Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η ομιλία του Ντάριο Φο στη Σουηδική Ακαδημία κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας (7 Δεκεμβρίου 1997)

Το βραβείο Νόμπελ για τη λογοτεχνία απονέμεται στον Ιταλό Ντάριο Φο, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση των γελωτοποιών και τροβαδούρων του μεσαίωνα, μαστίγωνε την εξουσία και επανέφερε την αξιοπρέπεια στους ταπεινούς... Όπως πάντα, η κωμωδία του Φο ρίχνει τα βέλη της εναντίον της σημερινής κοινωνίας. Εάν υπάρχει κάποιος που αξίζει να χαρακτηριστεί γελωτοποιός και τροβαδούρος με την πραγματική έννοια του όρου είναι ο Φο. Το κράμα του γέλιου και της σοβαρότητας αποτελεί το όργανο το οποίο χρησιμοποιεί για να αναζωπυρώσει τις συνειδήσεις μας για τις καταχρήσεις και τις αδικίες...

Ο τόμος αυτός συγκεντρώνει για πρώτη φορά όλες τις ομιλίες των συγγραφέων που έχουν βραβευτεί με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής του βραβείου στη Στοκχόλμη. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να εντρυφήσει στη γραφή και τη σκέψη μερικών από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, οι οποίοι από το 1901 (χρονιά κατά την οποία βραβεύτηκε ο Ρενέ Σιλί Πριντόμ) μέχρι το 1999 (βραβείο στον Γκίντερ Γκρας) τιμήθηκαν με το εγκυρότερο βραβείο του κόσμου. Την έκδοση συμπληρώνουν τα βιογραφικά όλων των συγγραφέων -ακόμα και όσων δεν το αποδέχτηκαν- που τιμή...

Συλλέγοντας κείμενα δημοσιευμένα σε ελληνικά περιοδικά και εφημερίδες (αλλά και πολλά ανέκδοτα) σε βάθος εικοσιπενταετίας, τα οποία συναντώνται στα σταυροδρόμια της ποιητικής και της πολιτικής, ο Στάθης Γουργουρής παρουσιάζει την Ελλάδα της κρίσης στη μεγάλη της πορεία πέρα από την καταγραφή των γεγονότων που την έφεραν ώς εδώ. Αφήνοντας τη γλώσσα της κριτικής να αυτοσχεδιάσει μέσα από τα ενδεχόμενα που τη δημιουργούν, τα κείμενα αυτά δεν αποσκοπούν σε μια ολοκληρωτική θεώρηση αυτής της εικοσιπενταετίας. Αντιθέτως, σαν αναπάντεχοι στίχοι στην τροπή ενός ποιήματος, αφήνουν τ...

Ο Ουμπέρτο Έκο δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα, "Το όνομα του ρόδου", το 1980, όταν ήταν κοντά στα πενήντα του. Σε αυτές τις "εξομολογήσεις", ο συγγραφέας, τώρα που πλησιάζει τα ογδόντα, ανατρέχει στη μακρά σταδιοδρομία του ως θεωρητικού καθώς και στο πιο πρόσφατο μυθοπλαστικό έργο του, και διερευνά τον γόνιμο συνδυασμό τους. Αρχίζει διερευνώντας τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και μη μυθοπλασίας - διασχίζει αυτά τα σύνορα με θαυμάσιο τρόπο, άλλοτε παιχνιδιάρικα και άλλοτε σοβαρά. Η καλή μη μυθοπλασία, όπως υποστηρίζει, κατασκευάζεται σαν μια αστυνομική ιστορία, και ένας...

"Οφείλουμε ακόμα να μάθουμε πώς να είμαστε σύγχρονοι του Τζόυς". Με αυτή τη φράση ξεκινάει ο Ρίτσαρντ Έλλμαν τη βιογραφία του Τζέημς Τζόυς (1882-1941), δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα του "Οδυσσέα" και της "Αγρύπνιας των Φίννεγκαν". Στην "Επικίνδυνη γραφή" ο Φεντερίκο Σαμπατίνι, καθηγητής σύγχρονης λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, συγκεντρώνει αποσπάσματα από τα μυθιστορήματα, τα δοκίμια, τις επιστολές και αυτοβιογραφικά κείμενα του Τζόυς, ξεδιπλώνοντας το πανόραμα της σκέψης του. Ο συγγραφέας γράφει "επικινδύνως" όταν εξερευνά τους πιο κρυφού...

