Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Η Βυζαντινή φιλοσοφία ως σύγχρονος κλάδος της επιστήμης της φιλοσοφίας συναντά δυσκολίες στην πορεία αυτό-θέσμισής της προς μια αξιολογικά ουδέτερη επιστήμη, εξαιτίας διαφόρων αντιφάσεων στα ιστοριογραφικά προγράμματα της Δυτικής φιλοσοφίας. Μετά από μια εισαγωγική σύνοψη της σύγχρονης σπουδής της Βυζαντινής φιλοσοφίας, στο πρώτο μέρος εξετάζεται κριτικά ο μύθος για την παρακμή της σκέψης στο Βυζάντιο όπως αυτός κατασκευάζεται στη διαφωτιστική ιστοριογραφία του Edward Gibbon και υπερβαίνεται στη φιλοσοφία της ιστορίας του Hegel. Η εννοιολογική ιστορία θα επέτρεπε έναν επανα...

Οι "σχέσεις" φιλοσοφίας και λογοτεχνίας είναι όντως γοητευτικές. Το "οδοιπορικό" αυτού του βιβλίου, πέρα απ’ το συγκεκριμένο του χαρακτήρα, δημιουργεί εναύσματα προσωπικών αναβλέψεων και εξακοντισμών, δεδομένης της θεματικής του προοπτικής η οποία δεν αναφέρεται αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο έργο. Αγκαλιάζει πολυφωνικά και με οντολογική τρυφερότητα εκζητήσεις οι οποίες υπερβαίνουν τις προοπτικές της καθημερινότητας ανοίγοντας ταυτόχρονα ορίζοντες δημιουργικού στοχασμού που προσβλέπει στο κάλλος.

Ανάτυπο από το περιοδικό "Βυζαντινός Δόμος" τόμ. 22-23-24 (Βυζαντινή και Νεότερη Ελληνική Ιστορία και Πολιτισμός) 2017.

Μέσα στη δεκαετία του 1930 ο στοχαστής Martin Heidegger (1889-1976) ξεκινά μια πολυετή ερμηνευτική αναμέτρηση με την ποίηση του Friedrich Holderlin (1770-1843). Το παρόν βιβλίο παρακολουθεί βήμα προς βήμα τη διείσδυση του Γερμανού στοχαστή, με τις συχνά τολμηρές και παρακινδυνευμένες διαγνώσεις του, στα ποιητικά έργα.

Το "Είναι και Λόγος" έχει αντικείμενο την παλινόρθωση της έκπτωτης από την νεωτερικότητα οντολογίας μέσω της αποκατάστασης της κλασικής ελληνικής φιλοσοφίας, των τιτανομάχων ιδίως περί της ουσίας Παρμενίδου, Πλάτωνος και Αριστοτέλους, αλλά και της ανάδειξης επίσης της σημειολογικής και εννοιολογικής μοναδικότητος της οικουμενικής ελληνικής γλώσσας. Η κλασική ευρωπαϊκή φιλοσοφία με τους Descartes, Kant και Heggel κυρίως εξετράπη της πολυφήμου οδού της φέρουσας στην αλήθεια του Είναι, του παρμενιδείου Εόντος εν παν, του ηρακλείτειου "ουκ εμού αλλά του λόγου ακούσαντας ομολογε...

"Στην πραγματικότητα, το ερώτημα, για το οποίο ήθελα να σας μιλήσω και για το οποίο θέλω ακόμη να μιλήσω, είναι: Τι είναι Κριτική; Θα έπρεπε να δοκιμάσουμε να σκεφτούμε κάποιες προτάσεις γύρω από αυτό το σχέδιο που δεν παύει να διαμορφώνεται, να προεκτείνεται, να αναγεννιέται στις εσχατιές της φιλοσοφίας, εντελώς κοντά σ’ αυτήν, εντελώς ενάντιά της, εις βάρος της, στην κατεύθυνση μιας ελευσόμενης φιλοσοφίας, στη θέση, ενδεχομένως, κάθε δυνατής φιλοσοφίας. Και μου φαίνεται ότι μεταξύ του υψηλού καντιανού εγχειρήματος και των μικρών πολεμικο-επαγγελματικών δραστηριοτήτων που...

"Όμως γιατί τούτη η επιστροφή σε έναν στοχασμό περί εξουσίας, ενώ το νέο διακύβευμα της αναστοχαστικής του προσπάθειας είναι να αποκαλύψει τους μηχανισμούς της σεξουαλικότητας; Για πολλούς λόγους, από τους οποίους, κάπως αυθαίρετα, θα κρατήσω μόνο δύο: δηλαδή, επιβεβαιώνοντας τις αναλύσεις του για την εξουσία, ο Φουκώ θέλει να αντικρούσει τις αξιώσεις του Νόμου, o oποίος, παρότι επιτηρεί, ή και απαγορεύει, κάποιες σεξουαλικές εκδηλώσεις, συνεχίζει να ορίζεται ως ουσιώδες συστατικό της ίδιας της Επιθυμίας κι ακόμη, επειδή η σεξουαλικότητα, όπως την εννοεί ο ίδιος, ή, τουλάχι...

