Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το παρόν έργο αποτελεί το τρίτο τμήμα της εγελιανής Εγκυκλοπαίδειας των Φιλοσοφικών Επιστημών. Σε αντίθεση με την κοινή Εγκυκλοπαίδεια γνώσεων, όπου συναθροίζονται μεμονωμένες πληροφορίες και οι επί μέρους επιστήμες παρατίθενται εξίσου μεμονωμένα, στην εγελιανή Εγκυκλοπαίδεια παρουσιάζεται η συστηματική οργάνωση της σκέψης με βάση την κίνηση του Λόγου. Ο Λόγος αυτός συνδυάζει γλώσσα και σκέψη και εισέρχεται στην καθημερινή μας ζωή ως διαλογική-διανοηματική σχέση με τον εαυτό μας και με την αντικειμενική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η πραγμάτωση αυτής της σχέσης τελε...

Ό,τι αντιλαμβάνεται αφ' εαυτού έκαστος, ο οποίος μας έχει ακολουθήσει μέχρι τούδε πρεσεκτικά, είναι ότι η αρχή και το τέλος αυτής της φιλοσοφίας είναι η ελευθερία, το απολύτως αναπόδεικτον, το οποίον αποδεικνύεται μόνον διά του ιδίου του του εαυτού. Ό,τι εις όλα τα άλλα συστήματα της ελευθερίας απειλεί να επιφέρη την κατάρρευσιν, παράγεται εις αυτό το σύστημα από αυτήν την ιδίαν. Το Είναι εις αυτό το σύστημα είναι μόνον η ανηρημένη ελευθερία.

Να κ' η περίπτωση του Ηράκλειτου, που αποτραβήχτηκε στις ελεύθερες εκτάσεις και στα περιστύλια του τεράστιου ναού της Αρτέμιδας: τούτη η "έρημος" ήταν, οπωσδήποτε, πιο άξια - τ' ομολογώ! Γιατί να μην υπάρχουν και για μας τέτοιοι ναοί; (Χμ, ίσως και να υπάρχουν. Να, μου έρχεται τώρα δα στο νου τ' ωραιότερο δωμάτιο εργασίας που είχα ποτέ, στην Piazza di San Marco, άνοιξη, δέκα με δώδεκα το πρωί) Ωστόσο, κι ο Ηράκλειτος απέφευγε αυτό που κ' εμείς αποφεύγουμε σήμερα: το θόρυβο και τη φλυαρία των Εφεσίων, τη δημοκρατία τους, τις πολιτικές αθλιότητες τους, τα νεώτερα κατορθώματα...

Σχεδόν όλα όσα ονομάζουμε "ανώτερη καλλιέργεια" βασίζονται στην εκπνευμάτωση [...] της βαναυσότητας [...]. Η επώδυνη ηδυπάθεια που εκπέμπει η τραγωδία, έχει βάση της το απάνθρωπο, το άγριο. Ο λεγόμενος έλεος της τραγωδίας, αλλά και καθετί υψηλό, ως τ' ανώτερα και γλυκύτατα ρίγη της μεταφυσικής, αντλεί τη ηδύτητά του αποκλειστικά απ' τα συστατικά της αγριότητας που περιέχει. Οι Ρωμαίοι με τις αρένες τους, οι Χριστιανοί μες στην έκσταση του Σταυρού, οι Ισπανοί με τα ικριώματα και τις ταυρομαχίες τους, [...] οι εργάτες των παρισινών προαστίων που νοσταλγούν αιματηρές επαναστάσ...

To βιβλίο αυτό αποτελεί μια μικρή πραγματεία πρακτικής σοφίας με στόχο την κατάκτηση της ευτυχίας. Πώς όμως ο δάσκαλος του σύγχρονου πεσιμισμού, ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, καταπιάστηκε με ένα τέτοιο εγχείρημα; Το έκανε διότι άλλο η θεωρητική φιλοσοφία και άλλο η πρακτική σοφία της ζωής: δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε την ελπίδα ούτε να γυρνάμε την πλάτη σε κανόνες ζωής, αποφθέγματα και συμβουλές που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες. Η πεσιμιστική πεποίθηση ότι η ζωή μας αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον πόνο και στην ανία είναι αυτή ακριβώς που καθιστά επιτακτική την...

Είναι η κατεύθυνση "προς έτερον" που κάνει την αγάπη και το μίσος, μαζί με τα παρεπόμενα και τα όμοιά τους παθήματα, να αποκτούν κομβική θέση σε ένα εγχείρημα μετάβασης από τη θεωρία της γνώσης στην ηθική θεωρία. Και παρ όλο που ο εαυτός πάντοτε προηγείται στη χιουμιανή -και ευρύτερα στη διαφωτιστική- λογική, χωρίς την προβολή του στους άλλους, χωρίς αυτή την "ενσυναίσθηση" που γίνεται η λυδία λίθος όλης της ψυχολογίας και της ηθικής του Χιουμ (όπως και του Άνταμ Σμιθ λίγο αργότερα), όλη η ιδιάζουσα θέρμη της ζωής εν κοινωνία αποστραγγίζεται από το φιλοσοφείν, μετατρέποντάς...

