Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Μισέλ Ονφρέ, μέσω της αποδόμησης του μαρκήσιου ντε Σαντ, προβαίνει ταυτόχρονα και στην αποδόμηση της ιδεολογίας και των πρακτικών της διανόησης του 20ού αιώνα, που κατασκεύασε τον μύθο του "θεϊκού μαρκησίου". Μύθος που κατασκευάστηκε ενάντια στην αλήθεια των ιστορικών γεγονότων, παραβλέποντας ακόμα και τα ίδια τα γραπτά του ντε Σαντ. Γι’ αυτούς τους διανοουμένους, ανάμεσά τους τον Μπρετόν, τον Αραγκόν, τον Μπατάιγ, τον Μπαρτ, τον Λακάν, τον Ντελέζ, τον Φουκώ της "Ιστορίας της τρέλας", ο Σαντ μεταβλήθηκε σε πρότυπο, σε οραματιστή, σε φιλοσοφικό πρόδρομο του 20ού αιώνα. Πώς...

Αν ο υπερ-ρεαλισμός κι ο υπαρξισμός διαμορφώθηκαν σαν ανταπάντηση σε μιαν ορθολογική οργάνωση του κράτους και της κοινωνίας, ο φασισμός που ακολούθησε ήταν η άμεση επιβεβαίωση των φόβων μιας ολόκληρης ανθρωπότητας. Ο φασισμός δεν έχει ούτε μύθο, ούτε ηθική. Η ανηθικότητα του φασισμού προβάλλει και απ' το γεγονός ότι, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει σαν δικά του, κι όσα επιχειρήματα στρέφονται εναντίον του. Ποτέ άλλοτε, όσο στην ιστορία του φασισμού, η φιλοσοφία δεν στάθηκε τόσο πολύ ο ακρογωνιαίος λίθος της παραφροσύνης, και ταυτόχρονα ο αποδιοπομπαίος τράγος της. Ο Μαρκούζε...

Η φιλοσοφία δεν είναι ένας αφηρημένος λόγος, αποκομμένος από τη ζωή. Η προσίδια λειτουργία της αποβλέπει στην έλευση της "πραγματικής ευτυχίας", την οποία ο Μπαντιού αντιπαραθέτει ευθέως στην κατ' επίφασιν ευτυχία που ταυτίζεται με τα κομφορμιστικά πρότυπα ευζωίας και εγωτικής ικανοποίησης. Για να ανταποκριθεί σ' αυτό τον πρακτικό στόχο, η φιλοσοφία συγκροτείται ως "λογική της εξέγερσης". Εξέγερση ενάντια στις αξιώσεις πρωτοκαθεδρίας των ατεκμηρίωτων γνωμών και στους κυρίαρχους κανόνες που συρρικνώνουν το πεδίο του δυνατού στο υπάρχον. Εξέγερση όμως όχι τυφλή, αλλά ορθολογ...

Στόχος του παρόντος βιβλίου είναι να προβληθεί η πορεία του στοχασμού του σύγχρονου Ιταλού φιλοσόφου Benedetto Croce προς την ενοποίηση των αρχών του πνεύματος, δηλαδή της Αισθητικής, της Ηθικής, της Λογικής και της Ιστοριογραφίας με άξονα την άμεση ενορατική γνώση ή αισθητική εποπτεία. Συνεξετάζοντας τις αρχές αυτές, ο Δημήτρης Δακρότσης καταλήγει στο ότι, η άμεση ενορατική γνώση έχει το ίδιο ειδικό βάρος σε όλα τα πεδία της φιλοσοφίας, γιατί εκβάλλει σε λεπτές πτυχές των επιπέδων της πραγματικότητας αναδεικνύοντας κάθε φορά μία διαφορετική οπτική τους. Η ανάδειξη αυτή, πα...

Αντί, δηλαδή, η αμφισβήτηση και η ρευστότητα, που χαρακτηρίζουν τον καιρό μας, να εκτιμηθούν θετικά σαν εκδηλώσεις διανοητικής ωριμότητος, αντιμετωπίστηκαν αρνητικά σαν σημάδια πνευματικής παρακμής. Φιλόσοφοι, όπως ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ο Descartes, ο Hume, ο Wittgenstein, ο Popper και άλλοι πολλοί που κινήθηκαν σε παράλληλες γραμμές σκέψης, επιχείρησαν να δείξουν ότι, τελικώς, η διαφωνία, η ρευστότητα, η αμφιβολία ή η αμφισβήτηση δεν είναι απλώς μια ιδιοτροπία ή ένα σύμπτωμα του καιρού μας, αλλά είναι προέκταση ή αντανάκλαση της λογικής συμπεριφοράς των ανθρώπων.

