Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο Άρτουρ Σοπενχάουερ, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, έγραψε τον 19ο αιώνα ένα οξύ, οργισμένο, ανατρεπτικό και ταυτόχρονα σοφό, γλαφυρό και με υποδόριο χιούμορ δοκίμιο (που εκδόθηκε μετά θάνατον] υπό τον εύγλωττο τίτλο "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο", που αυτοσυστήνεται ως εγχειρίδιο επικράτησης έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου σε μια αντιπαράθεση. "Εριστική διαλεκτική" έγραψε ο ίδιος ο Σοπενχάουερ, συγκαλύπτοντας έτσι κάθε ειρωνικό τόνο, "είναι η τέχνη του να λογομαχεί κανείς - και να λογομαχεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπερασπίζεται επαρκώς τις θέσεις του, είτε έχει...

Καθώς κάθε έρευνα που αφορά τη θρησκεία είναι μεγίστης σημασίας, υπάρχουν δύο ειδικότερα ζητήματα [...] εκείνο δηλαδή που αναφέρεται στη θεμελίωση της θρησκείας στη λογική και εκείνο που αφορά την καταγωγή της από την ανθρώπινη φύση. Ευτυχώς, το πρώτο ζήτημα, που είναι το πιο σημαντικό, επιδέχεται την πιο προφανή ή τουλάχιστον την πιο ξεκάθαρη λύση. [...] Όμως το άλλο ζήτημα που αφορά την καταγωγή της θρησκείας από την ανθρώπινη φύση παρουσιάζει μεγαλύτερη δυσκολία. Η πίστη για κάποια αόρατη, ευφυή δύναμη έχει διαδοθεί [...] μεταξύ των ανθρώπων, σε όλους τους τόπους και τις...

Η αντικειμενική θρησκεία μπορεί να καταταγεί νοητικά, να συνοψιστεί σε σύστημα, να παρουσιαστεί σε βιβλίο ή να αναπτυχθεί σε ομιλία. Η υποκειμενική θρησκεία εκφράζεται μόνο με αισθήματα και πράξεις. Αν πω για έναν άνθρωπο ότι έχει θρησκεία, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει μεγάλες γνώσεις γι' αυτήν, αλλά ότι η καρδιά του νιώθει τις πράξεις, τα θαύματα, την εγγύτητα της θεότητας, διακρίνει το θεό στην ουσία του, στα πεπρωμένα των ανθρώπων, γονατίζει μπροστά σ' αυτόν, τον ευχαριστεί, τον δοξάζει με τις πράξεις του, δεν προχωρεί στη δραστηριότητα του μόνο με το σκεπτικό αν είναι καλ...

Όταν οι αθάνατοι πλέον Πλάτωνας, Καντ και Σαρτρ ξαπλώνουν στο ντιβάνι του Φρόιντ, τότε τα πιο ουσιώδη ερωτήματα της φιλοσοφίας αναβλύζουν σχεδόν αυτόματα, αποκτώντας μια σύγχρονη λάμψη. Επιλέγοντας να ενσαρκώσει τους τρεις φιλοσόφους, ο Σαρλ Πεπάν μας παρασύρει σε ένα συναρπαστικό ταξίδι, μυθιστορηματικό και κάπως παιχνιδιάρικο, διεισδύοντας στην καρδιά της Δυτικής σκέψης. Ταυτόχρονα προσεγγίζει τις ιδέες των φιλοσόφων με βάση τα βιώματα και τα συναισθήματά τους, και έτσι τα φιλοσοφικά συστήματα εμφανίζονται ως άρρηκτα δεμένα με τις εμμονές των δημιουργών τους: τον ιδεαλισμ...

Στο πλαίσιο της νέας σειράς Ανοικτή Βιβλιοθήκη κυκλοφορεί η σημαντική πραγματεία του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Γκέοργκ Χέγκελ (Georg Hegel) "Φιλοσοφία της φύσης". Το έργο, που αποτελεί το δεύτερο μέρος της εγελιανής Εγκυκλοπαίδειας των Φιλοσοφικών Επιστημών (1830), συνιστά τον καρπό της μεγαλειώδους απόπειρας του φιλοσόφου να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα μέσω της διαλεκτικής λογικής, κάνοντας χρήση όμως όχι, μόνο και κυρίως, μιας καθαρά φιλοσοφικής -a priori- σύλληψης και επεξεργασίας των σχετικών εννοιών, αλλά και επιπλέον μιας εμπειρικής προσέγγισης, ερειδόμενης σε πει...

