Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Σε συνεχή διάλογο με φιλοσοφικά κείμενα που έρχονται σε ρήξη με το εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα του Διαφωτισμού και τα θετικιστικά -τεχνοκρατικά σχήματα που το αναπαράγουν, το βιβλίο αυτό παρακολουθεί τη γένεση και τη συνέχιση του φιλοσοφικού μοντερνισμού, μέσα στον 19ο και τον 20ο αιώνα. Η συγγραφέας επιχειρεί μια συστηματική χαρτογράφηση της αντικαρτεσιανής επανάστασης που έφεραν σε πέρας οι θεμελιωτές και συνεχιστές του μοντερνιστικού ρεύματος στο πλαίσιο της σύγχρονης κριτικής σκέψης, προετοιμάζοντας ανάλογες επαναστατικές κινήσεις στην τέχνη και στην επιστήμη της εποχής μ...

Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από την έκδοση του βιβλίου μου "Ανθρωποκεντρικά. Φιλοσοφικά μελετήματα" (Αθήνα 1980). Με τον ίδιο τίτλο "Ανθρωποκεντρικά ΙΙ. Μελετήματα για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό" επικοινωνώ και πάλι με το ελληνικό κοινό με μια σειρά δοκιμίων - μελετημάτων που έχουν και πάλι στο επίκεντρο τους τον άνθρωπο, το περιβάλλον του, τον πολιτισμό του, τις ανησυχίες του. Η πολύχρονη παραμονή μου στο εξωτερικό, μου στέρησε μια πιο άμεση επικοινωνία με τους έλληνες αναγνώστες, παρά τα κάποια διαλείμματα. Ελπίζω ότι ο νέος διάλογος μαζί τους θα αποτελέσει και πάλι ε...

Οι μεγάλοι θεματικοί πυρήνες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η μελέτη αυτή είναι δύο. Ο πρώτος έχει να κάνει με την αλήθεια και την γνώση, ο άλλος με τον πολιτισμό και το αισθητικώς υπάρχειν. Ωστόσο, οι δύο αυτοί πόλοι, καθώς συνδέονται μεταξύ τους με ένα άκρως ζωτικό αξίωμα, δεν εξετάζονται σαν δύο απολύτως ξεχωριστά πεδία, αλλά τελούν υπό αμοιβαία όσμωση. Έτσι, ο Διόνυσος ανταλλάσσει συνωμοτικά νεύματα με τον Ζαρατούστρα, όπως και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές με τους εκλεκτούς της γης, που υπάρχουν "πέρα από το καλό και το κακό". Το κείμενο συνοδεύουν οι σημειώσεις το...

Η επιστροφή, η αιώνια επιστροφή, όσο κι αν στους κόλπους της θα βρίσκουν πάντοτε την ευκαιρία να επανακάμπτουν τα ανθρωπάκια και να επανεμφανίζονται δυσάρεστα και οδυνηρά γεγονότα, αποτελεί, για φιλοσόφους όπως οι Στωικοί, οι Νεοπλατωνικοί ή ο Χέγκελ, την διαδικασία εκείνη χάρη στην οποία ο κόσμος, η ιστορία και ο πολιτισμός συνεχίζουν να υπάρχουν και -μπορούμε να ελπίζομε- θα εξακολουθούν να υφίστανται και στο μέλλον. Ειδικά, όμως, για την φιλοσοφία, το παιχνίδι της αέναης επιστροφής δεν είναι απλώς ένα μέσο επιβίωσης, αλλά συνιστά το ίδιο το είναι της. "Φιλοσοφώ", σε τελε...

Στο παρόν βιβλίο, ο συγγραφέας επιχειρεί να συνθέσει μια φαινομενολογία των μορφών του μεταφιλοσοφικού Συνειδότος, το οποίο όχι μόνον φιλοσοφεί, αλλά και φιλοσοφεί αναστοχαστικά πάνω στο ίδιο αυτό το φιλοσοφείν. Αυτό το απαρέμφατον του απαρεμφάτου, αυτή η φιλοσοφία της φιλοσοφίας αυτή η αυτοεγχείρηση ανοιχτής καρδιάς της φιλοσοφίας, είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου. Στην Αποδεικτική της παρασοδιακής Μεταφυσικής ο συγγραφέας αντιπαραθέτει την Ερμηνευτική της μοντέρνας Μεταφιλοσοφίας. Ενώ η πρώτη επιχειρεί να αποδείξει αιώνιες αλήθειες, η δεύτερη επιχειρεί να ανιχνεύσει τα...

