Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το βιβλίο γράφτηκε στα αγγλικά από τον Χορκχάιμερ όταν αυτός δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Columbia, και εκδόθηκε το 1947 από το Oxford University Press. Αποτελεί στην ουσία μια απλή αλλά πλήρη εισαγωγή στη φιλοσοφία. Ο αναγνώστης θα βρει εδώ διατυπωμένα θέματα που αποτελούν αντικείμενα και του δικού του κοινωνικού προβληματισμού. Ο Χορκχάιμερ αντιπαραθέτει τα δύο είδη ορθολογισμού, τον αντικειμενικό και τον υποκειμενικό ορθολογισμό, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο υποκειμενικός ορθολογισμός, που κυριαρχεί πλέον σήμερα τόσο στη φιλοσοφία και τις κοινωνικές επιστήμες όσο...

Κεντρικό άξονα στη νεότερη φιλοσοφία αποτελεί η έννοια του υποκειμένου, η οποία συνδέεται πρωτίστως με τον ορθολογισμό, καθώς θεμελιώνεται στο καρτεσιανό cogito. Eγκαταλείποντας τη σχολαστική παράδοση, ο Kαρτέσιος, οδηγεί τη φιλοσοφία σε μια καινούργια οδό στην οποία το υποκείμενο κατακτά το δικαίωμα του πρωταγωνιστή, κυριαρχεί στη σκηνή και διατηρείται σταθερά σε αυτή την προνομιακή θέση από τον 17ο έως και τον 20ό αιώνα. Για να εξεταστούν ο ρόλος του υποκειμένου και οι μετασχηματισμοί του στη νεότερη φιλοσοφία, στην παρούσα μελέτη επιχειρείται πρώτα η διερεύνηση των κ...

Η απόκλιση-παρέκκλιση, -η παρέγκλισις του Επίκουρου- είναι συστατική του κόσμου μας. Μια απόκλιση από τις ευθείες τροχιές των ατόμων, που θα χάνονταν στο άπειρο, επιτρέπει στον κόσμο να συγκροτηθεί, στην ύλη να πορευτεί -αντίστροφα από την αποσυνθετική εντροπία- προς διαρκώς ποοολυπλοκότερες συγκροτήσεις, στο σύμπαν και στη ζωή να υπάρξουν. Η δημιουργός παρέκκλιση είναι το θεμέλιο του κόσμου και η αιτία για την εμφάνιση του ανθρώπου ως είδους, και της ιστορίας του ως δημιουργίας... ...Η ιδιαίτερη οπτική αυτού του δοκιμίου εδράζεται στην προσπάθεια συνδυασμού δύο διαστάσεων...

Η φιλοσοφία δεν είναι ενατένιση, ούτε αναστοχασμός, ούτε επικοινωνία, αν και κάποια στιγμή κατάφερε να πιστέψει ότι είναι πότε το ένα, πότε το άλλο, λόγω της ικανότητας που έχει ο κάθε πνευματικός κλάδος να γεννά τις ίδιες του τις αυταπάτες και να κρύβεται πίσω από ένα σύννεφο ομίχλης το οποίο εκπέμπει επί τούτου. Δεν είναι ενατένιση, επειδή ενατένιση είναι τα ίδια τα πράγματα καθ' όσον τα βλέπουμε μέσα από τη δημιουργία των ίδιων τους των εννοιών. Επίσης, δεν είναι αναστοχασμός αφού κανείς δεν χρειάζεται τη φιλοσοφία για να αναστοχαστεί πάνω σε κάτι: νομίζουμε ότι δίνουμε...

"Πιστεύω πως κάθε άνθρωπος αναπτύσσει κάποιες αντιλήψεις σχετικά με τη ζωή και το θάνατο. Και οι αντιλήψεις αυτές συνιστούν ήδη φιλοσοφία -αν και συνήθως δεν χαρακτηρίζονται από κριτική στάση-, καλή ή λιγότερο καλή φιλοσοφία. Ακόμα και οι προσδοκίες για το τι θα πρέπει να προσφέρει η ζωή, τι μπορεί κανείς να επιτύχει στη ζωή, είναι κατά βάση φιλοσοφικές αντιλήψεις για τη ζωή. Με αυτή την έννοια, πιστεύω πραγματικά ότι όλοι οι άνθρωποι είναι φιλόσοφοι." Ο -βιεννέζικης καταγωγής- φιλόσοφος Καρλ Ράιμουντ Πόππερ (1902-1994), υπήρξε ένας από τους στοχαστές με τη μεγαλύτερη επίδ...