Η εγελιανή θεώρηση της φιλοσοφίας, έτσι όπως διαμορφώνεται με τον καιρό και με κόπο, απομακρύνεται κατά πολύ από την επικρατούσα στην εποχή του αντίληψη περί φιλοσοφίας. Ο Χέγκελ μπορεί να αντλεί από την παράδοση -παλαιότερη και νεότερη- βασικές αρχές σχετικά με την διά της ανάπτυξης της φιλοσοφίας, εννοεί ωστόσο να αναζητεί νέες έννοιες ή να δίνει νέα περιεχόμενα σε παλαιές έννοιες: το κύριο μέλημά του συνδέεται με την κατά Λόγο και διά Λόγου σύλληψη του πραγματικού, η οποία δεν αποδέχεται τον κόσμο ως έχει αλλά αποβλέπει σε μια συνεπή μετα-μόρφωσή του. Κατ' αυτό τον τρόπο...

Δύο αιώνες αφότου δημοσιεύθηκαν, τα ηθικά γραπτά του Kant εξακολουθούν να αποτελούν πρότυπο διανοητικής εργασίας και αντικείμενο θαυμασμού - εντούτοις, αρκετές σοβαρές κριτικές αναφορικά με τη συνοχή του Καντιανού εγχειρήματος παραμένουν άλυτες. Η Οnora O'Neill ανιχνεύει τις δήθεν ασυνέπειες που εμπεριέχει η προσπάθεια να συνδεθεί η Καντιανή ηθική με σύγχρονες αντιλήψεις περί της ορθολογικότητας, της πράξης, και των δικαιωμάτων. Όταν αποφευχθεί ο πειρασμός της ετεροχρονισμένης απλοποίησης της Καντιανής σκέψης, αναδύεται εμπρός μας μια εντυπωσιακά διαφορετική και ιδιαίτερα π...

Δεν έχει δοθεί η δυνατότητα στον άνθρωπο της απόλυτης γνώσης, ούτε της γνώσης της καταγωγής του, ούτε η δυνατότητα διείσδυσης στην ουσία των πραγμάτων ή στις πρώτες αρχές. Αλλά, του δόθηκε η λογική, η καλή πίστη, η αφελής δυνατότητα να αγνοεί αυτό που δε μπορεί να γνωρίζει και να μην υποκαθιστά καθόλου ακατάληπτες λέξεις και παράλογες υποθέσεις με τις αβεβαιότητές του. Έτσι, σε αυτούς οι οποίοι, προκειμένου να αποφύγουν τις δυσκολίες, ισχυρίζονται ότι το ανθρώπινο είδος προέρχεται από τον πρώτο άνδρα και από την πρώτη γυναίκα που δημιούργησε η Θεότητα, θα απαντήσουμε ότι εί...

Μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα το γεγονός ότι ο πατέρας της πολιτικής οικονομίας είχε γράψει και ένα έργο ηθικής φιλοσοφίας αποτελούσε πηγή αμηχανίας ή αντιμετωπιζόταν, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ως μια δευτερεύουσα υποσημείωση στην ιστορία των οικονομικών ιδεών. Η επιτυχία και η συνακόλουθη ειδωλοποίηση του οικονομικού έργου έριχνε βαριά τη σκιά της στην αξιολόγηση του φιλοσοφικού. Ωστόσο με την πρόσφατη αναζωπύρωση της διεθνούς συζήτησης για τον Adam Smith και τον σκωτικό Διαφωτισμό γενικότερα, δεν έπαψε να κερδίζει συνεχώς έδαφος η κοινή αίσθηση ότι η "Θεωρία τω...

"Όταν αντιλαμβάνεσαι ότι ο αντίπαλός σου υπερτερεί και κινδυνεύεις να εξευτελιστείς, τότε δίνεις στην κουβέντα προσωπική και προσβλητική τροπή. Προσωπική τροπή σημαίνει ότι ξεφεύγεις από το αντικείμενο της διαφωνίας (αφού έτσι κι αλλιώς το έχεις χάσει) και βρίσκεις έναν τρόπο να θίξεις τον αντίπαλό σου προσωπικά. Αυτό σημαίνει ότι παύει να σε ενδιαφέρει το οποιοδήποτε επιχείρημα του αντιπάλου σου. Εγκαταλείπεις εντελώς το αντικείμενο της συζήτησης και κατευθύνεις την επίθεσή σου στο πρόσωπο του συνομιλητή σου: θα γίνεις έτσι προσβλητικός, χαιρέκακος, συκοφάντης και χυδαίος....

