Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Λεβ Σεστώφ, όπως και ο Νίτσε και για τους ίδιους μ' εκείνον λόγους (δυσπιστία στη συστηματική σκέψη, επιδίωξη της αμεσότητας), προχωρεί σε μια ασυνεχή και μερικές φορές αφοριστική παράθεση των απόψεών του. Η αληθινή γνώση, ισχυρίζεται ο Σεστώφ, βρίσκεται στους αντίποδες του ορθολογισμού, δεν αποκαλύπτεται παρά όσο το δυνατόν μακρύτερα από τα μέρη που έχουν οργανωθεί από τον πολιτισμό και το πνεύμα, εμφανίζεται στη διαίσθηση και διατηρείται στον πόνο. Τη θέση του αυτήν ο Σεστώφ την αναπτύσσει με παραδείγματα που δανείζεται από τη ρωσική λογοτεχνία, κυρίως από τον Ντοστογιέ...

...Μιλούσα πάντα με αγνώστους και έμαθα πάρα πολλά από αυτές τις συζητήσεις: αυτό είναι πολύ σημαντικό, κεφαλαιώδες. Κυρίως τρέφω κάποια αδυναμία για τους κάπως διαταραγμένους τύπους. Στη Ρουμανία, ανάμεσα στους εξήντα χιλιάδες κατοίκους του Σίμπιου, γνώριζα όλους τους ψιλοαποτυχημένους... Και οι ποιητές ανήκουν στην ίδια κατηγορία... Κι ύστερα υπάρχει αυτό το εξόχως βαλκανικό φαινόμενο: ο αποτυχημένος είναι ένας τύπος πολύ προικισμένος, που όμως δεν προκόβει, που υπόσχεται τα πάντα και δεν τηρεί τις υποσχέσεις του. Οι μεγάλοι φίλοι μου στη Ρουμανία δεν ήταν οι συγγραφείς α...

"Από τι θα αποτελείται το αύριο;" ρωτά ο Βίκτωρ Ουγκώ. Ένας φιλόσοφος και μία ιστορικός απαντούν στη διάρκεια ενός πυκνού και απαιτητικού διαλόγου. Γιατί αποφάσισαν να γράψουν από κοινού τούτο το βιβλίο; Λόγω μιας μακράς φιλίας, εν ονόματι μιας κοινής ιστορίας, δυνάμει της ποιότητας μιας αδιάκοπης συνομιλίας που άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν η νεαρή φοιτήτρια ανακάλυψε πόσο σημαντικός ήταν αυτός ο -μεγαλύτερός της κατά 15 χρόνια- στοχαστής που αφύπνιζε, μαζί με άλλους, το κριτικό πνεύμα μιας ολόκληρης γενιάς. Εάν οι οπτικές γωνίες διαφέρουν, η διανοητική κλη...

Πώς ορίζει ο Φουκώ την "όραση" και την "ομιλία", για να σχηματίσει μια νέα σύλληψη της Γνώσης; Τι είναι, υπό αυτήν την έννοια, η απόφανση, εν αντιθέσει προς τις λέξεις, τις φράσεις, τις προτάσεις; Με ποιον τρόπο προσδιορίζει ο Φουκώ τις σχέσεις δυνάμεων, για να σχηματίσει μια νέα σύλληψη για την Εξουσία; Γιατί χρειάζεται ένας τρίτος άξονας, που μας επιτρέπει να "διαβούμε τη γραμμή"; Τι είναι η γραμμή του Έξω, στην οποία αναφέρεται συνεχώς ο Φουκώ; Ποια η πολιτική, λογοτεχνική και φιλοσοφική της σημασία; Υπό ποία έννοια ο "θάνατος του ανθρώπου" δεν συνιστά ούτε θλιβερό ούτε...

