Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Γράφει ο P. Vidal-Naquet: "Πράγματι, ο Καστοριάδης ήρθε στο Παρίσι από την Αθήνα -όπως ο Ξένος του Πλάτωνα ήρθε στην Αθήνα από την Ελέα της Μεγάλης Ελλάδος- για να παίξει τον ρόλο του "διδασκάλου της αλήθειας", μιας αλήθειας που ήθελε να προωθήσει την ελευθερία και όχι να την καταπνίξει". Αναμφίβολα έτσι. Και γι' αυτό μιας αλήθειας, στην περίπτωσή του, ενσυνειδήτως με άλφα μικρό. Αλήθεια δε, που ως στοχαστικό πρόταγμα, υπήρξε εν προκειμένω όχι απλώς πρόθεση ελευθερίας ή βήμα προς αυτήν, αλλά χάρη στο πολυσχιδές, πολύπλευρο και πολύμοχθο έργο που αυτός μας κατέθεσε, έργω ελε...

Στο Tractatus Logico-Philosophicus, ο Wittgenstein εξετάζει τη σχέση ανάμεσα στη γλώσσα και τον κόσμο και διατυπώνει τη λεγόμενη "θεωρία της εικόνας των προτάσεων". Σε γενικές γραμμές αυτή η "θεωρία" υποστηρίζει ότι τα στοιχεία της γλώσσας, δηλαδή τα ονόματα, αντιστοιχούν σε μέρη της πραγματικότητας, δηλαδή σε αντικείμενα. Για να συμβαίνει αυτό, είναι απαραίτητο, για τον Wittgenstein, να δημιουργήσει μίαν αντίληψη για τη δομή του κόσμου. Ολόκληρη η ορολογία αυτής της ιδέας βασίζεται πάνω στον γερμανικό όρο "Gegenstand" ("αντικείμενο") ο οποίος αφήνεται τελικά ασαφής με σκόπ...

Το βιβλίο του Roger Scruton "Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί" αποτελεί μια συντριπτική κριτική της σύγχρονης αριστερής σκέψης. Εξετάζοντας τους συγγραφείς της Νέας Αριστεράς που κυριάρχησαν στον φιλοσοφικό δημόσιο διάλογο για πάνω από πενήντα χρόνια -Χομπσμπάουμ, Τόμσον και Μίλιμπαντ· Σαρτρ, Φουκώ και Ντελέζ· Αντόρνο, Λούκατς και Χάμπερμας· Γκράμσι, Μπαντιού και Ζίζεκ- ο Scruton επικρίνει τις ιδέες τους, αφού πρώτα επιχειρεί να εξηγήσει το έργο τους. Σε όλους τους παραπάνω διανοητές, υποστηρίζει ο Scruton, η κενή ρητορική υπερισχύει της προσεκτικής ανάλυσης, και η χυδαία α...

Ο υπαρξιακός στοχασμός του Gabriel Marcel (1889-1973) ο οποίος αναδύθηκε από προσωπικές εμπειρίες και χωρίς εξαρτήσεις από τρέχουσες ιδέες και ρεύματα, προκαλεί δημιουργικά και ειρηνικά τη φιλοσοφική και γενικότερα τη διανθρώπινη συνείδηση επειδή, χωρίς να καταλήγει σε κλειστό σύστημα ιδεών, αγγίζει ακρώρειες του ανθρωπίνως υπάρχειν, επειδή ιχνεύει όριά του τα οποία δεν έχουν ηλικία, ούτε συγκεκριμένη υπηκοότητα. Σε αυτές τις λυτρωτικά πυρίκαυστες ζώνες του υπάρχειν στον κόσμο δοκιμάζεται ο γνήσιος φιλοσοφικός στοχασμός τον οποίο προσπαθεί να αναδείξει η παρούσα μελέτη.

Το αντικείμενο μελέτης της φιλοσοφικής λογικής είναι, πράγματι, δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, αν μέρει επειδή υπεισέρχεται σε πολλές άλλες περιοχές της φιλοσοφίας, όπως η μεταφυσική, η γνωσιολογία, η φιλοσοφία του νου και η φιλοσοφία της γλώσσας και εν μέρει επειδή είναι άμεσα προφανές τι συνδέει όλα τα πεδία με τα οποία οι φιλόσοφοι παραδοσιακά ασχολούνταν υπό τον τίτλο φιλοσοφική λογική.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί την εισαγωγή στις έννοιες και στις μεθόδους του Γάλλου φιλοσόφου Georges Canguilhem (Ζορζ Κανγκιλέμ). Ο Γάλλος διανοητής υπήρξε ο διάδοχος του Gaston Bachelard (Γκαστόν Μπασελάρ) και επηρέασε με τη διδασκαλία και το έργο του για τις έννοιες του κανόνα και του παθολογικού, όπως και για το επιστημολογικό καθεστώς των ιατρικών επιστημών, τη σκέψη γνωστών Γάλλων φιλοσόφων, μεταξύ των οποίων οι Michel Foucault (Μισέλ Φουκώ), Louis Althusser (Λουί Αλτουσέρ), Pierre Macherey (Πιερ Μασερέ). Στο βιβλίο επιχειρείται μια συστηματική προσέγγιση της βα...

Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία το πολιτικό έργο του Σπινόζα είχε αποσιωπηθεί από τους ιστορικούς της φιλοσοφίας. Από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι περίπου το 1960, με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις, κανείς δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται για ό,τι ο συγγραφέας της "Ηθικής" είχε γράψει σχετικά με το κράτος, το δίκαιο, τις σχέσεις ανάμεσα στον ανώτατο Άρχοντα και την Εκκλησία, τις πολιτικές συνέπειες της ανάγνωσης της Βίβλου. Αυτή η εποχή έχει παρέλθει. Η Θεολογικο-πολιτική πραγματεία και η Πολιτική πραγματεία μελετώνται αυτοτελώς ως αναπόσπαστο τμήμα του φιλοσοφικού έργου του και όχι...

Σήμερα όταν ένα περιοδικό θέτει στους αναγνώστες του ένα ερώτημα, έχει σκοπό να συλλέξει απόψεις επί ενός θέματος για το οποίο ο καθένας έχει ήδη μια γνώμη· δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μάθει κανείς κάτι καινούργιο. Κατά τον δέκατο όγδοο αιώνα, οι εκδότες προτιμούσαν να θέτουν στο κοινό ερωτήματα σχετικά με προβλήματα τα οποία δεν είχαν ακόμη επιλυθεί. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτή η πρακτική ήταν περισσότερο αποτελεσματική· αναμφισβήτητα όμως παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Με κάποια ευκαιρία, στο πλαίσιο αυτής της συνήθειας, τον Νοέμβριο του 1784 ένα γερμανικό περιοδι...

Η Σειρά "Ιδεογραφίες: Στοχαστές για τον 21ο αιώνα" παρουσιάζει διανοητές και ιδέες της νεοτερικότητας και των σύγχρονων ρευμάτων σκέψης μέσα από μία ερμηνευτική προσέγγιση στην οποία δεσπόζει ο αναστοχασμός. Κείμενα και συγκείμενα μελετώνται σύμφωνα με τις αρχές της διακειμενικότητας και της δημιουργικής γραφής, με φόντο τα επιτακτικά αιτήματα της νέας εποχής και με σκοπό να ανασυρθούν στο φως οι λανθάνουσες δυνατότητες της επινόησης. Η Hannah Arendt μας προτρέπει να αναστοχαζόμαστε τις πράξεις μας. Τη στιγμή που κατέρρεε ο Ολοκληρωτισμός και η Παράδοση έπνεε τα λοίσθια,...

Στο "Μοναστήρι της Πάρμας" του Stendhal (1839), ο νεαρός ήρωας του έργου Φαμπρίτσιο, ένας ένθερμος οπαδός του Βοναπάρτη που είχε βρεθεί στη δίνη της μάχης του Βατερλώ στο πλευρό του γαλλικού στρατού, για να παραπλανήσει τις φιλοαυστριακές Αρχές της πατρίδας του ως προς τα πολιτικά του φρονήματα και να αποφύγει τη σύλληψη, έπρεπε, σύμφωνα με τις συμβουλές του προστάτη του, να αποφύγει το διάβασμα βιβλίων, ειδικά εκείνων "που είχαν εκδοθεί μετά το 1720". Υποτίθεται ότι η "συμβουλή" στον Φαμπρίτσιο δόθηκε στην περίοδο της εκκλησιαστικής και πολιτικής Παλινόρθωσης, όταν πια είχ...

Με αφετηρία τον Κρατύλο και τον Αριστοτέλη, περνώντας από τον Αυγουστίνο και τον Pierce και φθάνοντας στον Wilkins και τον Beck, συντάχθηκαν τα δοκίμια περί ιστορικών μελετών του σημείου και της ερμηνείας. Με πρότυπα το δέντρο και τον λαβύρινθο ο συγγραφέας καταγράφει, μελετά και παρακολουθεί την ιστορία της μεταφοράς από τον Αριστοτέλη στον Μεσαίωνα. Ο Έκο προτείνει ένα βιβλίο για τους μελετητές, το οποίο όμως παράλληλα μπορεί να προσκαλέσει και να προκαλέσει τον ενήμερο αναγνώστη σε μερικές εξερευνήσεις των περιφερειακών μαιάνδρων της ιστορίας της φιλοσοφίας και της ση...

Το ζήτημα της αγωγής και της παιδείας είναι κεντρικό στα πρώιμα γραπτά του Νίτσε. Στο παρόν κείμενο, το τρίτο από τη συλλογή αυτοτελών κειμένων υπό τον γενικό τίτλο "Παράκαιροι στοχασμοί", ο Νίτσε παρουσιάζει τον Σοπεγχάουερ ως τον "παράκαιρο" εκείνο στοχαστή που ενσαρκώνει το ιδεώδες του φιλοσόφου-παιδαγωγού. Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την υποταγή της φιλοσοφίας σε ξένες και εχθρικές προς αυτή δυνάμεις (κράτος, οικονομία κ.λπ.) και τη γενικότερη παρακμή του πολιτισμού, ο Σοπεγχάουερ, χάρη σε σκληρό εσωτερικό κι εξωτερικό αγώνα, κατόρθωσε να διατηρήσει ακέραια την...

