Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Σ' αυτό το βιβλίο συνδυάζονται για πρώτη φορά τρεις σημαντικές μελέτες που εκπόνησε ο Sir Isaiah Berlin, ακολουθώντας το επιστημονικό του σχέδιο - να εξηγήσει τον αντίλογο στον υπέρμετρα επιστημονικό γαλλικό διαφωτισμό, εξετάζοντας σε βάθος και με συμπάθεια τις απόψεις των επικριτών του. Το επίμαχο θέμα ανάμεσα στους υπέρμαχους του Διαφωτισμού και σ' αυτούς τους τρεις επικριτές του είναι σήμερα τόσο βασικό όσο ήταν και τότε. Ο Berlin, με τη γνωστή για την εντιμότητά της προσέγγισή του, αναλύει τις ιδέες των τριών σχολιαστών και αποδεικνύει πόσο άμεση σχέση έχει η σκέψη του...

Στις φιλοσοφίες του εικοστού αιώνα η γλώσσα έχει κατακτήσει πρωτεύουσα θέση, αποτελεί σημείο αναφοράς που δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί. Το πρωτείο έχει ωστόσο ένα τίμημα: Σε αντίθεση προς τις επιμέρους γλώσσες, που είναι βυθισμένες η κάθε μια στην ιστορία της, η γλώσσα που νοείται ως πρωτεύον "στοιχείο" της φιλοσοφίας εμφανίζεται μετέωρη, δίχως καταγωγή ή συνθήκες παραγωγής. Είναι ένα αντικείμενο του οποίου η ιστορία λανθάνει. Ο Παντελής Μπασάκος επιδιώκει να αναιρέσει αυτή τη λήθη ιχνογραφώντας κάποιες όψεις ετούτης της ιστορίας: Πώς παράγεται η έννοια της γλώσσας και πώς...

Ο Γκέοργκ Λούκατς είναι ευρύτατα γνωστός ως ένας από τους θεμελιωτές της μαρξιστικής φιλοσοφίας του 20ού αιώνα. Έτσι η πρώιμη φάση της διανοητικής του παραγωγής, η οποία προηγήθηκε της αιφνίδιας στράτευσης του στο κομμουνιστικό κίνημα στα τέλη του 1918, κατά κανόνα αγνοήθηκε από τους μελετητές του έργου του, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '60, και παραμένει ακόμα σχετικά αδιερεύνητη. Το βιβλίο αυτό προσφέρει μια ενδελεχή κριτική ανασυγκρότηση του λεγόμενου "προμαρξιστικού έργου" του Λούκατς και καινοτομεί αναζητώντας την εσωτερική δυναμική των νεανικών του ε...

Ο συλλογικός τόμος "Τόποι: Αντίδωρα στον Παντελή Μπασάκο" περιλαμβάνει είκοσι τρεις πρωτότυπες συμβολές φίλων, συναδέλφων και μαθητών του τιμώμενου στα πεδία της φιλοσοφίας και της θεωρίας του επιχειρήματος, που ο ίδιος υπηρέτησε με τρόπο συστηματικό και γνήσιο, ως πανεπιστημιακός δάσκαλος και ερευνητής, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο καθώς και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τα κείμενα οργανώνονται σε τέσσερις ενότητες: "Κρίση και επιχείρημα", "Λόγος και δημοκρατία", "Ρητορική και διαλεκτική στους αρχαίους", "Ρητορική και διαλεκτική στους νεότερους".

Ο Martin Heidegger διατυπώνει μια θεμελιώδη διερώτηση, της οποίας την απάντηση παρέχει με πλήρη βεβαιότητα ως προς την αλήθεια της: "από που ορμώμενος ο άνθρωπος εγείρει την αξίωση να φτάσει ως την ουσία ενός πράγματος; Ο άνθρωπος εγείρει την αξίωση ορμώμενος μόνο από εκεί όπου τη δεξιώνεται. Τη δεξιώνεται στην προσαγόρευση της γλώσσας. Και βεβαίως μόνον αν -και στο βαθμό που- σέβεται την ίδια την ουσία της γλώσσας [...] Η γλώσσα είναι αυτή που κατ' αρχάς και τελικά μας στέλνει νεύματα για την ουσία ενός πράγματος". Έχω τη γνώμη ότι η διερώτηση αυτή, μαζί με την απάντησή τη...