Από την πληθώρα των απαγορευμένων βιβλίων που εμφανίστηκαν τους τελευταίους δύο αιώνες νιώθει κανείς πως κάτι έχει αλλάξει. Λες και μια ομάδα προικισμένων με εξαιρετικές ικανότητες ανθρώπων έβγαλε ξαφνικά γλώσσα, αμφισβητώντας θέματα τα οποία μέχρι πρότινος θεωρούνταν ταμπού. Συγγραφείς που κρίθηκαν επικίνδυνοι και τιμωρήθηκαν από τους φύλακες της μιας και μοναδικής αλήθειας - της σιωπής των τυράννων. Αναιδείς Ρώσοι σαν τον Λέοντα Τολστόι και τον Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, αθυρόστομοι Ιρλανδοί σαν τον Όσκαρ Ουάιλντ και τον Τζέιμς Τζόυς, Λατινοαμερικάνοι αντάρτες σαν τον Πάμπλο Νερ...

"Αγαπητέ φίλε, Λίγες μόνο γραμμές, για να σου επαναλάβω κάτι που σου είπα τόσες φορές κατά τη διάρκεια αυτής της αλληλογραφίας, στην οποία, ωθούμενος από τις ενδιαφέρουσες επιστολές σου, προσπάθησα να περιγράψω κάποια από τα μέσα που χρησιμοποιούν οι καλοί μυθιστοριογράφοι για να προικίσουν τα μυθιστορήματά τους με τη μαγεία στην οποία παραδιδόμαστε οι αναγνώστες: ότι η τεχνική, η μορφή, ο λόγος, το κείμενο, ή όπως θέλεις να το πεις, είναι ένα αδιάρρηκτο σύνολο, στο οποίο ο χωρισμός του θέματος, του ύφους, της σειράς, των οπτικών γωνιών κ.λπ. ισοδυναμεί με την πραγματοποίη...

Το βιβλίο "Επιστροφή στα παιδιά της Αντιγόνης" θέτει και πάλι μια σειρά από ερωτήματα που αφορούν στο παρελθόν αλλά περισσότερο στο παρόν μας: Ποια είναι η θέση της αρχαίας κληρονομιάς στην παιδεία των Ελλήνων και της ανθρωπότητας; Υπάρχει δρόμος γυρισμού από την λησμονιά που σκεπάζει τους "άχρηστους" κλασικούς και την μονόπλευρη στροφή στο "χρήσιμο"; Τα πεδία που το απασχολούν είναι το θέατρο, η αρχαιογνωσία και ιδιαίτερα ο μύθος και η τελετουργία, καθώς και η νεότερη ελληνική πεζογραφία και ποίηση. Αναφέρεται σε ξένους και Έλληνες, από τον Έλιοτ και τον Φρόυντ μέχρι τον...

Η Martha Nussbaum θέτει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο θεωρητικό σχέδιο: να δείξει γιατί η ηθική φιλοσοφία παραμένει ελλιπής όταν αρνείται τη συμβολή της λογοτεχνίας στην πραγμάτευση ζητημάτων περί του πρακτέου. Στα δεκαπέντε δοκίμια του τόμου προσπαθεί να απαντήσει στο σωκρατικό ερώτημα «Πώς πρέπει να ζει κανείς;» υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, την ανατίμηση του γνωστικού ρόλου των συναισθημάτων, της αντίληψης και της φαντασίας, καθώς και την ηθική κριτική των λογοτεχνικών έργων, η οποία δεν αμελεί τη μορφή και το ύφος της αφήγησης. Ολόκληρο τον τόμο διατρέχει το ζήτημα της ενδεχ...

Στα δοκίμια του βιβλίου αυτού προσπαθώ να αναπτύξω την έννοια της αποξενώσεως μέσα από μια άμεση προσέγγιση και φαινομενολογική ερμηνεία, όπως αυτή παρουσιάζεται στα έργα κορυφαίων Ευρωπαίων λογοτεχνών, ψυχιάτρων και φιλοσόφων. Γι' αυτό ο αναγνώστης δεν θα βρει παρά ελάχιστες βιβλιογραφικές παραπομπές. Βάσεις της ερμηνείας αυτής υπόκεινται προσωπικές εμπειρίες και βιώματα. Τέτοιες εμπειρίες και παρόμοια βιώματα έχει, πιστεύω, κάθε άνθρωπος που προβληματίζεται και νοιάζεται για να κατανοήσει τη θέση του στον κόσμο και στην κοινωνία και προσπαθεί να δει εαυτόν "ενώπιος ενω...

Πολλοί μεγάλοι συγγραφείς γράφουν και ξαναγράφουν την πρώτη πρόταση ενός βιβλίου εκατοντάδες φορές - και μερικές φορές δεν πάνε παρακάτω. Άλλοι διαλέγουν, ίσως από απελπισία, την πρώτη φράση που θα τους έρθει στο μυαλό. "Η αρχή κάθε ιστορίας", λέει ο Άμος Οζ, "είναι στην πραγματικότητα ένα κόκκαλο, κάτι με το οποίο κερδίζεις την εύνοια του σκύλου μιας κυρίας, γεγονός που μπορεί να σε φέρει πιο κοντά στην ίδια την κυρία". Αναλύοντας τις αρχές έργων διάσημων συγγραφέων όπως ο Γκόγκολ, ο Τσέχωφ, ο Κάφκα, ο Γκαρσία Μάρκες ή ο Ραίημοντ Κάρβερ, ο Οζ εξερευνά με πάθος και χιούμορ...