Η εργασία αυτή είναι καρπός ενός σεμιναρίου που άρχισα, πριν από κάποια χρόνια, με τους φοιτητές μου στο Μόναχο. Άλλες υποχρεώσεις δεν μου επέτρεψαν παρά μόλις τώρα να τη δω και πάλι και να της δώσω μια διαφορετική μορφή. Να την κάνω όσο το δυνατόν πιο προσιτή στο ευρύτερο κοινό και ιδιαίτερα σε όλους όσους αγαπούν το στοχασμό και, σε μια δύσκολη εποχή σαν τη δική μας, δεν εφησυχάζουν, αλλά σκέφτονται δημιουργικά. Η προσπάθεια συρρίκνωσης της φιλοσοφικής σκέψης από την τεχνολογία και τον μονοδιάστατο επιστημολογικό μοντερνισμό, η συχνά μονοσήμαντη αίσθηση της πραγματικότ...

Το βιβλίο αυτό είναι μια κριτική επισκόπηση του συνόλου της αισθητικής σκέψης, την οποία παρακολουθεί στην ιστορική της εκδίπλωση αφού προηγουμένως σταθμίσει το ανθρωπολογικό εύρος των φαινομένων που εμπίπτουν στην έννοια της. Κριτική επισκόπηση με την έννοια ότι στην άρθρωση των μεγάλων αισθητικών θεωριών πασχίζει να διακρίνει ειδικές κοινωνιοπολιτισμικές δομές που δεν είναι εκ πρώτης όψεως εμφανείς στις διατυπώσεις τους, και ιστορική εκδίπλωση τους με την έννοια ότι τις ακολουθεί κατά τη χρονική τους ανάδυση, επισημαίνοντας τις ρήξεις που τέμνουν αυτή την ακολου...

Ο Χέγκελ είναι μια φιγούρα ζωτικής σημασίας στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας. Χωρίς τον Χέγκελ η σύγχρονη σκέψη θα ήταν αδιανόητη και ακατανόητη. Η τεράστια επιρροή του διείσδυσε και εξακολουθεί να διεισδύει σε πολυάριθμους κλάδους: στους βασικούς τομείς αυτής καθαυτής της φιλοσοφίας, στην πολιτική και κοινωνική θεωρία, στην αισθητική, στη φιλοσοφία της ιστορίας, αλλά βεβαίως και στη θεολογία και στη φιλοσοφία της θρησκείας, που αποτελούν και το βασικό θέμα αυτού του βιβλίου. Οι φιλόσοφοι που ασχολήθηκαν με όλους τους παραπάνω τομείς εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να υ...

Η πολιτική ιστορία του εικοστού αιώνα είναι γεμάτη από άγριες και βάρβαρες "βεβαιότητες", όπως αυτές που προέκυψαν από τον μαρξισμό και τον φασισμό. Σε μια εποχή που ο κομμουνισμός και ο φασισμός επηρέασε πολλούς διανοούμενους, ο Πόπερ επιτέθηκε εναντίον των φιλοσοφικών ριζών τους με μια λογική γεμάτη πάθος και δυναμικό σκεπτικισμό. Όπως αναλύει ο Φρέντερικ Ράφαελ σ' αυτή τη μικρή κομψή και γοητευτική εισαγωγή στο έργο του Πόπερ "Η φιλοσοφία της επιστήμης και της ιστορίας", η συμβολή του Πόπερ στη σύγχρονη φιλοσοφία είναι καταλυτική. Είναι ίσως ο πλέον ριζοσπάστης στο...