Τι είναι, για τον Σοπενχάουερ, η "διαλεκτική"; Μια τέχνη που μας δίνει το πάνω χέρι σε όλες τις συζητήσεις. Είτε δίκιο έχουμε, είτε άδικο. Μια τέχνη που κάνει το άσπρο μαύρο. Μια τέχνη που υπηρετεί την έμφυτη κακία του ανθρώπου. Ο Σοπενχάουερ ονόμασε τη δική του διαλεκτική "εριστική", γιατί σκοπός της είναι η επικράτηση σε κάθε φραστική αντιπαράθεση. "Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο" είναι ένα μαχητικό δοκίμιο, που εξηγεί απολαυστικά -και αποτελεσματικά- πώς διακρίνουμε καθαρότερα τη στρατηγική του αντιπάλου, και με ποια τερτίπια μπορούμε να τον αποστομώσουμε.

"Αν ο κόσμος γεννήθηκε από κάποια θεϊκή παραξενιά, τότε η γυναίκα είναι το πλάσμα με το οποίο ο Παντοδύναμος αποδεικνύει πόσο απρόβλεπτη είναι η απρόσιτη φύση του". Αυτό το ευφυολόγημα, όσο κι αν ανήκει στις προαιώνιες ανδρικές προκαταλήψεις, αποδεικνύει σε όλους, άνδρες και γυναίκες, πόσο αναγκαίο ήταν να γραφεί το βιβλίο αυτό. Όσο περισσότερο μελετώ τους άνδρες, τόσο λιγότερο τους ανέχομαι. Αν μπορούσα να πω το ίδιο και για τις γυναίκες, τότε θα ήταν όλα τέλεια. Άρθουρ Σοπενχάουερ Ωραίο φύλο; Αυτό το φύλο με το λειψό μπόι, τους στενούς ώμους, τους φαρδιούς...

Αποφθέγματα για τον θάνατο

Έλληνες (αρχαίοι) - Σχεδόν σε όλες τις εποχές και σε όλα τα στάδια της κουλτούρας προσπάθησαν κάποια στιγμή, με βαθιά δυσαρέσκεια, να απελευθερωθούν από τους Έλληνες - επειδή κάθε προσωπική, φαινομενικά πρωτότυπη και άξια θαυμασμού δημιουργία συγκρινόμενη με το ελληνικό πρότυπο έχανε χρώμα και ζωή και κατέληγε να μοιάζει με φθηνό αντίγραφο, με καρικατούρα. Κι έτσι, κάθε τόσο ξεσπά βαθιά οργή εναντίον αυτού του μικρού και αλαζονικού λαού, που είχε την τόλμη να ονομάσει "βάρβαρο" ό,τι δεν ήταν δικό του γέννημα-θρέμμα. Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, αναρωτιούνταν, που μολονότ...

Μετά τον Μεσαίωνα, σημαντικοί σταθμοί οριοθετούν ανεξίτηλα την εξέλιξη της νεότερη φιλοσοφίας, που καλύπτει μια περίοδο από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα, μέχρι και τον Καντ. Πρώτος σταθμός υπήρξε η Αναγέννηση του 15ου αιώνα. Ο Νικόλαος Κουζάνους, και ιδίως ο αναγεννησιακός ουμανισμός (Φλωρεντία, Μιλάνο, Φεράρα, Βενετία, Ρώμη), προσφέρουν ιδέες με επίκεντρο τον άνθρωπο. Ο ουμανισμός και η νεότερη εικόνα του κράτους (Μακιαβέλι, Μορ, Μποτέρο, Μποντέν) διαμορφώνουν έναν τρόπο σκέψης που αμφισβητεί τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (Έρασμος, Λούθηρος, Καλβίνος, Μοντέν). Μετά τον 15ο αι...

