Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Αν η δεκαετία του εξήντα θεωρηθεί η περίοδος στη διάρκεια της οποίας άρχισαν να καρποφορούν ορισμένες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις με αντικείμενο τη διατροφή, τα προανακρούσματα, ωστόσο, εντοπίζονται αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, σε διάφορες πρόδρομες μελέτες που σκοπό είχαν να θέσουν τις βάσεις της έρευνας στην ιστορία της (γαλλικής αρχικά) διατροφής. Ανάμεσά τους, τα κείμενα των ιδρυτών του περιοδικού Annales, του Lucien Febvre και του Marc Bloch, έπαιξαν σίγουρα έναν αποφασιστικό ρόλο, ίσως όχι τόσο άμεσα εμφανή στις αμέσως μεταγενέστερες ποσοτικού τύπου προσεγγίσεις, σίγο...

O 19ος αιώνας, ο αιώνας του αστικού πολιτισμού, είχε πολλές και σπουδαίες πνευματικές επιτυχίες, αλλά η πανεπιστημιακή ιστορική επιστήμη, που τότε ακριβώς αναπτύχθηκε, δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές. Πραγματικά, σημειώνεται μια οπισθοχώρηση σ' όλους τους τομείς -εκτός από τις τεχνικές της έρευνας- συγκριτικά με τις, συχνά κακοτεκμηριωμένες, θεωρησιακές και εξαιρετικά γενικευτικές μελέτες, με τις οποίες, όσοι έζησαν την πιο ριζικά επαναστατική εποχή, τον αιώνα της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης, επιχειρούσαν να κατανοήσουν τις μεταλλαγές της ανθρώπινης κοινωνίας....

Η "Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού" προσπάθησε, με το διεθνές συνέδριο "Νεοελληνική πόλη: Οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος" που διοργάνωσε το 1984, να απογράψει, συγκριτικά με άλλες χώρες, το επίπεδο των σχετικών σπουδών στην Ελλάδα. Όπως φαίνεται από τα Πρακτικά του συνεδρίου, που εξέδωσε το 1985 η Εταιρεία, η προσπάθεια αυτή απέβη χρήσιμη και καρποφόρα: δεκάδες σύνεδροι, ιστορικοί και αρχιτέκτονες Έλληνες και ξένοι, πολλές πρωτότυπες ανακοινώσεις, διάθεση για επιστημονικό διάλογο. Δεκατρία χρόνια αργότερα, η ίδια Εταιρεία (με συνδιοργανωτή το Ινστιτούτο Μεσογε...

Το πρόγραμμα αποδελτίωσης εφημερίδων της "Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού" απέβλεψε σε δύο κυρίως στόχους: να συμβάλει στη δημιουργία έργων υποδομής για τη μελέτη της νεοελληνικής κοινωνίας· να αποτελέσει πεδίο συλλογικής εργασίας για νέους που μόλις άρχιζαν τη μαθητεία τους στην ιστορική επιστήμη. Η επιλογή των εφημερίδων προήλθε από την πεποίθηση ότι αποτελούν ουσιαστική πηγή, η οποία μάλιστα έχει χρησιμοποιηθεί συστηματικά. Η λίγο-πολύ κανονικότητα στην έκδοσή τους συσσωρεύει άφθονο και ποικίλο υλικό. Εδώ, τις περισσότερες φορές, δεν κυριαρχεί το ξεχωριστό και το ασυνή...

Η εργασία αυτή εκδίδεται στα πλαίσια του προγράμματος της Εταρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού που στόχευε στην αποδελτίωση των πρώτων εφημερίδων του νεοελληνικού κράτους. Εδώ, είναι ανάγκη να σημειωθούν μόνον οι κυριότερες αρχές του κανονισμού που τηρήθηκε κατά την αποδελτίωση της εφημερίδας "Εποχή", για να διευκολυνθεί ο χρήστης αυτού του τεύχους. Ακριβώς για την πληρέστερη κατανόηση της αποδελτιούμενης εφημερίδας προηγείται σύντομη εισαγωγή, που είναι εκ των πραγμάτων περιγραφική, αφού δεν φιλοδοξεί να θέσει και να λύσει γενικότερα προβλήματα σχετικά με τον Τύπο και την πολ...