Η κουλτούρα της εκροής είναι η μέσω του μπαρόκ ίχνους απελευθέρωση της εσωτερικότητας από την τυραννία της εξωτερικότητας, ή ακόμη η λύτρωση από την αντίθεση μεταξύ εσωτερικότητας και εξωτερικότητας που καταδυναστεύει όχι μόνο τη μεταφυσική του in der welt οικείν, αλλά και την διαρκή σύγκρουση μεταξύ σημαίνοντος και σημαινόμενου in der Buch ονομάζειν το οικείν. Είναι η απολύτρωση της ομιλίας από τους φραγμούς της γλώσσας και ταυτοχρόνως η εκχώρηση της γλώσσας στο δια του ονομάζειν οικείν μέσω του έσχατου ουρανού του κενού σημαίνοντος. Ο Bruno Zevi έχει υποδείξει αυτήν ακριβ...

Στη μελέτη αυτή αφήνεται να εκδιπλωθεί ο στοχασμός εκείνος, ο οποίος έχει πεισματικά αρνηθεί να συμπεριληφθεί στον περίκλειστο χώρο της μονότονης παρερμηνείας, της μακραίωνης σιωπής ή της σχεδόν μαινόμενης καταδίκης όσον αφορά την πράξη (και την έννοια) του υποκειμένου της δύναμης. Αντίθετα, ολωσδιόλου αντίθετα: ο ίδιος αυτός στοχασμός, έχοντας αποδεχθεί ως αναγκαία συνθήκη της ελευθερίας και της δημιουργίας την πράξη του υποκειμένου της δύναμης, ανοίγεται στον ορίζοντα του λόγου για το υποκείμενο αυτό, προσηλώνοντας το βλέμμα του στις τρεις ίσως πιο "διαβόητες" μορφές της...

Πνεύμα απελεύθερο από τους καταναγκασμούς και την ευνουχιστική ροπή του "δόγματος", έβαλε στη θέση του μία ευρύστερνη παράδοση. Η ίδια η ελληνική γλώσσα ως απόθεμα λόγου, εγκαθιστά στη συνείδησή του μία νέα συνθήκη ανάλυσης και σκέψης (το Συναμφότερον) και επιβάλλει στη σκέψη του προϋπάρχουσες σημασιολογικές αποχρώσεις έκτυπες στον έλληνα λόγο, δίνοντάς του εν συνεχεία τη δυνατότητα να συνεισφέρει εμπλουτιστικά στην κοινή περιουσία, δυνάμει ακριβώς αυτού του Κοινού (Ξυνού) Λόγου. Η έννοια του Συναμφοτέρου, που διαπερνά έγγλυφα ή υποδόρια όλο το έργο του Κώστα Ζουράρι, αποτε...

Ο Isaiah Berlin (1909-1997) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της παράδοσης του φιλελεύθερου ουμανισμού και από τους μεγαλύτερους ιστορικούς των ιδεών. Στο "Στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας" ισχυρίζεται με πάθος, οξυδέρκεια και σαφήνεια ότι αυτά που ονομάζει "μεγάλα αγαθά" της ανθρωπότητας -ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα- δεν είναι εύλογα, και δεν θα γίνουν ποτέ. Ο πλουραλισμός και η πολυμορφία της σκέψης είναι αναπόφευκτα. Σε μια εποχή αυξημένου ιδεολογικού φονταμενταλισμού και έλλειψης ανεκτικότητας, η φωνή του Μπερλίν θα πρέπει να ακούγεται με περισσότερη προσ...