Πρωτοδημοσιευμένο το 1922 και οργανωμένο πάνω στη βάση έξι μεγάλων θεματικών ενοτήτων, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα σχεδόν εξαντλητικό πανόραμα όλων όσα μπόρεσε να πει και να στοχαστεί η Δύση αναφορικά με τον Θεό, τον κόσμο και τον άνθρωπο, από την Αρχαιότητα ώς τους Νεότερους Χρόνους ή, ακριβέστερα, από το τέλος της Αρχαιότητας ώς τις απαρχές των Νεότερων Χρόνων. Θα μπορούσε κανείς να αρκεστεί στο να θαυμάζει τη γνώση που επιδαψιλεύει ο συγγραφέας, την τόσο εντυπωσιακή σε όγκο και αυτοπεποίθηση· την πυκνότητα και την κομψότητα της γραφής του, καθώς ανασυγκροτεί τα διάφ...

Το "Τι είπε στ' αλήθεια ο Νίτσε" μας παρουσιάζει με τρόπο ευσύνοπτο και ευκολονόητο, κατατοπιστικό όσο και διασκεδαστικό, τον φιλόσοφο που ίσως έχει διαβαστεί περισσότερο, αλλά τον έχουν καταλάβει λιγότερο από κάθε άλλον στην ιστορία. Το επιθετικό και επιδεικτικό ύφος του Φρίντριχ Νίτσε, ο σαρκασμός του και η αποθέωση της δύναμης άγγιξαν ευαίσθητες χορδές του σύγχρονου πολιτισμού. Περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ διαβάζουν σήμερα και συζητούν τα κείμενά του. Αλλά οι ιδέες του Νίτσε συχνά επισκιάζονται από τους μύθους που περιβάλλουν τη σεξουαλική ζωή του, τις πολιτικές απ...

Ο Τάσος Πανταζής (1966-2009) μελετάει τις απόψεις του Ρουσσώ για τον πολιτισμό και την αγωγή, όχι μόνο στον "Αιμίλιο" αλλά και υπό το φως των δύο Λόγων του, του "Λόγου περί επιστημών και τεχνών" και του "Λόγου περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας" ανάμεσα στους Ανθρώπους. Ο Ρουσσώ εισηγείται αγωγή με ελευθερία και στοχεύει στην πραγμάτωση της ελευθερίας του ανθρώπου. Το πεδίο της εκπαίδευσης θεωρείται από τον Ρουσσώ ιδιαίτερα κρίσιμο, όπως και για τον Καντ, οι ιδέες του οποίου εξετάζονται συγκριτικά με αυτές του Ρουσσώ σε αρκετά σημεία. Η ιδέα της επιστροφ...

Η έλευση και η εδραίωση των λεγόμενων "Νέων Χρόνων" συντελέστηκε μέσω μιας πολυμέτωπης ιδεολογικής αντιπαράθεσης, η οποία διεξάχθηκε ταυτόχρονα σε διαφορετικά επίπεδα, αλλά γνώρισε την κορύφωσή της στο πεδίο της αφηρημένης σκέψης. Η κοσμοθεώρηση του Μεσαίωνα, στο πλαίσιο της οποίας είχε επιτευχθεί μια σύνθεση της χριστιανικής θρησκείας με την αρχαία φιλοσοφία, έβρισκε τη θεωρητική της θεμελίωση σε μια επιστήμη που ονομαζόταν μεταφυσική. Η μεταφυσική, εξαιτίας της ξεχωριστής της θέσης και λειτουργίας, δέχθηκε την ανελέητη επίθεση των εκπροσώπων της κοσμοαντίληψης των Νέων Χρ...

Η έλευση και η εδραίωση των λεγόμενων "Νέων Χρόνων" συντελέστηκε μέσω μιας πολυμέτωπης ιδεολογικής αντιπαράθεσης, η οποία διεξάχθηκε ταυτόχρονα σε διαφορετικά επίπεδα, αλλά γνώρισε την κορύφωσή της στο πεδίο της αφηρημένης σκέψης. Η κοσμοθεώρηση του Μεσαίωνα, στο πλαίσιο της οποίας είχε επιτευχθεί μια σύνθεση της χριστιανικής θρησκείας με την αρχαία φιλοσοφία, έβρισκε τη θεωρητική της θεμελίωση σε μια επιστήμη που ονομαζόταν μεταφυσική. Η μεταφυσική, εξαιτίας της ξεχωριστής της θέσης και λειτουργίας, δέχθηκε την ανελέητη επίθεση των εκπροσώπων της κοσμοαντίληψης των Νέων Χ...