Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο "Ταμερλάνος ο Μέγας" είναι το έργο με το οποίο εγκαινιάστηκε πανηγυρικά μια από τις λαμπρότερες εποχές για το θέατρο παγκοσμίως: η ελισαβετιανή περίοδος. Η θριαμβευτική υποδοχή του έργου, λίγο μετά την ήττα της ισπανικής αρμάδας από τον στόλο της Ελισάβετ Α΄, ανάγκασε τον ποιητή του, τον νεαρότερο Κρίστοφερ Μάρλοου, να γράψει μια συνέχεια με τον ίδιο τίτλο, ένα δεύτερο μέρος, με την ίδια ενθουσιώδη απήχηση, και να επηρεάσει όλη τη γενιά των νέων δραματικών συγγραφέων, που θα λαμπρύνουν ολόκληρη την εποχή με τις σκηνικές ποιητικές δημιουργίες τους. Ο "Ταμερλάνος ο Μέγας"...

Το έργο γράφτηκε περίπου την εποχή του Άμλετ (1601) και η ιδέα του είναι παρμένη από ένα διήγημα που περιλαμβάνεται στο "Δεκαήμερο" του Βοκκάκιου. Παρά το χαρακτηρισμό του ως "κωμωδία" και τον αισιόδοξο τίτλο του, παρουσιάζει μια πικρή και απαισιόδοξη εικόνα της ζωής. Κύριο πρόσωπο στην κωμωδία αυτή είναι η Ελέν, μια από τις πιο ταλαίπωρες στον έρωτα ηρωίδες του Σαίξπηρ, η οποία, παρά την περιφρόνηση που της δείχνει ο αγαπημένος της Μπερτράμ, καταφέρνει - με το τέχνασμα της πλαστής ταυτότητας στο κρεβάτι - να τον κερδίσει. Ο Σαίξπηρ πλάθει εδώ και άλλους πολύ αξιόλογους χαρ...

... Το κύριο θέμα του μύθου είναι ο αγώνας που κάνουν οι νέες και γερές κοινωνικές δυνάμεις για ν' ανοίξουν δρόμο μέσα απ' τους φραγμούς που 'χει στήσει ο παλιός, γερασμένος και εξαχρειωμένος κόσμος και να πάρουν τη θέση που τους ανήκει στη ζωή. Ο κατώτερος, ο παρακατιανός, που χάρη στις αρετές του και τους άθλους του ανεβαίνει στην ανώτερη κοινωνία, ήταν θέμα της μόδας στην Αναγέννηση. Ας θυμηθούμε και τον δικό μας τον Ερωτόκριτο. Ο ποιητής φωτίζει τις ξεπεσμένες αξίες και τις αδυναμίες του παλιού και συνάμα τα γερά στοιχεία του νέου πνεύματος, τις νέες αξίες που ανεβαί...

Εντούτοις, σε κανένα άλλο έργο του Πίντερ δεν συναντά κανείς τόσο έντονα αυτή τη σύζευξη ανάμεσα στις προσωπικές μνήμες και το συλλογικό ασυνείδητο, τη σύμπλευση των βιωμάτων της παγκόσμιας ιστορίας με τον προσωπικό μικρόκοσμο των χαρακτήρων, όσο στο πρόσφατο έργο του "Τέφρα και Σκιά" (Ashes to Ashes, 1996). Ενώ από υφολογική άποψη το έργο φαίνεται να αναδύεται μέσα από τον ίδιο νοσταλγικό, ατμοσφαιρικό κόσμο όπως το Τοπίο, η Σιωπή και οι Παλιοί καιροί, στην πραγματικότητα παραπέμπει σε άλλα, πολύ πιο προκλητικά και εφιαλτικά, επικίνδυνα και άρα σιωπηρώς απαγορευμένα τοπία,...

