Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ο νεοελληνικός Διαφωτισμός, όπως εν τέλει επικράτησε στή νεώτερη γραμματεία μας να χαρακτηρίζουμε μία άκρως σημαντική για τον νεώτερο Ελληνισμό περίοδο της πνευματικής μας ιστορίας, είναι ένα σύνθετο και μάλλον δύσκολα προσπελάσιμο πεδίο έρευνας για τους μελετητές της φυσιογνωμίας του σύγχρονου Ελληνισμού. Προεχόντως, βέβαια, η περίοδος αυτή έχει μέγιστη σημασία για τα γράμματά μας και την ιστορία των ιδεών στην πνευματική μας ζωή, επηρέασε ωστόσο στο σύνολο την όλη ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και εν πολλοίς καθορίζει ακόμα σήμερα τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Η πρόσλη...

Την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και έπειτα τη γνωρίζουμε αρκετά καλά. Λιγότερο γνωστή και μάλιστα, από πνευματική άποψη, περισσότερο σημαντική είναι η περίοδος που προηγήθηκε του 1830, η οποία αποκαλείται παραδοσιακά "νεοελληνικός Διαφωτισμός". Στην παρούσα μελέτη συγκεντρώνονται, μελετώνται (για πρώτη φορά ως σύνολο) και εντάσσονται στο ιστορικό τους πλαίσιο τα κείμενα εκείνα που εξέφρασαν συγκροτημένο, θεωρητικό ενδιαφέρον για την παιδεία εκ μέρους των συγγραφέων τους: για τους στόχους της, τα ιδεώδη της, το πρόγραμμά της και...

Ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος (1680-1730), άνθρωπος με βαθιά καλλιέργεια και γνώση, ήταν ο πρώτος Έλληνας που διορίστηκε ηγεμόνας στις παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος αναρρήθηκε διαδοχικά στον θρόνο και των δύο ηγεμονιών (1709-1730) και εγκαινίασε τον "αιώνα των Φαναριωτών" στις ρουμανικές χώρες. Η εποχή των Φαναριωτών χαρακτηρίστηκε από σημαντικές μεταρρυθμίσεις στις φεουδαρχικές κοινωνίες των περιοχών αυτών και διαμόρφωσε το πλαίσιο μιας αξιοσημείωτης πολιτισμικής και πνευματικής εξέλιξης, που...

Η παρούσα διατριβή με θέμα: "Ηθική και Αισθητική Καλλιέργεια του Προσώπου στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό: Αδαμάντιος Κοραής & Κωνσταντίνος Κούμας", αναζητά και αναδεικνύει το φιλοσοφικό προβληματισμό των νεοελλήνων στοχαστών, του Αδαμάντιου Κοραή (1748 - 1833), όπως αυτός εκφράζεται μέσα από τα "Προλεγόμενα", σε ζητήματα ηθικής και αισθητικής παιδείας και του Κωνσταντίνου Κούμα (1777 - 1836), όπως εκδηλώνεται μέσα στο τετράτομο Σύνταγμα Φιλοσοφίας, το οποίο αποτελεί πλήρη επισκόπηση των φιλοσοφικών απόψεων της εποχής εκείνης, καθώς περιλαμβάνει εκτός των άλλων θέματα ηθικής κα...

Η "Ελληνική Νομαρχία" είναι ένα κείμενο που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806, είναι αφιερωμένο στον Ρήγα Φεραίο, και μιλάει για την πολυπόθητη ελευθερία. Αναφέρεται σε αυτούς που στηρίζουν την τυραννία και την ξενοδουλεία και απαριθμεί τους παράγοντες που προκάλεσαν την υποδούλωση των Ελλήνων και ακόμη περισσότερο τα αίτια που αυτή η δυστυχία παρέμεινε αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου. Τα λόγια του Ανώνυμου Έλληνα, για την ταυτότητα του οποίου υπήρξαν πολλές εικασίες αλλά καμία βέβαιη απάντηση, είχαν απίστευτα μεγάλη διάδοση όλα τα επόμενα χρόνια και στη διάρκεια της Ελληνι...