Με τον παρόντα σύμμεικτο τόμο η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού θέλησε να τιμήσει τη μνήμη της ιστορικού Δέσποινας Θεμελή - Κατηφόρη. Όχι μόνον υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας, αλλά με ποικίλους τρόπους βοήθησε πολλούς από μας στο ερευνητικό μας ξεκίνημα και στη μετέπειτα πορεία μας. Όλοι μας θα είχαμε να καταθέσουμε τη σχετική προσωπική μας μαρτυρία. Επιλέχθηκε να παρουσιασθεί μία από αυτές, μετά το βιογραφικό σημείωμα και την εργογραφία της τιμωμένης. Το αμέσως επόμενο κείμενο ανιχνεύει το πνευματικό περιβάλλον της Λευκάδας, μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε η Κατηφόρη. Έπ...

[...] Η εισαγωγή της στατιστικής ως αυτόνομης κρατικής πρακτικής, αλλά και ως επιστημονικού τομέα γνώσης, πολλές φορές αντιμετώπισε τα γενικότερα προβλήματα δυσλειτουργίας ολόκληρης της δημόσιας διοίκησης. Εκείνο όμως που την ξεχώρισε από τις άλλες δημόσιες υπηρεσίες, ήταν ότι, από κάποια χρονική στιγμή και πέρα, άρχισε να ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια μιας ακόμη δημόσιας υπηρεσίας και πάνω της επενδύθηκαν σημαντικότατες ιδεολογικές προσδοκίες. Σε μια τέτοια εξέλιξη, η στατιστική κλήθηκε να υποστηρίζει με τις εργασίες της τους γενικότερους προσανατολισμούς του ελληνικού βασ...

[...] Η "αυθεντία του νομίσματος" ως ρυθμιστής των ανταλλακτικών σχέσεων, κρυστάλλωσε κοινωνικές επιλογές και κατέγραψε αρρυθμίες στον οικονομικό βίο του ελληνικού κράτους, ιδίως στην περίοδο που στρέψαμε το ενδιαφέρον μας. Το αιτούμενο δεν θα μπορούσε παρά να αποτελέσει μια μονογραφία: οι τεκμηριωτικές διαθεσιμότητες, οι δευτερογενείς μελέτες, οι θεωρητικές συμβολές δύσκολα συγκροτούν μέχρι στιγμής το αξιόπιστο "corpus" για τη συγγραφή έργου μεγάλης πνοής· μοιραία η καλλιέργεια της ακόμη μεγαλύτερης εξειδίκευσης. Εξαιρετικές συνεισφορές ωστόσο έχουν συμβάλει στην ανάλυση τ...

[...] Η έκδοση αυτού του βιβλίου πιστεύουμε ότι υπηρετεί τις αξίες της πολιτισμικής συνέχειας: η επιστημονική έρευνα μόνο σε κλίμα πνευματικής ελευθερίας και σε όρους ερευνητικής παράδοσης μπορεί να αναπτυχθεί και να αναδειχθεί σε κοινωνικό αγαθό. Η πνευματική καλλιέργεια και η εθνική αυτογνωσία πρέπει να είναι αιτούμενα της καθημερινότητας: η επίκλησή τους σε κρίσιμες στιγμές μοιάζει με κάλεσμα ύποπτης ρητορείας. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου). Το βιβλίο αυτό έρχεται να προστεθεί και να ολοκληρώσει, ελπίζουμε για την ώρα, την προσπάθεια που ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια...

Η εμπορική ναυτιλία, ακριβέστερα η ναυτιλιακή οικονομία μιας χώρας, αποτελεί οπωσδήποτε αναπόσπαστο τμήμα της όλης οικονομικής δομής της. Συνεπώς, κάθε απόπειρα διερευνήσεως της ναυτιλιακής δραστηριότητος προϋποθέτει πλήρη εποπτεία της οικονομικής υποδομής ενός κράτους. Ας σημειωθεί ότι η ανάπτυξη και δραστηριότητα του εμπορικού ναυτικού ενός τόπου δεν αντιπροσωπεύει αναγκαστικά την εσωτερική οικονομική ή πολιτική του ισχύ, όπως π.χ. συνέβη με την εντυπωσιακή ανάπτυξη του εμπορικού ναυτικού της Ραγούζας και της Ολλανδίας τον 16ο και 17ο αιώνα αντίστοιχα, καθώς και της ελλην...

Το Μάιο του 1991 συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την ίδρυση της Ελληνικής Παλαιογραφικής Εταιρείας, συνέχεια της οποίας υπήρξε η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού. Με αφορμή την επέτειο αυτή το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΜΝΕ αποφάσισε να οργανώσει, λίγο καθυστερημένα, μια εκδήλωση για την πορεία της Εταιρείας στην εικοσαετία που πέρασε. Η επέτειος αυτή μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τις ανάγκες και τις θεωρητικές αναζητήσεις που οδήγησαν στην ίδρυση της Εταιρείας το 1971 και να κάνουμε έναν απολογισμό του έργου και της πορείας σ' αυτά τα χρόνια. [...] Στο κείμενο που ακο...