Ο Τίμων μένει απαρηγόρητος γιατί χάνει το ιδανικό του. Το ιδανικό της φιλίας, που ήταν ο δικός του θεός, σε κρίσιμη στιγμή δοκιμασίας αποδείχτηκε πως δεν είχε αντίκρισμα, πως αυτός ο θεός του είχε μόνον ένα σκέλος "το σκέλος του ΕΓΩ, εκείνο ίσα ίσα που πατάει το δίκιο στο λαιμό". Το σκέλος του ΕΜΕΙΣ όπου θα ισορροπούσε η κοινωνική δικαιοσύνη δεν υπήρχε. Απ' αυτήν την έλλειψη διαπιστώνει πως το κοινωνικό οικοδόμημα δεν έχει βάση για να στηρίξει κανείς επάνω τις ελπίδες για το μέλλον ανθρωπιστικό και επαύριον.

Διασκευή σε μυθιστορηματική μορφή.

Ο Τίμων είναι ο στενότερος συγγενής του βασιλιά Ληρ. Και με τον έναν και με τον άλλον ο ποιητής μας παρουσιάζει τον άνθρωπο που πίστεψε σε ιδανικό κι ο θεός αυτής της πίστης απάτησε την εμπιστοσύνη του!... Με τον Τίμωνα, το ιδανικό δεν περιορίζεται στη στοργή την οικογενειακή, παρ' απλώνεται πλατιά, γενικά στην ανθρώπινη αγάπη, στη φιλία. Γι' αυτό και μοιράζει τα πλούτη του αλογάριαστα: χαρίζει στη φιλία επειδή η φιλία τ' αξίζει όλα... Έτσι όταν χάνει αυτή την πίστη και σβήνει ο ήλιος του ιδανικού που φώτιζε και ζέσταινε κι ομόρφαινε τον κόσμο, ο Τίμων τα βλέπει όλα αναποδο...

Ο "Τίμων ο Αθηναίος" γράφτηκε από τον Σαίξπηρ -με τη συνδρομή του Μίντλτον- το 1605, και κάθε 25 περίπου χρόνια, είχε υποστηρίξει ο Νικόλας Χάιτνερ, σκηνοθέτης και διευθυντής άλλοτε του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας "γίνεται μια επιστροφή στο έργο αυτό γιατί καταπιάνεται με ένα θέμα διαρκές, τη δύναμη του χρήματος στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο Τίμων σκορπάει τα πλούτη του προκειμένου να δημιουργήσει και να συντηρήσει ένα δίκτυο εξουσίας. Όταν μένει απένταρος και ψάχνει για δανεικά, του γυρίζουν όλοι την πλάτη, ακόμη και όσοι ευεργετήθηκαν από αυτόν. Τους εκδικείται με ένα τελ...

[...] Η αφθονία καταργεί την ανάγκη, και μαζί της τη "λογική" τη ζυμωμένη με τον ορθό λόγο, αυτόν που εξηγεί την αταξία και το έγκλημα. Αυτά τα πράγματα όμως συνεχίζονται. Γιατί; Η πληγή έχει πάψει να αποτελεί μέρος της ίασης και έχει γίνει η αρρώστια μας. Όλο και πιο συχνά θα χρησιμοποιούμε τους εγκληματίες, τους ανένταχτους, τους απείθαρχους, όπως ο Μεσαίωνας, χρησιμοποιούσε τους αιρετικούς, καίγοντάς τους. Η φαντασία είναι πολύ λογική, και γι' αυτό επιστρέφουμε στην εποχή της βαρβαρότητας βήμα με βήμα, φυλακή με φυλακή, νόμο με νόμο. Η ιστορία που διηγούμαστε σ' αυτή τη...

Το έργο δεν πείθει ως εκτέλεση, πείθει όμως ως κατάσταση: Στο πρόσωπο του Τίτου Ανδρόνικου εμπαίζεται, χλευάζεται, ατιμάζεται και μαρτυρά ένας ολόκληρος κόσμος, που πολέμησε, σκοτώθηκε, θυσιάστηκε κι η αμοιβή του ήταν να βιαστεί η θέλησή του, να προδοθεί και ν' ακρωτηριαστεί από το χέρι που πολέμησε τους εχθρούς.