Η μελέτη των έργων του Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798), τα οποία εντάσσονται στο στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του, μας δίνει την ευκαιρία να παρατηρήσουμε ότι σε αυτά ο Ρήγας καταθέτει αρκετά Μηνύματα-Διδάγματα,τα οποία είναι διαχρονικά. Στην έκδοση παρουσιάζονται είκοσι εξ αυτών.

Η έκδοση του έργου, "Απάντησις Ανωνύμου προς τους αυτού άφρονας κατηγόρους επονομασθείσα περί θεοκρατίας", του Χριστοδούλου εξ Ακαρνανίας, του επονομαζομένου, από τους εχθρούς του ιδίως, Παμπλέκη, καθιστά προσιτή στην έρευνα της πνευματικής ιστορίας του νέου ελληνισμού την πιο τολμηρή κατάθεση θρησκευτικής κριτικής στη φιλολογία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Το έργο, το όποιο τυπώθηκε αρχικά στη Λειψία το 1793, επέζησε σε ένα μόνο αντίτυπο στην Ελλάδα και παρέμεινε λανθάνον για περισσότερο από δύο αιώνες. Η εξαφάνισή του οφείλεται στις ιδέες του θρησκευτικού και πολιτικού ρ...

"Με εύλογη συγκίνηση και με βαθιά συναίσθηση χρέους προβαίνω στην ένατη -οριστική, φευ- έκδοση αυτού του έργου. Ο πατέρας μου την είχε προετοιμάσει προσεκτικά, επιφέροντας όσες τροποποιήσεις και μεταβολές έκρινε πως ήταν αναγκαίες προκειμένου να ενσωματωθούν, στο σώμα του έργου και στις σημειώσεις, τα πορίσματα νεότερων ερευνών καθώς και οι δικές του νέες θεωρήσεις. Ο θάνατος τον βρήκε την ώρα που είχε αρχίσει να γράφει -μετά την ολοκλήρωση της κύριας εργασίας, όπως συνήθιζε πάντα- τον πρόλογο για τη νέα αυτή έκδοση. Λογάριαζε να τον τιτλοφορήσει 'Από τον αισθητισμό (ή ί...

[...] Η μελέτη θα προσπαθήσει να διερευνήσει την ιδεολογική ταυτότητα του Ζαννουβίου και να προσδιορίσει την εκκλησιαστική του τοποθέτηση. Προς τον σκοπό αυτό επιχειρείται να δοθεί απάντηση στα παρακάτω ερωτήματα: Ποία η θέση του Ζαννουβίου στη σχέση Εθναρχούσας - Εθνικής Εκκλησίας; Υπάρχει και σε ποιο βαθμό επίδραση του Θεοκλήτου Φαρμακίδη στη διαμόρφωση των απόψεων του Ζαννουβίου; Ποία η ιδεολογική, πολιτική και εκκλησιαστική ταυτότητα του κρητικού κληρικού; Υφίστανται κάποιες διαφοροποιήσεις ή παλλινδρομήσεις στη διαμόρφωσή της; Ποία η στάση του έναντι των Μεγάλων Δυνάμε...

"Από την παράθεση των πέντε επιχειρημάτων της κυρίας Chisacof και τις αντίστοιχες αναιρετικές παρατηρήσεις μας διαπιστώνεται ότι συγγραφέας της κωμωδίας "Το σαγανάκι της τρέλλας" δεν είναι ο Ρήγας Βελεστινλής. Σημαντικό στοιχείο για την τεκμηρίωση του συμπεράσματος αυτού κοντά στα άλλα, που αναφέρθηκαν στις παρατηρήσεις μας, αποτελεί το πρόσωπο "Φεραρής" της κωμωδίας. Διαπιστώνεται ότι δεν είναι το alter ego του Ρήγα, όπως υποστηρίζεται, αλλά ο "Τζαννακάκης Τζανέτος", το όνομα του οποίου είχε διαγραφεί στον πίνακα με τα πρόσωπα του έργου, και ο οποίος είχε αυτομολήσει, (φιρ...