Αρκεί μονάχα οι άνθρωποι να κυριαρχούν επί των άλλων ανθρώπων, για να γεννηθεί η διαφοροποίηση των αξιών. Αρκεί ορισμένες τάξεις να κυριαρχούν επί των άλλων τάξεων για να γεννηθεί η ιδέα της ελευθερίας. Αρκεί οι άνθρωποι να ιδιοποιηθούν και να καθυποτάξουν τα πράγματα που χρειάζονται για να ζήσουν, αρκεί να τους επιβάλλουν μία διάρκεια που τα ίδια τα πράγματα δεν διαθέτουν, ή να τα αφομοιώσουν διά της βίας, και ιδού η γένεση της λογικής. Η σχέση κυριαρχίας δεν είναι "σχέση", όπως ακριβώς ο τόπος όπου ασκείται η κυριαρχία δεν είναι τόπος. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον...

"Ο αιώνας του Σάρτρ" είναι πρώτα και κύρια μια εποχή, η δική μας εποχή, γεμάτη προσδοκίες και διαψεύσεις, ουτοπίες και τυφλώσεις, στην οποία κυριάρχησε, καλώς ή κακώς, η μορφή του Σάρτρ. Πώς αυτός ο άνθρωπος-μνημείο κατάφερε, όσο ζούσε να επιβληθεί έτσι στον καιρό του; Με ποιο τέχνασμα -μεταφυσικό, πολιτικό, λογοτεχνικό, υπαρξιακό- κατόρθωσε και ενσάρκωσε τόσο τέλεια τις περιόδους αυτές της βουής και της μανίας; Η συγκεκριμένη φιλοσοφική έρευνα προσπαθεί να δώσει απάντηση σε αυτό ακριβώς το αίνιγμα... Προκύπτει όμως αμέσως ένα άλλο αίνιγμα. Ο Σάρτρ, αλλά ποιος Σάρτρ; Τι κο...

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης υπήρξε αναντίρρητα ένας από τους πιο σημαντικούς στοχαστές του εικοστού αιώνα, ένας βαθύνους και οξυδερκής μελετητής της κοινωνίας και της πολιτικής, αλλά και της ψυχανάλυσης και της επιστήμης. Η άρρηκτη σχέση φιλοσοφίας και επιστήμης, η σημασία της συνειδητοποίησης αυτής της σχέσης αλλά και των διακριτών ρόλων της φιλοσοφίας και της επιστήμης στην κοινωνία και κατ' επέκταση στην ιστορία του ανθρωπίνου πολιτισμού, καθώς και η αγωνία του Καστοριάδη για τους προσανατολισμούς και την πορεία αυτών των δυο πνευματικών δραστηριοτήτων στην εποχή μας, αποτελ...

"Είμαστε αφ' εαυτού οντότητες που πρόκειται να αναλυθούν". Με τα λόγια αυτά, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ εξαπέλυσε την ιδιόρρυθμη επίθεσή του στην "κάλπικη διαφάνεια" της παραδοσιακής δυτικής σκέψης. Δεν είμαστε ούτε αθάνατες ψυχές, ούτε εξαϋλωμένες διάνοιες, όπως πρεσβεύει, αλλά ιστορικά μετρήσιμες οντότητες. Και είμαστε δεμένοι με τον κόσμο με νήματα ερμηνείας και παρερμηνείας πιο παράξενα και μπερδεμένα απ' όσο θα μπορούσαμε ποτέ να αντιληφθούμε... Στο αριστούργημα του "Είναι και χρόνος" (1927), ο Χάιντεργκερ χρησιμοποίησε τη δική του τεχνική της "υπαρξιακής ανάλυσης" για να...

Με το βιβλίο του "Το μέλλον της ανθρώπινης φύσης" ο Γιούργκεν Χάμπερμας, δίχως να παραιτείται από τις προκείμενες της μεταφυσικής σκέψης, εμπλέκεται στη διαμάχη που πυροδότησε η γενετική τεχνολογία την τελευταία δεκαετία: έχει η φιλοσοφία την πολυτέλεια της εγκράτειας στα ζητήματα ηθικής του ανθρώπινου είδους; Ενώ έως τώρα οι προσπάθειες αντιμετώπισης της γενετικής έρευνας και της γενετικής τεχνολογίας περιστρέφονται δίχως αποτέλεσμα γύρω από το ερώτημα του ηθικού καθεστώτος της προπροσωπικής ανθρώπινης ζωής, ο συγγραφέας υιοθετεί την οπτική ενός μελλοντικού παρόντος, από...