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου έγινε πριν από 54 χρόνια, το 1961, ενώ η δεύτερη έκδοση (1969) έγινε σε μέρες δύσκολες: στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα και ο πνιγμός για τη λεηλασία της ανθρωπιάς μας και την καπηλεία της θρησκευτικότητας αυτού του τόπου σημαδεύουν τον πρόλογό του. Στην τέταρτη έκδοση (1981), ο συγγραφέας βρήκε την ευκαιρία να κάνει μερικές φραστικές διορθώσεις και να προσαρμόσει το κείμενο στην τρέχουσα γραμματική καθώς και να προσθέσει το μικρό ταξιδιωτικό αφιέρωμα "έρημος", που συμπλήρωνε στο κλίμα της πρώτης εκείνης Πείνας και δίψας. Στην παρούσα έ...

Οι μαθηματικές ιδέες επινοούνται ή ανακαλύπτονται; Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί κατ' επανάληψη από φιλοσόφους ανά τους αιώνες και πιθανότατα θα το αντιμετωπίζουμε ες αεί. [...] Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, θέτοντας το ερώτημα, αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι τα μαθηματικά έχουν ζήσει διπλή ζωή. [...] [...] Την επιτυχία των μαθηματικών στο να διάγουν διπλή ζωή φθονούσε από πολύ καιρό η φιλοσοφία, ένας άλλος κλάδος, επίσης ευλογημένος -ή, ίσως θα μπορούσαμε να πούμε, καταραμένος- να ζει σε δύο κόσμους, κλάδος ο οποίος όμως δεν αισθανόταν την ίδια ακριβώς άνεση με τη διπλή ζωή...

Για δέκα και πλέον χρόνια, ο ψυχίατρος και εισηγητής της "ιατρικής dasein-ανάλυσης" Medard Boss διοργάνωνε στο Zollikon της Ελβετίας σεμινάρια στα οποία ο φιλόσοφος Martin Heidegger ανέλυε σε ψυχιάτρους και ψυχοθεραπευτές τα αφανή οντολογικά θεμέλια της επιστήμης τους. Κατά τον Γερμανό φιλόσοφο, η ερμηνεία των βασικών παραμέτρων της ανθρώπινης ύπαρξης και κατ' επέκταση η ίδια η ψυχοθεραπευτική πράξη τελούν σήμερα υπό το κράτος τής ολοκληρωτικά πλέον κυρίαρχης φυσικοεπιστημονικής αντίληψης. Το ειδοποιό στοιχείο της αντίληψης αυτής είναι η αυστηρή μέθοδος, η οποία δεν συνιστά...

Η ελευθερία της σκέψης, μολονότι είναι ένα θέμα που προβληματίζει έντονα τον σύγχρονο άνθρωπο, δεν φαίνεται να έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την τρέχουσα ακαδημαϊκή φιλοσοφική έρευνα. Ποικίλοι παράγοντες, όπως επιστημονικοφανείς αναγωγισμοί και λογικοφανείς μοιροκρατικές αντιλήψεις, αλλά και διάφορες άκριτα επικυριαρχούσες ψυχολογικές ή κοινωνιοκρατικές ιδεολογίες, καθώς επίσης η όλο και εμφανέστερη απαξίωση των ανθρωπιστικών επιστημών προς όφελος κλάδων που θεωρούνται ως περισσότερο κοινωνικά και οικονομικά αποδοτικοί, τείνουν να εξοβελίσουν τον σχετικό προβληματισμό στον χώρ...

"Το σήμερα έρχεται από το χθες, το μέλλον αναδύεται από το παρελθόν". Από το χθες προέκυψαν δύο πολιτισμικά "παραδείγματα" καθοριστικά της ανθρώπινης Ιστορίας: Το ελληνικό κοινωνιοκεντρικό και το δυτικοευρωπαϊκό (μεταρωμαϊκό) ατομοκεντρικό "παράδειγμα". Αντιθετικά τα δύο "παραδείγματα", ασύμπτωτα, η πραγματοποίηση του ενός προϋποθέτει τη συνεπή άρνηση-απόρριψη του άλλου. Ο παγκοσμιοποιημένος σήμερα πολιτισμός της "Δύσης" είναι η αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού, το αναποδογύρισμα (σαν αντεστραμμένο γάντι) των προϋποθέσεων και των στόχων του. Η υπενθύμι...