Η λεγόμενη "διάδοση της γνώσης", που συνήθως την κατατάσσουμε στην κατηγορία των σύγχρονων προόδων, μαζί με την κεντρική θέρμανση και την καθολική ψήφο, έχει συμπτωματικά οδηγήσει στη γέννηση μιας νέας διαστροφής - της διαστροφής της ανάγνωσης. Απ’ όλες τις διαστροφές οι πιο δύσκολες να ξεριζωθούν είναι εκείνες που από τον πολύ κόσμο θεωρούνται αρετές. Ανάμεσά τους η ανάγνωση κατέχει την πρώτη θέση. Ότι το να διαβάζεις σκουπίδια αποτελεί διαστροφή είναι γενικά παραδεκτό· το διάβασμα όμως καθεαυτό -το διάβασμα ως συνήθεια, παρότι πρόσφατη- συναγωνίζεται ήδη φτασμένες αρετ...

Ο συλλογικός αυτός τόμος επιδιώκει να προσεγγίσει το, πάντοτε κρίσιμο, ζήτημα της θέσης της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση υπό το πρίσμα μιας διμερούς θεματικής: αφενός, μέσω μιας αναγωγής στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων και, αφετέρου, βάσει μιας αναφοράς στο πεδίο των σύγχρονων προβληματισμών πάνω στη διδασκαλία και τη διδακτική της γραμματείας. Η αναγωγή στην ιστορία συνίσταται στην κριτική παρουσίαση απόψεων που έχουν διατυπωθεί σχετικά με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στο πλαίσιο της ελληνικής φιλολογικής και παιδαγωγικής επιστήμης, απόψεις που παρουσιάζουν ιδιαίτ...

Ένα βιβλίο, για να είναι κανονικό βιβλίο, πρέπει να αρχίζει από το μηδέν και να καταλήγει στο μηδέν: έτσι γίνεται ολοκληρωμένο και αυτοτελές εφόσον δεν αφήνει δικό του τίποτε πίσω και τίποτε εμπρός. Aυτό εδώ το βιβλίο δεν είναι ένα βιβλίο κανονικό: δεν αρχίζει από το μηδέν, αρχίζει από το πολυάριθμο, καταλήγει όμως σε ένα άλλου είδους μηδέν, αρχίζει κλειστό και τελειώνει ανοιχτό, αρχίζει πλήρες και καταλήγει άδειο: αυτό το ανοιχτό και άδειο είναι το δικό του μηδέν, κι αυτό το μηδέν είναι η πραγματική αρχή του. Tο βιβλίο αυτό αρχίζει εκεί όπου τελειώνει. Στο τέλος το...

Έχει πυκνώσει και στη χώρα μας το ενδιαφέρον γύρω στο φαινόμενο της παραλογοτεχνίας. Στο δοκίμιο αυτό η Εύα Στάμου εστιάζει την προσοχή της σε μια υποπερίπτωσή της: στη "ροζ λογοτεχνία", στα ανάλαφρα και τυποποιημένα αφηγήματα ερωτικού περιεχομένου που κατακτούν συχνά πια πρώτες θέσεις στις λίστες των "ευπώλητων" βιβλίων κάθε χρονιάς. Εντάσσει την κατηγορία τους στο γενικότερο περιβάλλον μιας "ροζ κουλτούρας", προβαίνει σε βασικές διακρίσεις μεταξύ λογοτεχνίας και παραλογοτεχνίας, καθώς και σε διευκρινίσεις σχετικά με τη γυναικεία γραφή, διεξέρχεται τα ιστορικά του είδους,...

Στον τόμο περιλαμβάνονται είκοσι δοκίμια που δημοσιεύτηκαν από το 1987 ως το 2013. Τα κείμενα αυτά -για έργα λογοτεχνών, θεατρικές παραστάσεις ή ιστορικά γεγονότα- συνομιλούν, διασταυρώνονται, "φωτίζουν" το ζοφερό θέμα της βίας στην Ιστορία σε μια προσπάθεια κατανόησής της (ή εξορκισμού της). Μια κοινή θεματολογία τα διατρέχει, που περιστρέφεται γύρω από την έννοια της επιστροφής. Αν το κακό έρχεται δεύτερο, το φως πάντοτε επιστρέφει, όπως στον συγγραφέα Άνταλμπερτ Στίφτερ. Το φάντασμα της ιστορίας επιστρέφει, όπως το φάντασμα του νεκρού πατέρα του Άμλετ στον Σαίξπηρ ή σ...