Ο Θωμάς Ακινάτης, κληρονόμος της ελληνορωμαϊκής ηθικής και της χριστιανικής παράδοσης, εντάσσεται στη χριστιανική σκέψη ως σύλληψη και όχι απλώς ως σωτηρία. Η θεολογική και η φιλοσοφική προσέγγιση της έννοιας του προσώπου, μαζί με τη νομική προσέγγιση μέσω των σχέσεων δικαίου στον Θωμά Ακινάτη, οδηγεί σε μια "επιστημονική" θεώρηση του προσώπου, μια θεώρηση που υπακούει στο κεντρικό αίτημα της ελληνικής φιλοσοφίας που είναι η σοφία και η γνώση. Η μεγάλη προσφορά του Θωμά Ακινάτη είναι το δίκαιο, το οποίο μέσα από τις σελίδες της Summa theologiae αναδύεται ως το κατεξοχήν όργ...

Είμαστε ελεύθεροι; Είναι η ελευθερία συμβατή με τον ντετερμινισμό; Πώς συνδέεται η ελευθερία με την ηθική υπευθυνότητα; Αυτά είναι τα κεντρικά ερωτήματα στα οποία μπορεί να αναλυθεί το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης. Το ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας είναι τόσο παλιό όσο και ο ίδιος ο φιλοσοφικός στοχασμός. Είναι όμως και πολύ επίκαιρο, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες φιλόσοφοι νατουραλιστικής κυρίως κατεύθυνσης έχουν εισαγάγει νέα ερωτήματα, νέες εννοιολογικές διακρίσεις και μια νέα ορολογία, με βάση τα οποία συζητούν το πρόβλημα αλλά και επαναξιολογούν τις κλασικές θεωρ...

Οι μεγάλοι θεματικοί πυρήνες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η μελέτη αυτή είναι δύο. Ο πρώτος έχει να κάνει με την αλήθεια και την γνώση, ο άλλος με τον πολιτισμό και το αισθητικώς υπάρχειν. Ωστόσο, οι δύο αυτοί πόλοι, καθώς συνδέονται μεταξύ τους με ένα άκρως ζωτικό αξίωμα, δεν εξετάζονται σαν δύο απολύτως ξεχωριστά πεδία, αλλά τελούν υπό αμοιβαία όσμωση. Έτσι, ο Διόνυσος ανταλλάσσει συνωμοτικά νεύματα με τον Ζαρατούστρα, όπως και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές με τους εκλεκτούς της γης, που υπάρχουν "πέρα από το καλό και το κακό". Το κείμενο συνοδεύουν οι σημειώσεις το...

Γράφει ο P. Vidal-Naquet: "Πράγματι, ο Καστοριάδης ήρθε στο Παρίσι από την Αθήνα -όπως ο Ξένος του Πλάτωνα ήρθε στην Αθήνα από την Ελέα της Μεγάλης Ελλάδος- για να παίξει τον ρόλο του "διδασκάλου της αλήθειας", μιας αλήθειας που ήθελε να προωθήσει την ελευθερία και όχι να την καταπνίξει". Αναμφίβολα έτσι. Και γι' αυτό μιας αλήθειας, στην περίπτωσή του, ενσυνειδήτως με άλφα μικρό. Αλήθεια δε, που ως στοχαστικό πρόταγμα, υπήρξε εν προκειμένω όχι απλώς πρόθεση ελευθερίας ή βήμα προς αυτήν, αλλά χάρη στο πολυσχιδές, πολύπλευρο και πολύμοχθο έργο που αυτός μας κατέθεσε, έργω ελε...