Ο καθηγητής Γιάννης Τζαβάρας επιχειρεί εδώ αφενός να παρουσιάσει -σε μετάφραση και εφοδιασμένο με σχόλια- το σχετικό κείμενο του Χάιντεγγερ, αφετέρου όμως να εκθέσει την προβληματική της απαξίωσης των αξιών έτσι όπως προέκυψε μέσα από τις συζητήσεις γύρω από τον προτεινόμενο Υπεράνθρωπο και τον διακηρυγμένο "θάνατο του Θεού"

Η συμβολή του έργου του Henry Bergson στην ανανέωση της φιλοσοφίας των αρχών του εικοστού αιώνα, καθώς και η επιρροή που άσκησε το έργο του στον στοχασμό μειζόνων φιλοσόφων, ψυχολόγων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών, αλλά και επιστημολόγων ή θετικών επιστημόνων του εικοστού αιώνα (κυρίως στο πρώτο μισό του, και όχι μόνο στη Γαλλία) είναι αδιαμφισβήτητες. Στα πλαίσια μιας δυναμοκρατικής θεώρησης της πραγματικότητας, αναδεικνύονται ως θεμελιώδεις οι έννοιες της διάρκειας, της ενόρασης, των δύο ειδών μνήμης, της ζωτικής ορμής, της ανοιχτής και κλειστής κοινωνίας, καθώς και της δυναμι...

Ο αμερικανός φιλόσοφος Γουίλφριντ Σέλλαρς, με το βιβλίο του "Ο εμπειρισμός και η φιλοσοφία του νου", το οποίο είναι το κύριο έργο του, άλλαξε τη ροή της "αναλυτικής" φιλοσοφίας, δείχνοντας ότι δεν έχει νόημα να θεμελιώνουμε τη γνώση σε υποτιθέμενα "άμεσα αισθητηριακά δεδομένα", όπως ήθελε ο εμπειρισμός από τον Λοκ και τον Χιούμ μέχρι τον Ράσσελ και τον Έιερ. Τα δεδομένα των αισθήσεων δεν είναι ποτέ άμοιρα εννοιών, δεν είναι απροϋπόθετα. Εγγράφονται σε ένα εννοιακό πλαίσιο, το οποίο είναι, σε τελική ανάλυση, προϊόν της κοινωνίας. Η "εμπειρία" στην οποία πατά η γνώση, μετά το...

Το κοχύλι, αυτό το παράδοξο γεωμετρικό και καλλιτεχνικό δημιούργημα που συναντάμε αμέριμνα διάσπαρτο στη φύση, γίνεται αφετηρία μιας σειράς σκέψεων του Paul Valery που υποκρύπτουν σταθερά το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας για το φυσικώς και αισθητικώς ωραίο, για τα όρια της διάκρισής τους -ιδίως όταν το φυσικώς ωραίο αποτελεί κατασκευαστικό προϊόν ενός πλάσματος διαφορετικού από τον άνθρωπο. Το παράδειγμα είναι ιδεώδες και τα στοιχεία που διαθέτουμε ελέγχονται με οξυδέρκεια και λαμπρό ερευνητικό ήθος. Τα συμπεράσματα αφήνονται να γεννηθούν βήμα προς βήμα μέσα στη συνείδη...

"Θα έλεγα πως, για 'μένα, το να γράφω βιβλία ισοδυναμεί με το να συντάσσω μία ταξιδιωτική αναφορά που θα ανακαλούσε τόπους απ' όπου έχω περάσει μπορεί κανείς να τους επισκεφθεί κι ωστόσο να μην τους αναγνωρίσει από την περιγραφή μου. Άλλοι θα τους περιγράψουν και δεν θα πρόκειται καθόλου για τους ίδιους τόπους. Όποιος μπορεί να ανακαλύψει μέσα του αυτούς τους ίδιους τόπους, καθιστά τη δική μου περιγραφή άχρηστη. Η αληθινή φιλοδοξία μου δεν είναι άλλη από το να βρω συνεργούς κατάλληλους να κατοικήσουν αυτούς ακριβώς τους τόπους. Αρκεί να μου παρασχεθεί η βεβαιότητα ότι αυτοί...

"Η ένδεια του ιστορικισμού" είναι δίχως αμφιβολία ένα από τα σημαντικότερα και περισσότερο συζητημένα έργα φιλοσοφίας και μεθοδολογίας των κοινωνικών επιστημών του 20ού αιώνα, στο οποίο φανερώνονται η βαθύτητα, η σαφήνεια και ο πλούτος της πολιτικής και κοινωνικής σκέψης του Καρλ Πόππερ. Ο Πόππερ παρουσιάζει και αναλύει τις παρανοήσεις στις οποίες είναι θεμελιωμένος ο ιστορικισμός, μέσα από μια ανηλεή κριτική των επιστημολογικών του προϋποθέσεων. Αν όμως στην "Ένδεια του ιστορικισμού" δούμε απλώς μια καινοτόμο πραγματεία αναφερόμενη στην επιστημολογία των κοινωνικών επιστημ...

