Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Ίταλο Καλβίνο στις "Αόρατες πόλεις" παρατηρεί ότι "αυτό που χαίρεσαι σε μια πόλη δεν είναι τα εφτά ή εβδομήντα εφτά της θαύματα, αλλά η απάντηση που δίνει σε ένα σου ερώτημα... Ή το ερώτημα που σου βάζει αναγκάζοντάς σε να απαντήσεις". Οι υστεροβυζαντινές επαρχιακές πόλεις που εντοπίζονται στον ελλαδικό χώρο και αποτελούν το θέμα αυτού του βιβλίου, αν και είναι ως έναν βαθμό "αόρατες" τόσο στα κείμενα όσο και στη βιβλιογραφία, θέτουν όχι μόνον ένα αλλά πολλά ερωτήματα, κρίσιμα για την κατανόηση της βυζαντινής κοινωνίας κατά την εποχή των Παλαιολόγων. Την κυρίαρχη ομάδα...

Οι μελέτες που αποτελούν τον παρόντα τόμο εξετάζουν διάφορες πτυχές μιας θεματικής ενότητας που χρονολογικά απλώνεται από τις απαρχές της λεγόμενης υστερομεσαιωνικής εποχής (11ος αιώνας) ως την περίοδο μετάβασης από το υστερομεσαιωνικό κόσμου στους νεότερους χρόνους (15ος-16ος αιώνες). Πρόθεση των συγγραφέων είναι να επιτευχθεί μια όσο το δυνατόν πληρέστερη κάλυψη στη συνέχεια της αφήγησης για την εξεταζόμενη περίοδο, από μελέτη σε μελέτη.

To 1204 είναι χρονιά ορόσημο για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι Δυτικοί καταλύουν το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα βυζαντινά εδάφη ανακατανέμονται. Την ανασύστασή της διεκδικούν τρία ελληνικά κράτη που έχουν προκύψει από την διάλυσή της: η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τον Αλέξιο και τον Δαυίδ Κομνηνό, η αυτοκρατορία της Νίκαιας στην Βιθυνία από τον γαμπρό του Αλεξίου του Γ', Θεόδωρο Λάσκαρι, το κράτος της Ηπείρου από τον ξάδελφο του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Δούκα, και αργότερα το εφήμερο βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Μέχρι την τελική επικράτηση της αυτοκρατ...

Δύο εποχές του Βυζαντίου χαρακτηρίζονται από μια έντονη στροφή προς την κλασική παιδεία, δηλαδή τον ουμανισμό: η πρώτη τον 9ο αιώνα και η δεύτερη τον 13ο. Ο πρώτος ουμανισμός, αντίθετα με τον δεύτερο, δεν είχε μελετηθεί αρκετά. Το κενό καλύπτεται από το συνθετικό έργο του Λεμέρλ. Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται να μελετήσει το φαινόμενο στα στενά χρονικά του όρια, αλλά εξετάζει συνολικά το πρόβλημα της παιδείας στους πρώιμους και μέσους βυζαντινούς χρόνους. [...]

Ο πόλεμος ως διαχρονικό κοινωνικό φαινόμενο, στην εποχή των πολιτικών ανακατατάξεων και πολεμικών συγκρούσεων την οποία διανύουμε, έχει ελκύσει και πάλι το ενδιαφέρον της έρευνας. Όσον αφορά στον βυζαντινό κόσμο, τα δημοσιεύματα που άπτονται του θέματος έχουν κατά κανόνα ως αντικείμενο τον στρατό, την έκβαση συγκεκριμένων πολεμικών συγκρούσεων και εν μέρει την ιδεολογική προετοιμασία του στρατεύματος και της κοινωνίας, χωρίς να έχει γίνει αντικείμενό τους ο ίδιος ο πόλεμος ως συντελεστής στη διαμόρφωση των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών. Από την άλλη, η επίδραση του γεωγ...