Η κεντρική θέση του βιβλίου αυτού είναι ότι ο γνήσιος διάλογος αποτελεί το υψηλότερο πολιτιστικό επίτευγμα μιας κοινωνίας και, επομένως, το ασφαλέστερο κριτήριο βάσει του οποίου μπορούμε και πρέπει ν' αξιολογούμε την ποιότητα ζωής μέσα σ' οποιαδήποτε κοινωνία. Τί είναι όμως ο διάλογος; Αποτελεί κάθε μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας περίπτωση γνήσιου διαλόγου; Γίνεται στις μέρες μας σοβαρός διάλογος μέσα στην κοινωνία μας αλλά και διεθνώς; Ποιες είναι οι λογικές προϋποθέσεις και οι ψυχολογικές και κοινωνικές συνθήκες του διαλόγου, ποιες είναι οι αρχές του διαλόγου, ποιες είναι...

Όσοι είχαμε το προνόμιο να γνωρίσουμε την Έλλη Λαμπρίδη στα τελευταία χρόνια της δημιουργικής ζωής της είμαστε ευτυχείς για την -έστω πολύ καθυστερημένη- μεταθανάτια έκδοση ενός ακόμη έργου της με μόνιμο σημαντικό ενδιαφέρον. Το χειρόγραφο του "Φανταστικού διαλόγου με τον Wittgenstein", όπως εξηγείται στην πρωτοσέλιδη σημείωση του έργου (εδώ σελ. 45), ανήκει στην συγγραφική περίοδο της δεκαετίας του 1950 και πιθανότατα στην τριετία 1956-1958.[...] [...] Όσα έχουν σχέση με την κύρια θεματική του έργου και την σημασία και την ακτινοβολία της φιλοσοφίας του Ludwig Wittgenste...

Όπως γράφει ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ (Miguel Abensour), από τον οποίο έχουμε δανεισθεί τα στοιχεία αυτού του σημειώματος ο Κλάστρ είναι ο κατ’ εξοχήν εθνολόγος της επιτόπιας έρευνας. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τον μη εθνολόγο αναγνώστη ο οποίος βρίσκεται μπροστά σ’ ένα έργο με φιλοσοφικές πάντοτε διαστάσεις κι έχει ίσως την τάση να ξεχνά, ή έστω να υποβαθμίζει, το εθνογραφικό υλικό στο οποίο στηρίζεται αυτό το έργο. Ο ίδιος άλλωστε ο Πιέρ Κλάστρ, στα μαθηματικά του στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών του Παρισιού, επέμενε πάντοτε ότι η επιτόπια έρευνα είναι απολύτως αναγκαία για τη...

Μπορούμε να μιλάμε για "οντολογία της σχέσης"; Είναι έκφραση συνεπής στο νοηματικό περιεχόμενο (σημασία) των λέξεων που τη συγκροτούν, συνεπής (και ως σύνθεση σημασιών) στη γλωσσική λογική; Η απάντηση στο ερώτημα θα είναι θετική αν καταδείξουμε ότι το γεγονός που σημαίνεται με τη λέξη "σχέση" μπορεί (σε κάποιες περιπτώσεις) να έχει "οντολογικό" περιεχόμενο. Ότι μπορεί η "σχέση" να συνιστά υπαρκτικό γεγονός: "τρόπο" υπάρξεως ή και "ιδρυτικό" υπάρξεως γεγονός. [...]

Στο κέντρο της θεωρητικής έρευνας του Θεόδωρου Γεωργίου βρίσκεται η μετάβαση από την κλασική μεταφυσική στη σύγχρονη επικοινωνιακή φιλοσοφία, μετάβαση που συμπίπτει με τον μετασχηματισμό του ίδιου του σκέπτεσθαι. Στις συνθήκες της σύγχρονης φιλοσοφίας ο τύπος του σκέπτεσθαι που επικρατεί είναι το "σκέπτεσθαι μετά τη μεταφυσική" (Habermas), το οποίο συγκροτείται ως το γλωσσικό-επικοινωνιακό παράδειγμα του φιλοσοφείν. Στο βιβλίο ερευνώνται τέσσερις θεωρητικές κατευθύνσεις ή φιλοσοφικά ρεύματα του εικοστού αιώνα, πρώτον, υπό το επιστημολογικό πρίσμα της ριζικής κριτικής της...