O Ντεριντά σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εύπεπτο ανάγνωσμα, αφού κάθε ιδέα του μοιάζει να τραβάει τη γη κάτω απ' τα πόδια μας, αμφισβητώντας την αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας, για τον κόσμο και κυρίως για τη γλώσσα, με την οποία και τα δύο αυτά πράγματα διατυπώνονται. Αν προστεθεί σ' αυτό και μία κατά περιπτώσεις ιλιγγιώδης γλωσσική στρυφνότητα της οποίας "η μη εποικοδομητική" ανάγνωση μοιάζει να καταργεί την ίδια τη συγγραφή όπως τη γνωρίζουμε, τότε η δυσφορία του αναγνώστη είναι κατανοητή. Ωστόσο σ' αυτόν τον κατατοπιστικό και απολαυστικό οδηγό, "αποδόμηση"...

"Ας θυμηθούμε, επιγραμματικά, τι εννοούσε ο Φουκό όταν μιλούσε για τη μοντέρνα αποστολή του φιλοσοφείν: καταγγελία των αθέατων σχέσεων εξουσίας, δημιουργία αντιστάσεων, δυνατότητα να εκφραστούν οι φωνές που καταπνίγονται, παραγωγή αληθινών γνώσεων που να μπορούν να αντιταχθούν στους κυρίαρχους τρόπους διακυβέρνησης, δυνατότητα επινόησης νέων μορφών υποκειμενικότητας, πρόκληση να ενεργοποιήσουμε τις ελευθερίες και τις δυνατότητες δράσης μας, ανάδειξη της ιστορικότητας των συστημάτων γνώσης, κατάδειξη ότι τίποτα δεν είναι μοιραίο, και εντέλει και οπωσδήποτε τη δυνατότητα να α...

Ένας νέος ορισμός της διαλεκτικής θα τη διαχώριζε από διατυπώσεις ολιστικού ή μεταφυσικού (αφηρημένου, παγιωτικού) χαρακτήρα και θα την τοποθετούσε σε ένα ταυτόχρονα θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, όπου το πραγματικό δε θα νοούνταν ως ένα σύνολο σχέσεων, ποτέ οριστικών ούτε τελειωμένων. Μια τέτοια διαλεκτική θα ενεργοποιούσε, βέβαια, το στοιχείο της άρνησης μα θα απέβαλλε το ιδεαλιστικό της περίβλημα (:ιδέα, ένα, ίδιο)· θα εξέφραζε την ένταση των αντίθετων και των αντιφατικών (των πρώτων σε πραγματικό, των δεύτερων σε λογικό επίπεδο) με την έννοια ότι θα δρούσε αποπαγιωτικά...

Ο Κάντ έθεσε στην "Κριτική του Καθαρού Λόγου" τις βάσεις της νεωτερικής φιλοσοφίας με τα τέσσερα, πασίγνωστα πλέον, ερωτήματά του: "Τι δύναμαι να γνωρίζω;", "Τι οφείλω να πράττω;", "Τι επιτρέπεται να ελπίζω;" και "Τι είναι ο άνθρωπος;". Πρόκειται για τα ίδια μεγάλα ερωτήματα με τα οποία, παρά τη διαφορά της οπτικής, η χριστιανική ή ευρύτερα η θρησκεύουσα φιλοσοφία συγκρούεται καθημερινά κι αντίθετα απ' ό,τι πιστεύεται γενικά, οι απαντήσεις που προσφέρει δεν είναι μόνο πολλαπλές, αλλά συχνά κι αντικρουόμενες, επειδή ακριβώς οι υποτιθέμενες "λύσεις" που προτείνει δεν εξασφαλί...

Το ειδοποιό χαρακτηριστικό των κλασικών συμβολαιικών θεωριών συνίσταται στο εγχείρημα θεμελίωσης της εξουσίας επί μιας έννοιας συναίνεσης των πολιτών, η οποία παράγεται από τον Ορθό Λόγο. Η ιδέα του συμβολαίου βρήκε έκφραση σε πληθώρα διαφορετικών θεωριών, για να φθάσει στην κορύφωσή της στις μεγάλες θεωρίες του Διαφωτισμού και έκτοτε να περιπέσει σε αφάνεια. Το 1971, με τη δημοσίευση της "Θεωρίας της δικαιοσύνης", ο John Rawls επανέφερε στο φιλοσοφικό προσκήνιο την ίδια παλαιά ιδέα. Ποιο είναι το νόημα αυτής της αναβίωσης; Μπορεί η συναίνεση να θεωρηθεί ιδρυτική της κανονι...