Η μετάβαση από τη φιλοσοφία στην πολιτική και την παιδεία είναι μετάβαση από την αλήθεια που γεννά η φιλοσοφία προς την αντίστοιχη αλήθεια που γεννά η πολιτική και η παιδεία. Χωρίς τη φιλοσοφία δεν νοείται η αληθινή νοηματοδότηση της πολιτικής και της παιδειακής δράσης. Τα παραπάνω αναδεικνύονται με όχημα τη σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη, η οποία προσεγγίζεται κριτικά. Πώς ορίζεται η αλήθεια; Μια για πάντα ή έχει διαφορετικό νόημα στις εποχές, τους λαούς και τους πολιτισμούς; Υπάρχει Μοίρα του Είναι; Υπάρχει πολιτική ευτυχία χωρίς προηγουμένως την ελευθερία, την αυτονομία,...

Στον τόπο αυτό, όπου πασίδηλη είναι η έλλειψη κριτικής και αξιολόγησης του έργου βάσει ποιοτικών σταθμίσεων, η απήχηση του [Χρήστου Γιανναρά] στα χρόνια που έρχονται, θα είναι πολύ ευρύτερη και λυτρωτική. Έξω, στον καθαρό αέρα, μακριά από τα σκονισμένα σπουδαστήρια, θα τον ευγνωμονεί ο πεινασμένος λαός για το ζωντανό ψωμί της αλήθειας που απλόχερα μοίρασε στα χρόνια του μεγάλου τούτου λιμού. Μα κι αν ακόμη αποτύχουμε οριστικά (μια δυνατότητα κι αυτή), θα έχουμε σώσει κάτι πολύτιμο. Θα το έχουμε στα μάτια τη μέρα της εξόδου. Και Εκείνος που θα έρθει όταν όλες οι πόρτες του ε...

Μόνο σε ένα τόπο με λόγο υπάρξεως την ενότητα στην αλήθεια μπορούμε να μιλούμε για μέλλον. Με διχασμένη την κοινωνία στην απληστία μας για εξουσία, ματαίως θα υψώνουμε τα λάβαρα της ανθρωπιάς και της δικαιοσύνης: Οι δρόμοι όλοι βγάζουν στο άγνωστο όσο η όρεξι του μέλλοντος επενδύει στην μερικότητα και την ιδιοτέλεια. Αν αφαιρέσουμε την αλήθεια και το μέτρο από την ζωή μας, καταδικάζουμε σε ασφυξία την δικαιοσύνη. Η αλήθεια ανοίγει το μέλλον, αυτή έχει την δύναμι της ανατροπής. Χωρίς αλήθεια το μέλλον είναι η κόλασι.

Από πού κατάγεται άραγε η "σεξουαλική ηθική" του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, με τις μονογαμικές σχέσεις, την αμοιβαία συζυγική αφοσίωση και τον γάμο ως απόλυτη αξία; Μήπως έχει καθαρά χριστιανική προέλευση ή σχετίζεται με την αστική "ιουδαιο-χριστιανική ηθική", την τόσο πρόσφορη για την τάξη της καπιταλιστικής παραγωγής; Αρχίζει μήπως ήδη πριν από τον χριστιανισμό, στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, μήπως εγκαινιάζεται από τη στωική φιλοσοφία και από τις τέχνες του ζην που διέκριναν τον ελληνικό τρόπο ζωής; Ήταν ο αρχαίος κόσμος τόσο ανεκτικός απέναντι στο σεξ όσο πιστεύ...

Η "Ισχύς νόµου" έχει την ισχύ µιας επιτοµής της ντερριντιανής φιλοσοφίας του δικαίου. Πραγµατεύεται τη σχέση της αποδόµησης µε τη δικαιοσύνη, προβαίνοντας στη θεµελιακή διάκριση αλλά και διασύνδεση της δικαιοσύνης και του δικαίου, θεωρώντας την πρώτη ως µη αποδοµήσιµη και το δεύτερο ως αποδοµήσιµο. O Derrida αποδοµεί το κείµενο του Walter Benjamin "Προς την κριτική της βίας", αναδεικνύοντας την εγγενή σχέση της βίας µε το δίκαιο, και εποµένως µε την αυθεντία, την εξουσία, την κυριαρχία και δη την κρατικο-εθνική. Συνδετικός κρίκος των δύο κειµένων είναι η διάκριση µεταξύ δικ...