[...] Εξίσου ποικίλα με τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα ήταν και τα αντικείμενα των σεμιναρίων της, που παρακολουθήσαμε πρώτα στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης, κι αργότερα -ορισμένοι από εμάς- στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ή στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου: από την ιστορία του Τύπου έως εκείνη της γεωγραφίας, της χαρτογραφίας, και του περιηγητισμού, και από την ιστορία του βιβλίου έως την αλληλογραφία, τις λόγιες εταιρείες, την λογοτεχνία. Μια ιστορία ζωντανών ιδεών και ανθρώπων που εμπνεύσθηκαν από αυτές, κυρίως όμως μια ιστορία των μέσων, όπου οι ιδέες δι...

[...] Θα πρέπει να σημειωθεί εν κατακλείδι ότι η παρούσα συλλογή άρθρων δεν αποβλέπει στην καθιέρωση οριστικών μεθοδολογικών επιταγών για το συγκεκριμένο χώρο. Αποτελεί μάλλον περιδιάβαση σε μερικές από τις σημαντικότερες νέες μεθοδολογικές κατευθύνσεις της διανοητικής ιστορίας. Είτε θεωρηθεί ως μελέτη μεμονωμένων διανοητών ή διανοητικών κινημάτων και τάσεων, σχολών σκέψης, της συλλογικής συνείδησης ή της λόγιας και λαϊκής κουλτούρας, η διανοητική ιστορία στρέφεται προς ολοένα και διαφορετικές κατευθύνσειςς, εμμένοντας σθεναρά, όπως φαίνεται, μόνο στην έννοια του μεθοδολογι...

Η έκθεση αυτή δεν γράφτηκε με την πρόθεση να παρουσιάσει έναν εξαντλητικό πίνακα όσων μελετών έχουν γίνει στη Γαλλία για τις πόλεις του 18ου και του 19ου αι. Ας μας συγχωρεθεί λοιπόν και η φαινομενικά αυθαίρετη, αν όχι ιδιότροπη επιλογή, και τα κενά που τυχόν παρουσιάζει. Η επιθυμία μας είναι να συνδέσουμε στενά τούτο εδώ το δοκίμιο με το γενικό θέμα "Από την προβιομηχανική στη βιομηχανική πόλη" με τις εννοιολογικές και μεθοδολογικές επιλογές που συνεπάγεται μια τέτοια διατύπωση, με τα συγκεκριμένα ερωτήματα που εγείρει. Από τις ήδη συσσωρευμένες μονογραφίες, εδώ και μια δε...

[...] Στόχος αυτού του τόμου είναι να φέρει ειδικούς και κοινό σε μια πρώτη επαφή με σημαντικά κείμενα της νεότερης γερμανόφωνης ιστοριογραφίας που παραμένουν ουσιαστικά άγνωστα, παρόλο που τα ονόματα των -διεθνώς γνωστών- συγγραφέων τους έχουν "ακουστεί" και "ακούγονται" ολοένα και περισσότερο στη χώρα μας. Ο αριθμός και η έκταση των κειμένων που επιλέχθηκαν προσδιορίστηκε ως ένα βαθμό από τους διαθέσιμους πόρους -όπως συμβαίνει σε κάθε βιβλίο. Παράλληλα, επιχειρήθηκε να δοθεί στον τόμο ένας ομοιογενής και συγχρόνως ευρύς θεματολογικός χαρακτήρας. Μεταφράστηκαν έξι βασικά...

[...] Γνώρισα τον Fernand Braudel το 1948. Αυτός υπήρξε για μένα δάσκαλος, σύντροφος, διευθυντής, φίλος. Τώρα δεν είναι πια ένας φίλος αλλά έγινε απλώς (!) ο Fernand Braudel. Παρόλα αυτά, εξαιτίας ενός συνόλου προσωπικών λόγων, οι οποίοι με έδεσαν με την δραστηριότητα και την ζωή του για ένα μεγάλο διάστημα, έχω την εντύπωση ότι δεν μπορώ να γράψω γι' αυτόν, αλλά μόνο να μιλήσω (κατά τρόπο ατελή και βέβαια μη αντικειμενικό, για να διευκρινίσουμε τα πράγματα). Ας πούμε λοιπόν ότι οι σελίδες αυτές δεν είναι παρά η προβολή της ιδέας την οποία έχω εγώ για τον Braudel ως ιστορικ...