"Ο καθένας μπορεί να ωφεληθεί από το δεξιοτεχνικά γραμμένο και συναρπαστικό οδηγό του Robert Thurman για τη χαλιναγώγηση της οργής, αυτού του θανάσιμου αμαρτήματος. Στην "Οργή" ο Thurman μας δίνει συμβουλές προερχόμενες από τις αρχαίες εσωτερικές επιστήμες που μπορούν να μας βοηθήσουν ν' αντέξουμε το φρενήρη ρυθμό του σύγχρονου βίου". Daniel Coleman Συγγραφέας του "Destructive Emotions" Αυτό το λαμπρό, παθιασμένο, μεστό και βαθύ βιβλίο είναι η πιο εκπληκτική έρευνα και ανάλυση της οργής που διάβασα ποτέ μου, ένα μικρό αριστούργημα ψυχολογικής και πνευματικής αλήθειας. Το...

Μια ριζική διερώτηση δεν μπορεί παρά να οδηγεί σε ερωτηματικές απαντήσεις. Οι απαντήσεις αυτές τείνουν να διαλευκάνουν τόσο το αίνιγμα της ερώτησης όσο και εκείνο της απάντησης -τα οποία συνδέονται στενά- πατώντας επίσης στη μοίρα της φιλοσοφίας. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε με φιλικότητα την καταστροφή, που δεν πλανάται μόνον, αλλά μας αφορά αποφασιστικά, ενώ συγχρόνως πρέπει να ανιχνεύσουμε τη δηκτική πανουργία, που παίζει μαζί μας και εμποδίζει τα σχέδιά μας. Ευαίσθητοι στις ρωγμές που είναι παντού παρούσες, έχουμε καθήκον να πραγματοποιούμε μια διάνοιξη. Οι σκέψεις αυτές,...

Το βιβλίο του P.K. Feyerabend "Ενάντια στη μέθοδο" είναι το δεύτερο μιας σειράς που, όπως γράψαμε ήδη στο αντίστοιχο σημείωμα της "Δομής των επιστημονικών επαναστάσεων" του T.S. Kuhn, "αποτελεί απόπειρα εισαγωγής στις σύγχρονες απόψεις για τη μέθοδο και την εξέλιξη των επιστημών". Ηγετική μορφή (μαζί με τους Kuhn, Hanson, Toulmin) του νέου επιστημολογικού ρεύματος της δεκαετίας του ΄60, ο Feyerabend ακολούθησε μια πιο αργή αλλά πολύ πιο ακραία ριζοσπαστικοποίηση. Το "Ενάντια στη μέθοδο", ένα προκλητικό πολεμικό κείμενο, ανανέωσε τον προβληματισμό γύρω από την εξέλιξη της ε...

Μπροστά στη βάρβαρη πραγματικότητα, η επιστήμη και η φιλοσοφία μπορούν να αποτελέσουν καταφύγιο. Έναν προσωπικό χώρο γαλήνης και πνευματικής έξαρσης. Ωστόσο, πρέπει να είναι κανείς ακρωτηριασμένος ατομιστής, για να αναζητήσει κάποιο προσωπικό καταφύγιο σε μια εποχή η οποία εγκυμονεί πλανητικές καταστροφές αλλά, παρ' όλα όσα συνέβησαν, δημιουργεί και τις "αντικειμενικές" επί του παρόντος δυνατότητες για υπέρβαση της σημερινής βαρβαρότητας. Στόχος του βιβλίου είναι να αναδείξει συγκεκριμένα την ενότητα των επιστημών με τη φιλοσοφία, η οποία μεταβάλλεται ιστορικά και συνυπάρχ...