Ο Bernard Mandeville (1670-1733) αποδομεί στο γλαφυρό αυτό "μανιφέστο", που σκανδάλισε πολλούς όταν πρωτοδημοσιεύθηκε το 1723, όλες τις βολικές, ηθικοπλαστικές ιδέες περί του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος, προικισμένου με φυσική καλοσύνη και προορισμένου να αγαπά τον πλησίον του. Υποστηρίζει, αντίθετα, ότι "θεμέλιος λίθος της κοινωνίας είναι ό,τι θεωρείται γενικώς κακό" - αυτό κινητροδοτεί τους ανθρώπους, ορίζει τις κοινωνικές σχέσεις και αναπτύσσει την οικονομία. Γιατρός το επάγγελμα, ο Μάντεβιλ χρησιμοποιεί το λόγο ως νυστέρι. Η αυτοψία που επιχειρεί στο κοινωνικό σώμα κα...

Τη θεωρία της ανακύκλωσης της ιστορίας και την αιώνια ιδεϊκή ιστορία που βασίζεται στην αδιατάρακτη αλληλουχία των ρευμάτων και των αναρρευμάτων (corsi e recorsi), όπως αποτυπώνονται στους θείους, στους ηρωικούς και στους ανθρώπειους θεσμούς, εισηγείται ο Βίκο στη Νέα Επιστημονική Γνώση του. Το έργο αυτό του 1744, που είναι ιστορικοφιλοσοφικό, γλωσσολογικό και νομικό, διέλυσε όλες τις κενοδοξίες που έτρεφε η μέχρι την εποχή του συγγραφέα λογιοσύνη και έριξε άπλετο φως στην πορεία των λαών από την εποχή της αγελαίας περιπλάνησής τους έως και τη σύγχρονη εποχή. Γι' αυτό και δ...

Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ (1788-1860), στο κύριο έργο του "Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση" (από το οποίο και αντλούνται τα δύο κείμενα που συναπαρτίζουν την έκδοση: "Περί της κατάφασης της βούλησης για τη ζωή" και "Περί της μηδαμινότητας και της δεινοπάθειας της ζωής") απορρίπτει όλη την πρότερη φιλοσοφική παράδοση που έβλεπε τον κόσμο ως "κόσμο", δηλαδή ως ένα σύμπαν που χαρακτηρίζεται από τάξη και κάλλος, που οφείλει την ύπαρξη και τη σύστασή του σε μια έλλογη δημιουργική πράξη. Σύμφωνα με τη δική του διάγνωση, η βαθύτερη ουσία της πραγματικότητας είναι, αντίθετα, μια βούλη...

Όποιους όρους όμως κι αν χρησιμοποιεί κανένας, είναι βέβαιο πως η καθαρή επιστήμη δεν ενεργεί παρά στις υλικές προϋποθέσεις της πραγματικής ύπαρξης η οποία είναι σκοπιμότητα καθεαυτή και αρμονία και επειδή κάθε αρμονία είναι μια βαθμίδα ωριμότητας, οσοδήποτε αδύναμη, ας μη φοβόμαστε να πούμε πως μια αλήθεια η οποία δε θα ήταν ωραία δε θα ήταν παρά ένα λογικό παιχνίδι του πνεύματός μας και πως η μόνη στέρεη και άξια του ονόματος αλήθεια είναι η ωραιότητα. Μια σκέψη η οποία θα μπορούσε να αρνηθεί τον εαυτό της για να χαθεί ή, καλύτερα, για να ξαναβρεθεί ολόκληρη στα πράγμα...

Οι "Πρώτες μεταφυσικές αρχές της φυσικής επιστήμης" είναι ένα από τα μείζονα έργα της κριτικής φιλοσοφίας, τόσο από γνωσιοθεωρητική όσο και από επιστημολογική άποψη, και αναμφίβολα το σπουδαιότερο έργο της καντιανής φιλοσοφίας της φύσης (και ουσιώδες μέρος της "Μεταφυσικής της φύσης", η οποία δεν δημοσιεύθηκε ποτέ ως αυτοτελές έργο). Η παρούσα πραγματεία συνίσταται στη συστηματική σύζευξη της φυσικής επιστήμης με τη Μεταφυσική, δηλαδή πραγματεύεται τη φυσική επιστήμη ως "εφαρμοσμένη Μεταφυσική", θεμελιώνοντας τη Φυσική ως ορθολογική επιστήμη. Οι "Πρώτες αρχές" ολοκληρώνο...