Ο Λουί Αλτουσέρ κατέχει μια σημαντική θέση στη σύγχρονη σκέψη. Προσπάθησε να διαμορφώσει στοιχεία μιας πρωτότυπης μαρξιστικής φιλοσοφίας και ταυτόχρονα αναμετρήθηκε με το ευρύτερο ερώτημα του ρόλου της φιλοσοφίας ως ιδιαίτερης θεωρητικής ενασχόλησης, αναδεικνύοντας το βαθύτερο πολιτικό της περιεχομένο και την εξάρτησή της -σε τελική ανάλυση- από τις εξελίξεις της πάλης των τάξεων. Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι έτσι η εξέταση της διαδρομής, της πολιτικής και θεωρητικής περιπέτειας του Αλτουσέρ, η παρουσίαση και η κριτική αποτίμηση του συνόλου του έργου του, στο φόν...

Στο δοκίμιο αυτό ανιχνεύεται ένας χώρος ασαφής αλλά κρίσιμος, εντός του οποίου η ουτοπία και το πνεύμα της εκφεύγουν των ορίων της καταγωγικής και ιστορικής τους περιοχής και/ή της αρχαιολογίας τους και καθίστανται προτάγματα της τέχνης, της θεολογίας, της αναζήτησης της ετερότητας, της ενατένισης και της ανθρωπογεωγραφίας της πόλης.

5 Οκτωβρίου 1946. Μέσα σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Κέμπριτζ, ο Λούντβιχ Βιττγκενστάιν και ο Καρλ Πόππερ έρχονται αντιμέτωποι για πρώτη και τελευταία φορά στη ζωή τους. Η βίαιη αντιπαράθεσή τους γίνεται θρύλος, καθώς οι φήμες ότι οι δύο φιλόσοφοι ήρθαν στα χέρια κραδαίνοντας πυρωμένες μασιές του τζακιού κάνουν το γύρο του κόσμου. Τι όμως πράγματι συνέβη μέσα σ' εκείνα τα δέκα λεπτά παραμένει ακόμη αμφιλεγόμενο. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο Πόππερ, καταγράφοντας τη δική του εκδοχή για το περιστατικό, παρουσίασε τον εαυτό του ως νικητή. Ωστόσο, ο καθένας από τους αυτόπτες μάρτ...

Μια δεκάδα συγγραφέων -στην πλειονότητά τους αγγλόφωνοι μαρξιστές- διεκδικούν, επεξηγούν και τεκμηριώνουν την καταστατική τάξη την οποία προϋποθέτει η "κληρονομιά" του Μαρξ, καταγγέλοντας κατά κανόνα την επιχειρηματολογία που ανέπτυξε ο Ντεριντά στα "Φαντάσματα του Μαρξ". Η απάντηση που δίνεται μέσα στο "Μαρξ και υιοί" δεν ανανεώνει απλώς τη σχετική επιχειρηματολογία, αλλά αναδεικνύει και το σθένος του Ντεριντά απέναντι στους αντιπάλους, στον μαρξισμό, στην προβληματική της ιστορίας και στον ίδιο τον εαυτό του.

Ο Γκέοργκ Ζίμμελ είναι από τους θεμελιωτές της κοινωνιολογίας και ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές του πνεύματος της ώριμης νεωτερικότητας. Γνήσιο τέκνο μιας "χρυσής εποχής" της γερμανικής διανόησης (Χούσσερλ, Σέλερ, Βέμπερ), βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο ενός ανανεωμένου ενδιαφέροντος για τα επίκαιρα πλέον θέματα και τις πρωτότυπες προσεγγίσεις που εκείνος εγκαινίασε. Ο τόμος προσφέρει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό μια αντιπροσωπευτική εικόνα του πολυσχιδούς του έργου, όπου αποτυπώνεται καλειδοσκοπικά η μορφολογία του νεωτερικού κόσμου. Άλλοτε κλασικά και άλλοτ...