Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το έργο "Κουλτούρα και αναρχία" του μεγάλου Βικτωριανού ποιητή, κριτικού και στοχαστή Μάθιου Άρνολντ αποτελεί σταθμό στην ιστορία της σύγχρονης δυτικής σκέψης. Με δεδομένο ότι η βικτωριανή Αγγλία, στην οποία ασκεί κριτική ο Μ. Άρνολντ, είναι η παραδειγματική μορφή της νεωτερικής κοινωνίας όπου αναπτύσσονται όλες οι βασικές τάσεις και αντιφάσεις που διατρέχουν τον κόσμο μέχρι και τις μέρες μας, από μόνο του το ιστορικό περιεχόμενο του έργου αποτελεί ουσιώδη προπαίδεια για την κατανόηση του καιρού μας. Στηλιτεύοντας το ατομικιστικό, εγωκεντρικό και υλιστικό ιδεώδες της ταξ...

Ο αναρχισμός δεν προτείνει την κοινωνία της διαφάνειας, την εξαφάνιση κάθε συγκρουσιακότητας, το τέλος κάθε διαίρεσης, την παγκόσμια αρμονία. Αυτό θα ήταν το τέλος της ιστορίας, μια εσχατολογία. Ούτε προτείνει την κατάργηση κάθε νόρμας ή κανόνα, κάθε υποχρέωσης, κάθε δεσμού. Η ελεύθερη συμφωνία απαιτεί απόλυτο σεβασμό αυτών που συμφωνούνται. Ο αναρχισμός δεν είναι ανομία. Ο αναρχισμός όμως διαπιστώνει ότι κάθε κοινωνία που βασίζεται στη διαίρεση κυρίαρχου-κυριαρχούμενου μεταμορφώνει τη δικαιοσύνη, όπως έλεγε ο Θρασύμαχος, στο συμφέρον του ισχυρότερου, και ότι σε μια κρ...

Πολλοί αναρχικοί είναι καχύποπτοι απέναντι στην 'ψυχολογιοποίηση', και αναφέρονται πολύ ελάχιστα στην ψυχολογία πέραν του να ασκούν κριτική στον ατομικισμό της. Ωστόσο, στις ψυχολογικές υποθέσεις σχετικά με την εξουσία, την ιεραρχία, τη συνεργασία και παρόμοιες δυναμικές λανθάνει μια κριτική απέναντι στον κρατισμό και τον καπιταλισμό, και σκιαγραφούνται προ-εικονιστικές απόπειρες για την αλλαγή της κοινωνίας έτσι ώστε οι άνθρωποι να επιτυγχάνουν πιο εύκολα τόσο την αυτονομία όσο και την αμοιβαιότητα. Την ίδια στιγμή, ο προσωπικός και διαπροσωπικός αναβρασμός συχνά δυσχεραίν...

Η σύγκρουση του Μαρξ με τον Μπακούνιν γύρω από το σοσιαλιστικό κράτος, ή διαφορετικά από τη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας αμέσως μετά την σοσιαλιστική επανάσταση, αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πλέον σημαντικές πλευρές των διαφωνιών των δυο στοχαστών, αλλά και γενικότερα του μαρξικού με το αναρχικό ρεύμα. Η σύγκρουση αυτή αντιμετωπίζεται όχι μόνον, ούτε κυρίως ως μια μουσειακού-ιστορικού χαρακτήρα θεωρητική διαφωνία, αλλά στα πλαίσια μιας ευρύτερης προσπάθειας, έτσι ώστε ο σοσιαλισμός του μέλλοντος μας να μην έχει την ίδια τραγική κατάληξη με την πρώτη προσπάθεια κατ...

Το μοντέλο της αυτοδιεύθυνσης δεν είναι πραγματοποιήσιμο μέσα στα στενά και ταξικά πλαίσια του κοινοβουλευτισμού. Το αστικο κομματικό σύστημα σηματοδοτεί μια μεγάλη πρόοδο εν συγκρίσει με το φεουδαρχικό δεσποτισμό, το φασισμό και τον ολοκληρωτισμό εν γένει, δεν είναι όμως το σύστημα που μπορεί να εγγυηθεί την έλευση και τη δημιουργία της αυτοδιεύθυυνσης. Να είσαι ελεύθερος δε σημαίνει να καταθέτεις κάθε τέσσερα χρόνια ένα ψηφοδέλτιο στις κάλπες ούτε να ακούς παθητικά κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς περιόδου τους λόγους των πολιτικών που βρίσκονται εκ περιτροπής μέσα ή...