Και σε τούτη την πρώτη του τραγωδία και σ' όλο το έργο του Σαίξπηρ, κυρίαρχο είναι το θέμα της εξουσίας. Η χτυπητή διαφορά ανάμεσα στην αιχμάλωτη Ταμόρα, που την έχει αρπάξει η συμφορά, και στην Ταμόρα παντοδύναμη ρήγισσα της Ρώμης φανερώνει πόσο αλλιώτικοι φανερώνονται οι άνθρωποι κάτω από διαφορετικές συνθήκες και καταστάσεις. Εδώ η υποκρισία, η πανουργία, η ραδιουργία, η λαγνεία κι η ακολασία, η ακόρεστη πείνα για εκδίκηση και κακουργία έχουν τόσο κυριέψει την ύπαρξη αυτής της βασίλισσας, που δεν τις έχουν αφήσει τίποτε ανθρώπινο. Το κακούργο πνεύμα της, ντυμένο με την α...

Γι' αυτό λέω τον πόνο μου στις πέτρες - αν και μένουν βουβές στην απελπισία μου, είναι καλύτερες απ' τους Τριβούνους γιατί δεν με διακόπτουν. Όταν κλαίω, μουσκεύουν από τα δάκρυά μου και νομίζω ότι κλαίνε μαζί μου. Αν φορούσαν λευκούς κι επίσημους χιτώνες, δεν θα 'βρισκε η Ρώμη καλύτερους Τριβούνους. Η πέτρα είναι μαλακή σαν το κερί, ενώ οι Τριβούνοι πιο σκληροί από πέτρα. Η πέτρα δεν έχει γλώσσα και δεν πληγώνει, ενώ οι Τριβούνοι ανακοινώνουν με τη γλώσσα τους το θάνατο.

Ουσιαστικά για το ανέβασμα του έργου δε χρειάζεται παρά μια άδεια σκηνή και ένα υπερυψωμένο επίπεδο. Παρ' όλα αυτά το σκηνικό του Michael Annals ήταν τόσο εντυπωσιακό και έλυσε το οπτικό πρόβλημα του έργου τόσο απλά, που δεν μπορώ να μην το αναφέρω εδώ. Βασικά το σκηνικό ήταν ένας τεράστιος μετάλλινος δίσκος σαν μενταγιόν που κρεμόταν, θα μπορούσε να πει κανείς, στο κέντρο ενός ξύλινου τοίχου - φόντο. Το μενταγιόν αυτό ήταν μια μετάλλινη στεφάνη δώδεκα πόδια διαμέτρου. Στην περιφέρεια αυτής της στεφάνης ήταν τοποθετημένα - ένθετα - με μαγνητικό σύστημα, δώδεκα πέταλα που αν...

Το να σου βγει ένα ζωντόβολο με ζακόνι, ένα μουλάρι να κλωτσάει ή να δαγκώνει, είναι βέβαια κακό, αλλά κακό μικρό. Όμως μια κόρη με ζακόνι, γλωσσού, που εννοεί να 'χει τον τελευταίο λόγο και να κάνει το δικό της, είναι συμφορά και μεγάλη τύχη να βρεθεί ένας γαμπρός να την κουκουλωθεί. Τέτοιος γαμπρός ουρανοκατέβατος παρουσιάζεται για την Κατερίνα τη Στρίγγλα ο Πετρούκιο.

"Ένα άλογο! Το καλύτερό μου άλογο δίνω σ' αυτόν που θ' αναλάβει να τη διπλαρώσει, να τη στεφανώσει, να την κρεβατώσει, να την κουτουπώσει, μια και καλή από δαύτη εμάς, να μας γλυτώσει!" Η Κατερίνα αρνείται να παίξει με τους κανόνες του παιχνιδιού, όπως αυτοί ορίζονται από μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Οι άνδρες τρομάζουν μπροστά στην ευφυΐα της και την αποφεύγουν. Τη βαφτίζουν "διάβολο", "κόλαση", "στρίγγλα". Μέχρι που εμφανίζεται ο Πετρούκιο - ο μόνος ικανός να διακρίνει το χάρισμα πίσω από την επιθετική της συμπεριφορά. Και την ερωτεύεται βαθιά. Η χημεία τους είναι εκ...