Περιεχόμενα: 1. Είναι και φαίνεσθαι 2. Ο κόσμος των σημασιών 3. Αυτονομία και θέσμιση

Δύο εστίες ενδιαφέροντος δεσπόζουν στην κριτική θεωρία, η κοινωνικοπολιτική και η αισθητική. Πώς όμως σχετίζονται οι εν λόγω σφαίρες μεταξύ τους; Η τέχνη που θέλει να αντισταθεί στην κοινωνική πραγματικότητα γίνεται αυτόνομη. Αυτονομούμενη, αφήνει την καθεστηκυία τάξη να θριαμβεύει. Η τέχνη που στρατεύεται και θέλει να παρέμβει, γίνεται ένα με το υπάρχον και υποκύπτει στην εξουσία του. Αντίστοιχα και η πολιτική. Αποσκοπώντας σε κάτι εντελώς νέο, δεν βρίσκει βάση στον υπάρχοντα κόσμο και μετατρέπεται σε τέχνη. Επιδιώκοντας το εφικτό, ενσωματώνεται στο υπαρκτό και προδίδει τη...

Η διάλυση της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας συνέπεσε με την ακμή της ιταλικής Αναγέννησης. Η ιστορική απόκλιση συνέβαλε τα μέγιστα στον τρόπο που ο ένας κόσμος αντιλαμ­βανόταν τον άλλο. Η υστεροβυζαντινή διανόηση βρέθηκε αντιμέτωπη με το πρόβλημα της διαχείρισης της φιλοσοφικής και επιστημονικής προόδου που είχε συντελεστεί και συντελείτο στην περιφέρειά της, τόσο στην καθ’ ημάς Ανατολή όσο και τη Δύση. Ήδη από τον 14ο αιώνα, με το κίνημα του βυζαντινού Θωμισμού, είχε τεθεί μετ’ επιτάσεως το θέμα του πως η βυζαντινή διανόηση θα συνδιαλεχθεί με τη φιλοσοφική παιδεία του...

Τι είναι όμως φιλοσοφία; Τι απέμεινε μετά την αποχώρηση από την πατρογονική εστία των επιστημονικών πεδίων που γέννησε η φιλοσοφία; Αυτό που απέμεινε είναι ένας ερευνητικός τομέας ο οποίος δεν κάνει παρατηρήσεις, δεν εκτελεί πειράματα, και δεν χρειάζεται εμπειρικά δεδομένα: πρόκειται για ένα θεωρητικό αντικείμενο που απαιτεί μονάχα στοχασμό. Από μια εμπειριστική σκοπιά εκφράζεται σκεπτικισμός σχετικά με την ύπαρξη ενός τέτοιου αντικειμένου: από τη σκοπιά αυτή κάθε γνώση απορρέει ασφαλώς από την εμπειρία. Μια πρόχειρη απάντηση θα ήταν η ερώτηση. "Τι εμπειρικό δεδομένο σου πα...

Ο Σπινόζα δέχτηκε επιθέσεις από κάθε πλευρά, οι θέσεις του όμως σημάδεψαν τις διαμάχες για τη Βίβλο, το φυσικό δίκαιο και την ελευθερία της συνείδησης. Τον συναντάμε εκ νέου στον Διαφωτισμό, στον Γερμανικό Ιδεαλισμό, στον μαρξισμό και στην ψυχανάλυση. Η Ηθική και η Θεολογικο-πολιτική Πραγματεία οικοδομούν μια σκέψη του Λόγου, που αρνείται την τελεολογία, την πρόνοια και την αυταπάτη του αυτεξούσιου, μια σκέψη της καθολικότητας των νόμων της φύσης, της ατομικότητας, της ελευθερίας του φιλοσοφείν. Στον Σπινόζα, τίποτε δεν υπερβαίνει την ανθρώπινη νόηση· η έκταση δεν είναι λιγ...

Η γλώσσα μιλάει. Τούτο δεν σημαίνει πως είναι όργανο έκφρασης. Τότε η υποκειμενικότητα θα ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος της γλώσσας: το λέγειν του Εγώ θα ήταν νόμος του Είναι και όχι αντίστροφα. Κυριαρχία του υποκειμένου στη γλώσσα συνεπάγεται μια απόλυτη εξουσία: η γυμνή υποκειμενικότητα να απονέμει α-νόητες προσταγές και να εκπληρώνει την ουσία της γλώσσας ως έκφρασης και μοιραία να καθιδρύει το "αλάθητο" κάθε εξουσίας: θρησκευτικής, πολιτικής, επιστημονικής κλπ...