Η μελέτη της Ιστορίας δεν είναι επιστημονική πολυτέλεια. Ούτε όμως και προπαιδεία για το "ορθώς πράττειν". Στο μέτρο που η Ιστορία αποτελεί αλληλουχία γεγονότων μοναδικών κατά τόπο και χρόνο, δεν μπορεί να επαναληφθεί και, συνεπώς, να έχει μια πρακτική διδακτική αξία. Η δημοφιλής άποψη ότι η "Ιστορία επαναλαμβάνεται και μας διδάσκει" είναι κάπως αντιφατική: "Αν πράγματι μας δίδασκε, δε θα έπρεπε και να επαναλαμβάνεται, αφού θα αποφεύγαμε τα λάθη του παρελθόντος και, επομένως, και τα γεγονότα που παράγονται από αυτά.

[...] Στην εργασία αυτή θα παρακολουθήσουμε τα συμβάντα που συντάραξαν την Εκκλησία της Αφρικής κατά την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, συμβάντα που σχετίζονται με τη διαμόρφωση και την εξάπλωση της δονατιστικής έριδας και τη συνακόλουθη αντίδραση της ρωμαϊκής Πολιτείας και τούτο, επειδή συντρέχει η ακόλουθη ιδιομορφία. Η δονατιστική έριδα δεν αποτελεί απλώς μια διαδοχή γεγονότων εντοπισμένων σε εσωτερικό της Εκκλησίας της Αφρικής, πράγμα που θα μας υποχρέωνε σε μια αυστηρή θεολογική θεώρησή τους, αλλά εξελίχθηκε και με την εμπλοκή της ρωμαϊκής διοίκησης απέκτησε διαστάσεις, έγ...

[...] Ο Μέγας Κωνσταντίνος με την πολιτικο-στρατιωτική ευφυΐα του έθεσε τα θεμέλια του μεσαιωνικού ελληνισμού με την αναγνώριση και νομιμοποίηση του Χριστιανισμού και μετατόπισε οριστικά το κέντρο βάρους του υστερορωμαϊκού κόσμου (orbis Romanus)από το δυτικό στο ανατολικό τμήμα του κράτους (pars occidentalis - pars orientalis). Έγινε έτσι ιδρυτής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και ο πρώτος Χριστιανός αυτοκράτορας. (από την εισαγωγή του βιβλίου)

Ο Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος (1042-1065) υπήρξε ένας αυτοκράτορας που αποδοκιμάστηκε τόσο από τους Βυζαντινούς ιστορικούς και χρονογράφους, όσο και από την πλειονότητα των μεταγενέστερων μελετητών της βυζαντινής ιστορίας. Οι επικρίσεις εναντίον του επικεντρώθηκαν στις στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις του, στην υποτίμηση του νομίσματος και στις άσκοπες δαπάνες που επιβάρυναν την οικονομική κατάσταση του κράτους. Ωστόσο, η συστηματική μελέτη της περιόδου από το 1025 μέχρι το 1081 και ιδιαίτερα της βασιλείας του, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Κωνσταντίνος Θ' Μονομάχος δεν υπήρξε ένας...

Η βασική συμβολή της ευσύνοπτης αυτής μονογραφίας σχετίζεται με την αποδελτίωση, κωδικοποίηση και ένταξη των πληροφοριών των βασικών αφηγηματικών πηγών (ιστοριογράφων-χρονικογράφων) στο γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, γύρω από την παρουσία και δράση των φορολόγων και φοροεισπρακτόρων στην πρωτεύουσα, στα μεγάλα αστικά κέντρα και στις επαρχίες του βυζαντινού κράτους. Εξετάζεται όλη η βυζαντινή περίοδος (4ος-15ος αιώνες) και όχι μόνον εκείνη από τον 7ο αιώνα και εξής, όπως συχνά συναντάμε σε πρόσφατες αναλυτικές ή συνοπτικότερες επισκοπήσεις της βυζα...