Έχοντας παρεκκλίνει αυτοβούλως από την πατερική παράδοση της μοναχικής κοινότητας και επιλέγοντας την περισσότερο δημοκρατική μορφή των επαιτών φτωχοκαλόγερων ή δομινικανών, ο Θωμάς Ακινάτης καταφέρνει να εξυψώσει το ανάστημά του και να αντιμετωπίσει τις επιτακτικές ανάγκες της εποχής του για επιστημονικό ορθολογισμό εντός της εκκλησίας που μέχρι τότε διεπόταν από τις πλατωνικές ιδέες. Επέλεξε να δομήσει το οικοδόμημά του αντίθετα επάνω στην αριστοτέλεια φιλοσοφία, η οποία παραχωρούσε την πρωτοκαθεδρία στην υπεροχή των διανοητικών δυνάμεων του ανθρώπου. Οι δύο γιγάντιες και...

Από την "Πολιτεία" του Πλάτωνα στην "Κριτική του Καθαρού Λόγου" του Καντ, 16 έργα που καθόρισαν την ιστορία της φιλοσοφίας. Μια σύντομη ξενάγηση σε δεκαέξι από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της φιλοσοφίας, που ξεκινά από την "Πολιτεία" του Πλάτωνα και φτάνει μέχρι και τον 20ό αιώνα, με ενδεικτικούς ενδιάμεσους σταθμούς τον "Ηγεμόνα" του Μακιαβέλι, τον "Κόσμο ως Βούληση και ως Παράσταση" του Σοπενχάουερ, το "Τάδε έφη Ζαρατούστρα" του Νίτσε, το "Κεφάλαιο" του Μαρξ κ.ά. Κάθε κεφάλαιο παρέχει πρόσβαση σε ένα μείζον φιλοσοφικό έργο και περιλαμβάνει μια εμπεριστατωμένη π...

Σε αυτό το πρωτότυπο και σύνθετο έργο παρουσιάζεται η φιλοσοφία των σημαντικότερων πρώιμων χριστιανών φιλοσόφων, όπως ο Ιουστίνος, ο Κλήμης, ο Τερτυλλιανός, ο Ωριγένης, ο Βασίλειος, ο Γρηγόριος Νύσσης κ.ά. Υποστηρίζεται συχνά ότι οι χριστιανοί φιλόσοφοι οικειοποιήθηκαν, προσάρτησαν, ακολούθησαν ή ενσωμάτωσαν πλατωνικές, περιπατητικές ή στωικές απόψεις. Αρκετές μελέτες κάνουν λόγο για την οικειοποίηση του Πλάτωνα από τους χριστιανούς, τη χριστιανική χρήση του Αριστοτέλη ή τον στωικισμό των Πατέρων της Εκκλη­σίας. Αυτή η προσέγγιση όμως είναι απλουστευτική. Οι χριστιανοί στ...

Στην ανά χείρας μελέτη, το κρίσιμο ζήτημα του τρόπου με τον οποίο η σύγχρονη φαινομενολογία μέσω τεσσάρων μειζόνων εκπροσώπων της αναφέρεται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία δεν ακολουθεί τη λογική της γραμμικής ανάπτυξης φιλοσοφικών θέσεων, στο μέτρο που προκρίνει την ευθεία αναμέτρηση με την ελληνική εννοιακότητα στα πεδία της οντολογίας, της ηθικής και της πολιτικής. Γιατί, όμως, οι έννοιες προτίθενται των φιλοσοφημάτων και λειτουργούν γεφυρωτικά τόσο με την ελληνική κληρονομιά όσο και με τη σύγχρονη φαινομενολογική φιλοσοφία στις διάφορες εκδοχές της; H άσκηση της φαινο...

Δύο κείμενα του φινλανδού φιλοσόφου Jaako Hintikka (το δεύτερο σε συνεργασία με τη σύζυγό του Merrill) για τη φιλοσοφία του Ludwig Wittgenstein, γραμμένα με σκοπό να αποσαφηνίσουν ουσιώδεις πτυχές του στοχασμού του Wittgenstein αναφορικά με δύο κρίσιμα ζητήματα: το άρρητο και τις σχέσεις γλώσσας και κόσμου. Και τα δύο κείμενα εστιάζουν στον τρόπο ανάγνωσης και ερμηνείας του μόνου βιβλίου που εξέδωσε όσο ζούσε ο Wittgenstein, το "Tractatus Logico-Philosophicus", τονίζοντας τη σημασία που έχει η ανάγνωση και η ερμηνεία του για την κατανόηση τόσο του "πρώι μου" όσο και του "ύσ...