Ο Γκέοργκ Λούκατς είναι μια από τις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, όχι μόνο για το εύρος των γνώσεων και το βάθος των θεωρητικών του προσεγγίσεων, αλλά και επειδή το έργο του αποτελεί πεδίο συνάντησης ορισμένων από τα σημαντικότερα ρεύματα σκέψης των νεότερων χρόνων. Στην πνευματική πορεία του ούγγρου φιλοσόφου αναγνωρίζει κανείς με σαφήνεια τα αποτυπώματα του ρομαντισμού, της φαινομενολογίας και κυρίως του μαρξισμού, σε μια σειρά θεωρητικές επεξεργασίες που συσχετίζονται, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, με τις πολιτικές του περιπέτειες. Τα κείμενα διακεκρ...

Στις φιλοσοφίες του εικοστού αιώνα η γλώσσα έχει κατακτήσει πρωτεύουσα θέση, αποτελεί σημείο αναφοράς που δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί. Το πρωτείο έχει ωστόσο ένα τίμημα: Σε αντίθεση προς τις επιμέρους γλώσσες, που είναι βυθισμένες η κάθε μια στην ιστορία της, η γλώσσα που νοείται ως πρωτεύον "στοιχείο" της φιλοσοφίας εμφανίζεται μετέωρη, δίχως καταγωγή ή συνθήκες παραγωγής. Είναι ένα αντικείμενο του οποίου η ιστορία λανθάνει. Ο Παντελής Μπασάκος επιδιώκει να αναιρέσει αυτή τη λήθη ιχνογραφώντας κάποιες όψεις ετούτης της ιστορίας: Πώς παράγεται η έννοια της γλώσσας και πώς...

"Η αντιμετώπιση του πεπρωμένου παραμένει η ουσία της γνώσης", γράφει ο Bataille. Σύμφωνα με τον Bataille, το να υπάρχεις σημαίνει να ζεις χωρίς ωφελιμιστικό τρόπο. Σημαίνει να ξοδεύεις και όχι να συντηρείς αποθέματα, αποδεχόμενος την τραγική σου διάσταση, το θάνατο. Ο θάνατος γεννά το ιερό, γεννά αυτό που ενώνει. [...] "Η ιερή κοινωνιολογία του σύγχρονου κόσμου" είναι μια διάλεξη του Georges Bataille που δόθηκε στις 2 Απριλίου του 1938 στο College de Sociologie. Αποτελεί ένα αδημοσίευτο κείμενο το οποίο βρέθηκε την άνοιξη του 2001 στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Σε έ...

Μαύρο άνθος του 19ου αιώνα, ο μηδενισμός άφησε μεγάλα έργα και ενέπνευσε μύθους και αφηγήσεις. Υπάρχει γερμανική εκδοχή του μηδενισμού, ρωσική και εν γένει ευρωπαϊκή. Με τους δύο παγκόσμιους πολέμους και μια σειρά επαναστάσεων και κοινωνικών κινημάτων, μπορούμε να πούμε ότι ο "ευρωπαϊκός μηδενισμός" επαλήθευσε εξαμβλωματικά τις νιτσεϊκές και λοιπές προφητείες. Το μηδέν αποδείχθηκε ιστορικός και μεταφυσικός γρίφος. Επιτέμνοντας εδώ τις προφητείες του Νίτσε, του Μαλλαρμέ και του Χάιντεγκερ, και χωρίς να έχουμε προθέσεις ιστορικής παρουσίασης, προσπαθούμε απλώς να δείξουμε τα...

Η χρήση των νέων μέσων και των νέων τεχνολογιών (πληροφορίας και επικοινωνίας) στη σύγχρονη τέχνη έχουν πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες κατασκευής "αφύσικων" πραγματικοτήτων ή "εναλλακτικών" εικόνων της πραγματικότητας. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε νέες όψεις ακόμα και σε εκείνα τα θέματα και τα μονοπάτια της καλλιτεχνικής έρευνας που είχαν εν μέρει εγκαταλειφθεί (π.χ., ο έλεγχος και ο χειρισμός του φωτός, της "άμεσης" εικόνας και της προοπτικής, η αποδόμηση και η ανασυγκρότηση της εντύπωσης, το παιχνίδι με τις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου). Τα ευρήματα των σύγχρονων φυσι...