Οι ιδέες του Προυντόν, του Μπακούνιν και του Κροπότκιν, που έμοιαζαν θαμμένες στα βάθη της Ιστορίας, άρχισαν -κυρίως στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα- να ξαναβρίσκουν το χαμένος τους σφρίγος και την ορμή τους. Οι σημαίες των αναρχικών πληθαίνουν στις διαδηλώσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, τα αιτήματά τους έχουν πια μια θέση στις σημερινές διαμάχες για την οικολογία ή τον νεοφιλελευθερισμό, ολοένα και νέες ομάδες ξεπηδούν και συσπειρώνονται στο ίντερνετ. Διανοούμενοι σαν τον Μισέλ Φουκώ, τον Ζιλ Ντελέζ, τον Νόαμ Τσόμσκι και τον Μάρεϊ Μπούκτσιν ανανγνωρίζουν στα έρ...

Ίσως δεν υπάρχει άλλη γυναίκα που να αφοσιώθηκε με τόση θέρμη στη υπόθεση της επανάστασης και της κοινωνικής δικαιοσύνης όσο η Έμμα Γκόλντμαν. Η φωνή της έρχεται από μακριά, πολύ μακριά -απ' όταν οι άνθρωποι είχαν ακόμα όραμα και ελπίδες, έβλεπαν όλον τον κόσμο σαν λίκνο της αλλαγής και ονειρεύονταν την οικουμενική αδελφοσύνη. (Κατερίνα Σχινά, από τον πρόλογο)

"Η ιδιοκτησία είναι κλοπή". Αυτή η φράση, από τις πιο φημισμένες της αναρχικής ιδεολογίας, είναι ο επιχειρηματολογικός άξονας ετούτης της ηχηρής διακήρυξης του Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν. Σ' αυτές τις σελίδες ο Γάλλος αναρχικός υποστηρίζει τη ριζική αναδιατύπωση της έννοιας της προσωπικής ιδιοκτησίας και τον εμπλουτισμό της με μια νέα εξισωτική διάσταση, απαλλάσσοντάς την από την απληστία και την αχαλίνωτη επιδίωξη του προσωπικού συμφέροντος. Μια προσέγγιση ανατρεπτική όσο και ερεθιστική.

Να δουλεύουμε λιγότερες ώρες για να έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο και ως εκ τούτου να είμαστε πιο ευτυχισμένοι. Αυτή είναι εν συντομία η ιδέα που παρουσίασε ο Λαφάργκ σ' αυτό το σύντομο σύγγραμμα, ένα από τα πιο οξυδερκή και πιο διαδεδομένα της σοσιαλιστικής φιλολογίας. Προάγγελος της μείωσης του ωραρίου εργασίας, ο γαμπρός του Μαρξ υποστήριζε μια νέα ηθική της εργασίας, ξένη προς την πολιτισμική αλλοτρίωση και την οικονομική εκμετάλλευση.

Στο βιβλίο αυτό αναπτύσσονται και ερμηνεύονται τα φυσικά και βιολογικά αίτια που οδηγούν στη διαμόρφωση αλλά και αλληλεπίδραση της Τάξης και της Αταξίας που εξ αιτίας των κοινωνικών αιτίων επεκτείνονται στην αλληλεπίδραση Τάξης και Αναρχίας. Η ανισοκατανομή του πλούτου και της δύναμης που δημιούργησε τους λίγους πλούσιους και δυνατούς, οδήγησε στη συνέχεια στη διαμόρφωση ενός συγκεντρωτικού Καπιταλισμού που μόνος του; αφού δεν υπακούει πλέον σε κανένα αρχηγό, σε καμιά άλλη αρχή εκτός από τον εαυτό του, είναι δηλαδή Άναρχος, έφτασε στο σημείο να δημιουργήσει την Αναρχία της...

[...] Χωριάτες που δουλεύουμε για άλλους και τρώμε τα σκύβαλα για ν' αφήσουμε στ' αφεντικό το στάρι, είμαστε εκατομμύρια ψυχές· είμαστε τόσο πολλοί, που μόνοι μας αποτελούμε το πλήθος του λαού. Εργάτες που υφαίνουμε τα μεταξωτά και τα βελούδα, για να ντυνόμαστε εμείς με κουρέλια, είμαστε πλήθος, κι όταν οι σφυρίχτρες των εργοστασίων μας αφήνουν μιας στιγμής ξεκούραση, πλημμυρίζουμε τους δρόμους και τις πλατείες σαν αγριεμένη θάλασσα. Στρατιώτες, που σερνόμαστε σαν πρόβατα, που δεχόμαστε τις σφαίρες για να κρεμούν άλλοι σταυρούς και λοφία, εμείς οι δύστυχοι κουτοί, που δεν μ...