"Είτε είμαι ελεύθερος να γράψω αυτόν τον λόγο υπέρ της ελευθερίας και κατά της αναγκαιότητας, είτε δεν είμαι ελεύθερος. Αν είμαι ελεύθερος, τότε έχω πετύχει το ζητούμενο, και δεν θα έπρεπε να πασχίζω για την αλήθεια. Αν δεν είμαι ελεύθερος, δεν θα έπρεπε ωστόσο να κατηγορηθώ γι' αυτό, καθώς δεν το κάνω από ηθελημένη επιλογή μου, αλλά από αναπόφευκτη αναγκαιότητα". (Τζον Μπράμχολ) "Το ερώτημα δεν είναι αν ένας άνθρωπος είναι ελεύθερα ενεργών, δηλαδή αν μπορεί να γράψει ή να μη γράψει, να μιλήσει ή να παραμείνει σιωπηλός, κατά τη βούλησή του, αλλά αν η βούληση να γράψει κ...

Στη βραβευμένη πραγματεία του "Περί της ελευθερίας της βούλησης", ο Schopenhauer υποβάλλει τούτο το κεντρικό και πάντα επίκαιρο φιλοσοφικό πρόβλημα σ’ ενδελεχή, πρωτότυπη, ολοκληρωμένη και συνάμα εύληπτη ανάλυση. Καταδεικνύει μ’ αυτήν πως οι ανθρώπινες πράξεις καθορίζονται από τη δράση των κινήτρων επί του αμετάβλητου ανθρώπινου χαρακτήρα με αναγκαιότητα εξίσου αδήριτη όπως κι εκείνη που καθορίζει τα λοιπά φαινόμενα του κόσμου. Φανερώνει επιπλέον το πού έχει τις πηγές της η πλάνη πως η ανθρώπινη βούληση είναι ελεύθερη. Με τούτα, ωστόσο, η ανθρώπινη ελευθερία δεν αίρεται, αλ...

Ο Σπινόζα δέχτηκε επιθέσεις από κάθε πλευρά, οι θέσεις του όμως σημάδεψαν τις διαμάχες για τη Βίβλο, το φυσικό δίκαιο και την ελευθερία της συνείδησης. Τον συναντάμε εκ νέου στον Διαφωτισμό, στον Γερμανικό Ιδεαλισμό, στον μαρξισμό και στην ψυχανάλυση. Η Ηθική και η Θεολογικο-πολιτική Πραγματεία οικοδομούν μια σκέψη του Λόγου, που αρνείται την τελεολογία, την πρόνοια και την αυταπάτη του αυτεξούσιου, μια σκέψη της καθολικότητας των νόμων της φύσης, της ατομικότητας, της ελευθερίας του φιλοσοφείν. Στον Σπινόζα, τίποτε δεν υπερβαίνει την ανθρώπινη νόηση· η έκταση δεν είναι λιγ...

Στο κείμενο "Μεταφυσική της ερωτικής σχέσης" ο Σοπενχάουερ εκθέτει την άποψη ότι το ερωτικό πάθος είναι μια "τρέλα" που προκαλεί το γένος στα άτομα, με στόχο την απόκτηση ενός συγκεκριμένου απογόνου. Οι ερωτευμένοι φαντασιώνονται ότι ενεργούν αποβλέποντας στην κατάκτηση της προσωπικής τους ευτυχίας, όμως εντέλει αποδεικνύονται όργανα των σκοπών του γένους. Στο δοκίμιο που τιτλοφορείται "Η μηδαμινότητα και η δυστυχία της ζωής" ο φιλόσοφος εξετάζει τις διάφορες καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου από τις οποίες συντίθεται ένα φάσμα από δεινά, ατυχίες και αποτυχίες. "Η πρακτική...

Κανείς δεν δίνει στον άνθρωπο τα χαρακτηριστικά του - ούτε ο θεός, ούτε η κοινωνία, ούτ' οι γονείς κ' οι πρόγονοί του, μα ούτε κι ο ίδιος ο εαυτός του. Κανείς δεν ευθύνεται για τ' ότι υπάρχει, για το πώς είναι φτιαγμένος, για τις συνθήκες ή τον περίγυρο στον οποίο ζει. Δεν αποτελεί επακόλουθο κάποιου ειδικού σχεδίου, μιας βούλησης, ενός σκοπού, ούτε κι απόπειρα πραγμάτωσης του "ιδεατού ανθρώπου", της "ιδεατής ευτυχίας" ή της "ιδεατής ηθικής"· είναι πέρα για πέρα παράλογο να θέλουμε με το ζόρι να του φορτώσουμε τον άλφα ή τον βήτα σκοπό. Εμείς επινοήσαμε την έννοια "σκοπός"·...

Το "Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση", είναι ένα μνημείο της ανθρώπινης διανοητικής ιστορίας. Αποτελεί το κλασικό εισαγωγικό έργο του εμπειρισμού, ενός εμπειρισμού αισιόδοξου ως προς τη δυνατότητα που έχουμε να γνωρίσουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας. Για τον Λοκ είμαστε μια tabula rasa κατά τη γέννησή μας, αλλά δια των αισθήσεων, αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Τις εικόνες του κόσμου και όσες σχηματίζουμε στοχαζόμενοι, τις κατανοούμε μέσω της επεξεργασίας μας με τον Λόγο. Το "Δοκίμιο" χωρίζεται σε τέσσερα βιβλία. Στο πρώτο παρου­σιάζεται η θέση ότι δεν υπάρχουν έμφυτες ιδέες....