαντινών συγγραφέων. Είναι γνωστή η αλληλογραφία τους με ευρωπαίους λογίους και περιηγητές. Χάρις σε αυτήν γνώρισε η ουμανιστική Δύση τους Ρωμιούς του 16ου αιώνα, όσο και την τότε ομιλούμενη γλώσσα τους, ως...

H επιστημονική προσέγγιση του Αντώνη Σατραζάνη στις καταβολές και στα επιτεύγματα της Νεοελληνικής Σκέψης και ιδίως στην προσφορά των Ελλήνων Λογίων στον φωτισμό του Γένους είναι πολλαπλά ενδιαφέρουσα και χρήσιμη. Με τον τόμο αυτό ο συγγραφέας αναδεικνύει με γνώση και επαρκή τεκμηρίωση, το ιστορικό πλαίσιο και ιδίως τους έλληνες λογίους, στοχαστές, ουμανιστές, παιδαγωγούς, πνευματικούς δασκάλους που προσδιόρισαν και σηματοδότησαν με την πολύπλευρη προσφορά τους στα γράμματα την ιδεολογική, πνευματική και πολιτιστική κίνηση στην Ευρώπη και όχι μόνο στα χρόνια του Διαφωτισμού...

Ο 14ος αιώνας, και κυρίως το δεύτερο μισό του, είναι από τις πιο πολυτάραχες εποχές στην ιστορία της Βενετοκρατούμενης Κρήτης, αλλά και από τις πιο σκοτεινές· εποχή αιματηρών επαναστάσεων και ζωηρών θρησκευτικών διενέξεων, αλλά και μαζί μιας ίσως όχι τόσο σημαντικής, αλλά ωστόσο ενδιαφέρουσας και άξιας να μελετηθεί περισσότερο, πνευματικής ζωής. Ένας από τους εκπροσώπους της πνευματικής αυτής ζωής, από τους σπουδαιότερους, είναι και ο Ιωσήφ Φιλάγρης ή Φιλάγριος, που η προσωπικότητά του παρέμενε σχεδόν άγνωστη μέχρι σήμερα, ακόμη και στους ειδικούς μελετητές της κρητικής ιστ...

Περάσανε κιόλας δεκατρία χρόνια από τότε, το 1994, που κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος της σειράς "Συμβολή στην ιστορία της λεσβιακής γραμματείας", με 92 μονογραφίες λογίων και λογοτεχνών της Μυτιλήνης. Ακολούθησε, την επόμενη χρονιά, άλλος ένας με 24 όμοιες και ιδού φέτος, ο δέκατος τρίτος της ίδιας σειράς με άλλες 51. Βέβαια καθώς σε 22 περιπτώσεις για το ίδιο πρόσωπο γράφτηκαν περισσότερες από μία, συνολικώς οι παρουσιασθέντες ανέρχονται σε 146, μαζί με τον Γιώργο Σκούφο που περιλαμβάνεται στην "Αποδεκατισμένη ενδεκάδα", αλλά και βέβαια ανήκει στην κατηγορία περί των οποίων,...

Ο Νικηφόρος Γρηγοράς αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πνευματικές προσωπικότητες του Βυζαντίου το 14ο αιώνα. Μας άφησε ένα εκτεταμένο και πολυσχιδές έργο, μέσα από το οποίο διαπιστώνει κανείς τη βαθιά γνώση του, την οξεία κριτική του ικανότητα και τη σθεναρή στάση του απέναντι στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε τη βυζαντινή αυτοκρατορία σε μια εποχή παρακμής και κατάπτωσης, έναν αιώνα πριν το τέλος της.

Ποιες ήσαν οι, κατά τη ροΐδειο διατύπωση, "γράφουσες Ελληνίδες", και για να κυριολεκτήσουμε η γυναικεία ελληνόγλωσση λογιοσύνη του 19ου αιώνα; Από τις πρώτες σποραδικές φανερώσεις των γυναικών στον αρχόμενο 19ο αιώνα μέχρι την αξιοσημείωτη πύκνωση τους στις τελευταίες πλέον δεκαετίες -μολονότι η παρουσία τους υπήρξε πάντοτε ισχνή-, η απόσταση που έχει διανυθεί είναι ασφαλώς πολύ μεγάλη. Απόσταση συνυφασμένη με τις γενικότερες μεταβολές που συντελούνται στην ελληνική κοινωνία, με την εξέλιξη και τη μορφοποίηση του ίδιου του λογοτεχνικού πεδίου, με το ρεύμα της γυναικείας χει...