Ποια είναι η θέση του Μάρεϊ Μπούκτσιν απέναντι στη σύζευξη αναρχισμού και μαρξισμού; Πώς διαφοροποιήθηκε στα τελευταία κείμενά του η στάση του απέναντι στην ιδέα της "πρωτοπορίας"; Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η κληρονομιά του θετικισμού στα νέα επαναστατικά κινήματα της εποχής μας; Αυτά και πολλά άλλα θεωρητικά προβλήματα του καιρού μας καλείται να αντιμετωπίσει ο Μπούκτσιν στο προκλητικό αυτό βιβλίο με τη μορφή της συνέντευξης στη σύντροφο του Janet Biehl.

Όλοι αναγνωρίζουν το δικαίωμα της επανάστασης, το δικαίωμα άρνησης υπακοής και προβολής αντίστασης στην κυβέρνηση, όταν η τυραννία της ή η ανικανότητά της είναι βαριά και δυσβάσταχτη. Παρότι η "Πολιτική ανυπακοή" πέρασε απαρατήρητη στην εποχή της, φαίνεται να διαλέγεται εκτενώς με τον Τολστόι, ασκώντας σημαντικότατη επιρροή κατά τον 20ό αιώνα στον αγώνα του Γκάντι για την ανεξαρτησία της Ινδίας, στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Νέγρων και στον Μ. Λ. Κινγκ.

Ο "αναρχικός πρίγκιπας" Πιοτρ Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν, ταγμένος εδώ εξ ολοκλήρου στην υπεράσπιση της δαρβίνειας εξελικτικής πρότασης. Με το ίδιο πάθος αλλά και με την ίδια συνέπεια με την οποία υπερασπίστηκε σε μια σειρά από αναγνωρισμένα επιστημονικά δοκίμια και φλογερά προπαγανδιστικά φυλλάδια τη λαϊκή εξέγερση, τον αναρχοσοσιαλισμό και τα μαζικά κινήματα. Θα επιμείνει ωστόσο στο κλασικό αυτό έργο του στο ειδικό βάρος που έχει στην εξελικτική ζυγαριά η συμβιωτική-συνεργατική έφεση απέναντι στην καταχρηστική προβολή του συγκρουσιακού στοιχείου. Ήταν αυτή η τελευταία, για...

Φαντάζομαι έναν ειδήμονα της λογικής που έχει να εξετάσει το εξής πρόβλημα: δεδομένου, αφ' ενός, ότι οι αναρχικοί απορρίπτουν κάθε μορφή θρησκείας και, αφ' ετέρου, ότι οι χριστιανοί κηρύττουν την υπακοή στην πολιτική εξουσία, πώς μπορεί κάποιος να είναι συνάμα αναρχικός και χριστιανός; Αλλά σ' αυτό τον τομέα, όπως στο σύνολο του έργου του, ο Ζακ Ελλύλ δεν υποβάλλει καθαρές αφηρημένες, λογικές ή θεωρητικές ερωτήσεις. Δεν παρεμβαίνει εδώ ως ειδικός της πολιτικής φιλοσοφίας ή της ιστορίας των ιδεών, ούτε ως θεολόγος. Αυτό που τον απασχολεί είναι να δώσει νόημα στην προσωπική τ...

Μπορούμε, όπως έκανε ο Μαλατέστα, να υποστηρίξουμε την ομοσπονδιακή συσπείρωση όλων των αναρχικών ομάδων. Ή, πάλι να υποστηρίξουμε την άποψη του Κροπότκιν ότι οι αναρχικοί πρέπει να συνεχίσουν να δρουν σε ξεχωριστές μικρές ομάδες, αλλά αφιερώνοντας ταυτόχρονα το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριοποίησής τους στην ενασχόληση με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Ή, ακόμη να σταθούμε στην άποψη του Τζέιμς Γκιγιόμ, του θαρραλέου συντρόφου του Μπακούνιν, ότι πρέπει να ξεπεράσουμε τις ειδικές αναρχικές οργανώσεις και να δουλέψουμε αποκλειστικά μέσα στα επαναστατικά συνδικάτα προκειμένο...

Θα μπορούσαμε πραγματικά να πάρουμε αυθεντικά μαθήματα στρατηγικής από την εντρύφησή μας στην προσποίηση. Άλλωστε, η ίδια η ιστοριογραφία έχει ευρέως αποποιηθεί τον ισχυρισμό ότι καταγράφει "ό,τι όντως συνέβη", και στο βαθμό αυτόν η Ιστορία στο σύνολό της ταυτίζεται με την ιστορία της συνειδητότητας, ή με την ανάδραση μεταξύ ιστορίας και συνειδητότητας. Εάν πρέπει να αντιμετωπίσουμε μία κατάσταση που παραλληλίζεται και σχεδόν αντιγράφει την κατάσταση που αντιμετώπιζε η "Επανάσταση" των μέσων του 19ου αιώνα, τότε είμαστε σίγουρα στην ιδανική θέση για να διδαχθούμε από τα λάθ...