...Όταν διάβασα για πρώτη φορά τη "Νεωτερική Γεωγραφία" των δύο εξαδέλφων, του Δανιήλ Φιλιππίδη και του Γρηγορίου Κωνσταντά, έμεινα έκθαμβη από αυτό το σπάνιο δείγμα νεοελληνικού λόγου, νεοελληνικής γραφής. Λόγος πλούσιος και συνάμα γόνιμος, γεμάτος σκέψεις, κρίσεις, ιδέες. Και η γραφή, εξαίρετο δείγμα πηγαίας δημώδους γλώσσας, χωρίς επιτήδευση, χωρίς την πρόσμιξη ξένων λεκτικών όρων, με ευρεία χρήση της ελληνικής γλώσσας στη διαχρονική της παρουσία. Βιβλίο συναρπαστικό λοιπόν τόσο για το περιεχόμενό του όσο και για το εκφραστικό μέσον το οποίο επέλεξαν οι δύο συγγραφ...

[...] Το βιβλίο του Καθηγητού κ. Τοπάλοβ κυκλοφόρησε στη Σόφια και είχε πολύ καλή απήχηση στον επιστημονικό κόσμο. Η σύλληψη του θέματος είναι επιτυχέστατη, παραβάλλοντας τον Ρήγα με τον αντίστοιχο μετά πενήντα χρόνια Ρακόφσκι της Βουλγαρίας, ως "πρότυπα της αναγέννησης των Βαλκανίων". Στην ελληνική έκδοση προστέθηκαν ορισμένα σημειώματα με την ένδειξη του αστερίσκου (*) από τον επιμελητή έκδοσης, τα οποία κρίθηκαν αναγκαία μετά τα πρόσφατα αποτελέσματα των ερευνών για τους Χάρτες του Ρήγα, "Χάρτα της Ελλάδος" "Νέα Χάρτα της Βλαχίας" και "Γενική Χάρτα της Μολδοβίας" και για...

Στη μακρά πορεία της ελληνικής παλιγγενεσίας, ο Βελεστινλής σηματοδοτεί το τέλος μιας περιόδου, κατά την οποία οι Έλληνες αναζητούσαν την ανεξαρτησία τους στηριζόμενοι πρωτίστως στη συνδρομή των ξένων, και την απαρχή μιας νέας, κατά την οποία τολμούν να διανοούνται και να προετοιμάζουν μια νέα ανεξάρτητη πολιτειακή τάξη. Και επειδή κλείνει μια περίοδο και ανοίγει μία νέα, συνιστά, την εμβληματικότερη μορφή της νεώτερης ελληνικής ιδεολογίας, εξ αιτίας ακριβώς της μοναδικής του συνθετικότητας: Συγγραφέας ρομαντικών διηγημάτων και στιχουργημάτων, έργων επιστημονικής εκλαΐκ...

Ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία της διαφωτιστικής σκέψης -αν όχι το βασικότερο- υπήρξε ο αντικληρισμός. Οι ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού έφτασαν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα με αρκετή καθυστέρηση, όμως πολλοί ήταν οι Έλληνες λόγιοι που προσπάθησαν να προσαρμόσουν τα νεωτερικά φιλοσοφικά ρεύματα στις ανάγκες και το πολιτιστικό υπόβαθρο της ελληνικής κοινωνίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, που είχε αναλάβει αποκλειστικά την οργανωμένη εκπαίδευση για δυόμιση αιώνες, αντέδρασε έντονα, ισχυριζόμενη ότι το ανακαινιστικό πνεύμα της εποχής αμφισβητούσε το δόγμα, την παραδοσιακή μεταφυσ...