Η ζωή μας είναι γεμάτη από σύμβολα και συμβολισμούς. Γεμάτη από μύθους, μυθοποιήσεις, αλλά και ερμηνείες μας για τα "πράγματα": ατομικές ή συλλογικές. Παρομοίως διαμορφώνουμε επίσης στάσεις απέναντι στον χρόνου που "κυλά". Και ακόμη, ακολουθούμε προβεβλημένα πρόσωπα και έχουμε την ανάγκη της καθοδήγησης απόέ ναν ηγέτη. Όλα αυτά είναι "πολύ ανθρώπινα" ασφαλώς. Είναι όμως πάντα ορθολογικά; Και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

Στο βιβλίο αυτό, με επίκεντρο τα έργα του Έρασμου και του φίλου του Τόμας Μορ, μελετάται ένα από τα αιτήματα του Ουμανισμού, η υποβολή σε έλεγχο και η άσκηση κριτικής των κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων αλλά και των ιδίων των εκπροσώπων τους μέσω της ειρωνείας. Οι φιλόσοφοι σατιρίζοντας διδάσκουν και έτσι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν φαινόμενα διαφθοράς της πολιτείας. Κρίνοντας με τα κριτήρια της εποχής και την επιτακτική ανάγκη πολιτικής αλλαγής και κοινωνικής μεταρρύθμισης με μια σειρά χιουμοριστικών και ειρωνικών σχολίων οι ουμανιστές φιλόσοφοι κατήγγειλαν φαινόμεν...

Η προσέγγισης της εσωτερικής ζωής ενός στοχαστού και η σκιαγράφησις του περιγράμματος της προσωπικότητός του είναι εφικτή κυρίως μέσα από τα γραπτά του κείμενα και ειδικότερον μέσα από τα ημερολόγιά του. Δια φιλοσόφους του ύψους και του χαρακτήρος του Soren Kierkegaard, κάθε σελίς του γραπτού κειμένου τους είναι ένα παράθυρον, το οποίο βλέπει εις την ψυχή τους, κάθε έργον δε του εν λόγω Δανού φιλοσόφου, διαφωτίζει και μια πτυχή της προσωπικότητός του και καθιστά διαυγές το ψυχολογικό του υπόβαθρο. Η σύγκρουσίς τους με τον φιλοσοφικόν στοχασμόν του Hegel και η αναζήτησις...

Το δοκίμιο αυτό είναι μέρος της "Πολιτικής του χρόνου", ενός πολυσχιδούς φιλοσοφικού, κοινωνιολογικού αλλά και φιλολογικού έργου του Peter Osborne, σχετικά με τον μοντερνισμό και τα κινήματα της Avant-Garde. Ο συγγραφέας επιχειρεί να ερμηνεύσει την αντοχή και τη διάρκεια του όρου "μεταμοντέρνο" στη σύγχρονη θεωρία, και υποστηρίζει πως πρέπει να αναζητούμε μια φιλοσοφική ερμηνεία, η οποία θα μας δώσει απαντήσεις στην παραδοξότητα της διερώτησης για ποιο λόγο τόσο διαφορετικοί στοχαστές, όπως ο Μπένγιαμιν, ο Χάιντεγγερ, ο Φουκώ, ο Χάμπερμας κ.ά. τίθενται κάτω από την ομπρέλα...

Σύμφωνα με τον Heidegger ο θάνατος σχετίζεται με μια ακραία δυνατότητα που ξεχειλίζει από αγωνία και επιτρέπει στον άνθρωπο να γίνει αυθεντικός· δηλ. να ιδιοποιηθεί τον εαυτό του. Μια δυνατότητα η οποία όμως δεν προμηνύει το βιολογικό τέλος αλλά τον υπαρξιακό αποσυντονισμό από τις συχνότητες της "κοινής γνώμης". Και στο πλαίσιο της οντολογικής αυτής απορύθμισης ανακύπτει μια νέα μορφή μέριμνας η οποία δεν "αντικαθιστά" ούτε "εξουσιάζει" τους Άλλους αλλά αντίθετα τους "απελευθερώνει". Πιο συγκεκριμένα τους παρέχει το δικαίωμα να "είναι" μέσα στην "πιο δική τους δυνατότητα ύπ...

Τι ώθησε τους περισσότερους και σπουδαιότερους φιλοσόφους στη Γαλλία, κατά τη φιλοσοφική στιγμή του υπαρξισμού, να δημιουργήσουν το έργο τους σε διαρκή και ζωτική γι’ αυτούς αναμέτρηση με τη μη φιλοσοφία, κυρίως με τη λογοτεχνία και τις τέχνες, αλλά και με τις επιστήμες, την πολιτική κ.λπ.; Ο Sartre, o Camus, o Gabriel Marcel, o Jean Wahl και αρκετοί άλλοι παρήγαγαν οι ίδιοι σημαντικό συγγραφικό έργο - στο πεδίο της πεζογραφίας, του θεάτρου ή της ποίησης -, παράλληλα με το καθαυτό φιλοσοφικό τους έργο· είναι άλλωστε αδύνατο να κατανοήσουμε σε βάθος τη φιλοσοφική σκέψη άλλων...