"Νομίζω πως συνόψισα κάποτε τη στάση μου απέναντι στη φιλοσοφία όταν είπα "Η φιλοσοφία στην πραγματικότητα θα έπρεπε να γράφετε σαν να επρόκειτο για ποιητική σύνθεση". Λούντβιχ Βιττγκενσάιν Αν ο Βιττγκενστάιν μελέτησε τα ίδια ζητήματα που απασχολούσαν και τους άλλους αναλυτικούς φιλοσόφους -τη φύση της λογικής, τα όρια της γλώσσας, την ανάλυση της σημασίας- τα κείμενα του χαρακτηρίζονται από μια ιδιότυπη ποιητικότητα που δε συναντάται σε άλλους. Η υφολογική αυτή ιδιαιτερότητα επιτείνει τα ερωτήματα σχετικά με το πώς πρέπει να προσεγγίσουμε τα έργο του. Στη ρίζα της σκ...

Tο 1927, έτος κατά το οποίο δημοσιεύεται το "Eίναι και Xρόνος", ο Mάρτιν Xάιντεγγερ δίνει μια δημόσια διάλεξη με θέμα τη σχέση της θεολογίας προς τη φιλοσοφία. Aυτή η διάλεξη αποτελεί το επίκεντρο της παρούσας μελέτης σε μια βήμα προς βήμα εμβάθυνση στα νοήματά της. O Γερμανός στοχαστής αναδεικνύεται εδώ ανατόμος αυτού που ο ίδιος χαρακτήρισε οντο-θεολογία, και μάλιστα με το νόημα ότι αναλαμβάνει ως οντολόγος να προδιαγράψει στη θεολογική επιστήμη τον βασικό χαρακτήρα της, το αντικείμενό της, τους κλάδους της και την ενδεδειγμένη σχέση της προς άλλες επιστήμες.

Τι είναι η φιλοσοφία; Το ερώτημα είναι ήδη φιλοσοφικό, εν πάση περιπτώσει μπορεί να είναι (κανένα ερώτημα δεν είναι φιλοσοφικό από μόνο του: είναι φιλοσοφικό μόνο εντός μιας προβληματικής, η οποία του δίνει το νόημά του και την εμβέλεια-σημασία του), γεγονός που εξηγεί γιατί υπάρχουν τόσο πολλές διαφορετικές απαντήσεις. Από αυτό το βιβλίο, που εντάσσεται σε μια εγκυκλοπαιδική σειρά, θα προσδοκούσε κανείς παρ' όλα αυτά μιαν οικουμενική απάντηση, έστω και σχολική, η οποία θα διαφώτιζε το ευρύ κοινό χωρίς να δυσαρεστήσει τους ειδικούς. Αλλά ποια είναι αυτή η απάντηση; Δεν αρκε...

Η ιδέα να καταπιαστούμε μόνο με τις "μεγάλες" φιλοσοφίες και να παρατήσουμε τις λεγόμενες "μικρές", αφήνοντάς τες στους λόγιους και στους ειδικούς, δεν αποτελεί καν εγγύηση. Στη φιλοσοφία περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, η ήδη ύποπτη διάκριση "μεγάλο ή μικρό", περικλείει μια φιλοσοφική διάγνωση, μια φιλοσοφική θέση -και μάλιστα τοποθέτηση- που πάντα θα μπορούν, από φιλοσοφική σκοπιά, να επικριθούν και να αμφισβητηθούν. Εν προκειμένω, κανένας κριτής δεν είναι ουδέτερος. Θα πρέπει επιπλέον, ακροβατώντας πάνω στα αβέβαια όρια της σκέψης, να επιλέξουμε τη συμπερίληψη ή τον απο...