Τα τέσσερα δοκίμια του Χορκχάιμερ που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό, -Ο Σοπενχάουερ σήμερα, Θεϊσμός και αθεϊσμός, Οι Γερμανοεβραίοι, Η σύλληψη του Άιχμαν-ανήκουν στην όψιμη, "θεολογίζουσα" παραγωγή του. Η επιφυλακτικότητα και ο σκεπτικισμός που προβάλουν μέσα από αυτά για κάποιες κατακτήσεις της προόδου, διατηρούν την προγνωστική τους αξία ως προς το μέγεθος και το βάθος της εργαλειοποίησης όχι απλώς του Λόγου αλλά των πάντων.

Στο κείμενο του Jacques Derrida, διαπιστώνεται μια θετικότερη αντιμετώπιση ολόκληρου του έργου του Husserl. Εδώ, συνοψίζονται οι μέχρι τότε αποτιμήσεις του Derrida της χουσερλιανής φαινομενολογίας, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Husserl οι οποίες ανάγονται στην υπερβατολογική υποκειμενικότητα. Το κείμενο διαρθρώνεται γύρω από την προϊστορία της φαινομενολογίας, την εποχή και τη στατική συγκρότηση και τη γενετική φαινομενολογία. Ο Derrida ξετυλίγει τη διαδρομή της χουσερλιανής φαινομενολογίας στο πλαίσιο των θεωριών που αντιμετώπισε ο Husserl, από τον θετικι...

Όταν ο Heidegger αφηγείται το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα το 1962 στο κείμενο "Διαμονές", ενδιαφέρουσα -όσο και αινιγματική- είναι η επιδίωξή του να προσεγγίσει τα τοπία με φιλοσοφικό τρόπο. Ποιες σκέψεις τού προκάλεσαν οι αρχαιότητες αλλά και οι ίδιοι οι τόποι: ο Ψηλορείτης, η πεδιάδα της Νεμέας, η κοιλάδα του Πλειστού, ο βράχος του Σουνίου, το Αρχιπέλαγος; Πώς κατορθώνει να συνδυάσει τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα αγάλματα μεταξύ τους και με το τοπίο και όλα αυτά με τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τον Αισχύλο, τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα; Ο Heidegger περνά με δεξιοτεχνία...

Το ζήτημα της συγχώρησης είναι τεράστιο και συνδέεται στενά με άλλα επίσης πολύ μεγάλα ζητήματα: το παράπτωμα, την αμαρτία, το κακό -η ύπαρξη της συγχώρησης προϋποθέτει, την ύπαρξη του κακού, σε μια κοινωνία αγγέλων δεν υπάρχει συγχώρηση-, την ενοχή, τη δικαιοσύνη και πολλά άλλα. Τα ερωτήματα που εγείρει η συγχώρηση είναι δυσαπάντητα. Ποιος συγχωρεί; Ο άνθρωπος που έπαθε, μόνο αυτός; Ο Θεός; Ο Θεός μπορεί να συγχωρήσει, αν δεν έχει δώσει προηγουμένως τη συγχώρησή του το θύμα; Αν αυτός που δικαιούται να συγχωρεί είναι μόνο το θύμα, τότε τι γίνεται στην περίπτωση του φόνου, τ...

[Στη διάλεξη αυτή, στο Ινστιτούτο Γκράμσι στην Ιταλία] ο Σαρτρ δείχνει τη συνέχεια μεταξύ του Είναι και το μηδέν και της Κριτικής, όπως και τις εγελιανές συγγένειες του δεύτερου έργου, φωτίζοντας, παράλληλα, με ενδιαφέροντα τρόπο την προσέγγισή του στην υποκειμενικότητα και υπογραμμίζοντας τον μη υποκειμενιστικό (μη ιδεαλιστικό) χαρακτήρα της σκέψης του. Εκτός αυτού, η συζήτηση [που ακολουθεί] περιέχει σημαντικές παρεμβάσεις εκ μέρους αξιόλογων ιταλών διανοουμένων, όπως ο Έντσο Πάτσι, ο Τσέζαρε Λουπορίνι, ο Γκαλβάνο Ντέλλα Βόλπε, ο Λούτσιο Κολλέττι, που μας προσφέρουν μια δ...