Οι πρόσφατες έρευνες με τις επισημάνσεις του "ροπάλου του Ηρακλέους" στη "Χάρτα της Ελλάδος" και στους Χάρτες της Βλαχίας και Μολδαβίας προσφέρουν νέα δυναμική στην επαναστατική σκέψη του Ρήγα Βελεστινλή. Δεν είναι σύμβολο μόνο της αρχαίας ελληνικής δύναμης, όπως ο ίδιος γράφει για λόγους σκοπιμότητας, για να πάρει την άδεια εκτυπώσεως από την Αυστριακή Αστυνομία. Εκτείνεται στην εποχή του, στους σκλαβωμένους και επί πλέον και σε όλα τα μέρη του σχεδιαζόμενου κράτους του Βαλκανικού χώρου. Κατ' αυτόν τον τρόπο η παρουσία του ροπάλου, όπως έχουμε δείξει, έρχεται σε συμφωνία μ...

Η συνοπτική αυτή εργασία για το χαρτογραφικό έργο του Ρήγα Βελεστινλή ανακοινώθηκε στις εργασίες του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου για τη Θεσσαλία και δημοσιεύθηκε στον τόμο των πρακτικών του συνεδρίου. Ανατυπώνεται τώρα ξεχωριστά με σκοπό να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα νέα ευρήματα από τις πρόσφατες έρευνες για τους χάρτες του Ρήγα. [...] Με την εργασία μας αυτή εδώ δίνεται πάντως στον αναγνώστη μια εικόνα του χαρτογραφικού έργου του Ρήγα. Δίνονται απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν διατυπωθεί: μέχρι σήμερα ποια τα πρότυπα της Χάρτας; Γιατί ο Ρήγας διάλεξε χάρτη της αρχαίας Ελλάδ...

"Η ενότητα του βαλκανικού χώρου κατά την εποχή του Ρήγα διατηρούνταν κάτω από την απολυταρχική, δεσποτική εξουσία του Σουλτάνου. Ο Ρήγας ήθελε να διατηρήσει αυτήν την ενότητα του Βαλκανικού χώρου, αντικαθιστώντας την απολυταρχική εξουσία, στην οποία δεν υπάρχει σεβασμός στα "Δίκαια του Ανθρώπου", στα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως τα περιγράφει στη "Νέα Πολιτική Διοίκησή του, που περιέχει και το Σύνταγμά του. Θα δημιουργούσε την αντιπροσωπευτική, δημοκρατική πολιτεία, η οποία θα είχε κοινούς νόμους για όλους τους λαούς του Βαλκανικού χώρου, τους οποίους μνημονεύει στο άρθρο 7 τ...

Από φρικτής ανομίας σχολείον εξεπηδήσαμεν όλοι, μολυσμένοι όλοι, άλλος πολύ, άλλος ολίγον με της φιλαρχίας και της πλεονεξίας την παράνομον βαφήν. Ελευθερωθέντες από Τούρκους, εζήσαμεν έως της παρούσης ώρας ως Τούρκοι, ή μάλλον υπερέβημεν και αυτούς τους Τούρκους... Η παρούσα μας κατάστασις είναι τοιαύτη, ώστε και άγγελος εξ ουρανού αν καταβή να μας βασιλεύση, κινδυνεύομεν να τον μεταμορφώσωμεν εις διάβολον... Η αδικία λαμβάνει μορφήν και πρόσωπον αναίσχυντου προδοσίας... Αδαμάντιος Κοραής

Διερευνάται για πρώτη φορά στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία η ιστορία του ελληνικού τεκτονισμού κατά την εποχή του Διαφωτισμού με βάση υλικό που συγκεντρώθηκε μετά από έρευνα σε Αρχεία και Βιβλιοθήκες στη Γερμανία, στην Αυστρία και στην Ελλάδα. Καταδεικνύονται οι πολλαπλοί ρόλοι που διαδραμάτισε στον 18ο αιώνα και στις αρχές του 19ου ο τεκτονισμός για την ελληνική κοινωνία, τόσο στις παροικίες του ελληνισμού, όσο και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Για τους Έλληνες της Διασποράς η μύηση στις στοές αποτέλεσε μέσο για να ενταχθούν στην εκάστοτε τοπική κοινωνία και να...