Ο υπεράνθρωπος, η θέληση για δύναμη, η αιώνια επιστροφή. Βασικά θέματα, έννοιες-κλειδιά της ώριμης φιλοσοφίας του Νίτσε και ενός μεγάλου έργου, του Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα. Ενός έργου γοητευτικού και συνάμα απόκρυφου, μεστού νοήματος και συνάμα απρόσιτου, φιλοσοφικού και συνάμα ποιητικού. Ακολουθώντας καταπόδας την πορεία και τη διδασκαλία του Ζαρατούστρα/Νίτσε, ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου επιχειρεί να διαλευκάνει τις ιδέες ενός φιλοσόφου, που μαζί με τον Μαρξ και τον Φρόιντ, θεωρείται ένας από τους ιδρυτές-πατέρες της σύγχρονης σκέψης.

[...] Στο παρόν βιβλίο δεν επιχειρώ να κάνω μια τοποθέτηση του Ζαρατούστρα στην ιστορία της παλαιότερης και νεότερης φιλοσοφίας παρά μόνο περιστασιακά· επίσης, δεν εξετάζω αναλυτικά την αντιπαράθεση του προς άλλες φιλοσοφίες και συστήματα σκέψης ούτε προσπαθώ να ανακαλύψω τα μονοπάτια που άνοιξε για τους μεταγενέστερους στοχαστές. Βασικός μου στόχος είναι να ερευνήσω και να αποκρυπτογραφήσω το ίδιο το κείμενο ώστε να δώσω, στο μέτρο του δυνατού, έναν "οδηγό ανάγνωσης" του συγκεκριμένου έργου σε συνδυασμό με την υπόλοιπη φιλοσοφία του Νίτσε. [...] (από τον πρόλογο του συγ...

Όλα τα πράγματα, όσο και αν διαφέρουν κατά τα άλλα μεταξύ τους, έχουν τουλάχιστον αυτό κοινό: όλα τους υπάρχουν, όλα τους είναι όντα. Η ύπαρξη είναι μια ιδιότητα τόσο καθολική, ώστε σπανίως στρέφουμε την προσοχή μας σε αυτή. Και όμως, εάν επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε τί σημαίνει το να υπάρχει κάτι, ερχόμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες που μοιάζουν ανυπέρβλητες. Ο Αριστοτέλης παρατηρεί: διαφεύγει τί το ον και τις η ουσία των όντων. Η δυτική φιλοσοφία -αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη- αναγνώρισε το πρόβλημα της ύπαρξης ως το θεμελιωδέστερο φιλοσοφικό πρόβλημα και επιχείρησε με...

Η Lydia H. Liu, καθηγήτρια στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, επιχειρεί μέσα από μια ιστορική έρευνα των μεταπολεμικών θεωρητικών ανταλλαγών ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού να καταρρίψει μια σειρά από διαδεδομένους μύθους που ακόμη κατατρύχουν τη συζήτηση περί "γαλλικής θεωρίας" και "μεταδομισμού". Οι μύθοι αυτοί διαδραματίζουν τον ρόλο του κλεμμένου γράμματος του Edgar Alan Poe, καθώς κρύβονται στο πλέον εμφανές σημείο και παραμένουν κρυμμένοι, μόνο για όσο αρνείται κανείς να αναμετρηθεί με το ιστορικό συμβάν της συνάντησης...

"Στόχος πολεμικής σε όλη του την πορεία, ο Διαφωτισμός κατηγορήθηκε για ιδέες που δεν ήταν δικές του και για ιστορικές εξελίξεις που ούτε επιδίωξε ούτε προκάλεσε. Στο πέρασμα των χρόνων απέκτησε μια φήμη που τώρα πια καλύπτει το πρόσωπό του σαν άκαμπτη μάσκα. Η κυρίαρχη εικόνα του Διαφωτισμού σήμερα δεν αποτυπώνει το έργο των ειδικών: Δεν μπορώ να βρω άλλο πεδίο ιστορικής μελέτης, όπου το χάσμα μεταξύ λογιοσύνης και κοινού να ναι τόσο βαθύ και τόσο μοιραίο όσο και στον Διαφωτισμό. Και λέγοντας "κοινό" εννοώ τους καταναλωτές εγχειριδίων και, φοβάμαι, συχνά και τους παραγωγού...