Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Ήταν απρόσμενη για μένα η επιτυχία του βιβλίου μου "Ανασκάπτοντας το παρελθόν", από τον εκδοτικό οίκο "Άμμος", το 1995, που όχι μόνο επανεκδόθηκε αλλά και μεταφράστηκε στα αγγλικά. Η κριτική ήταν ευμενής. Ο συνάδελφος Γιώργος Χουρμουζιάδης έγραψε τότε μεγαλόφρονα στο "Εντευκτήριο" πως με ζήλεψε, όχι τόσο γιατί έγραψα αυτό το βιβλίο όσο γιατί το κυκλοφόρησα. Η όποια επιτυχία δεν πρέπει φυσικά να προσγραφεί στην ταπεινοτητά μου, αλλά και στον Πέτρο Γαϊτάνο, εκδότη τότε της "Άμμου", για την ιδέα της ονειρικής, λόγω της ανασκαφής μου στα Κύθηρα, εικονογράφησής του. Αν και είχα...

Τα κείμενα που απαρτίζουν την παρούσα έκδοση προέκυψαν, κατά το πλείστον, από επετειακές και εορταστικές συγκυρίες της τελευταίας πενταετίας και συνάπτουν ονόματα ποιητών, κριτικών και φιλολόγων (Κ. Π. Καβάφης, Γιώργος Σεφέρης, Γρηγόρης Ξενόπουλος, Τίμος Μαλάνος, Γ. Π. Σαββίδης), τα όποια βρίσκονται σε πολλαπλή μεταξύ τους συνάφεια και διαπλοκή - μακάρι τούτη η ύποπτη στις μέρες μας λέξη να διατηρήσει εννοιολογικώς την τόσο γοητευτική απόχρωση της "ποικίλης δράσης των στοχαστικών προσαρμογών". Αρκετά από τα κείμενα αυτά γράφτηκαν για να διαβαστούν δημοσίως. Προσπάθησα εξαρ...

[...] Η σύνταξη μιας Χρονογραφίας για τον Σικελιανό ήταν επί δεκαετίες επιβεβλημένη, αλλά παρέμενε εξακολουθητικά απραγματοποίητη, με άμεσο αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η βιβλιογραφία του από δημοσιεύματα με σοβαρές ανακρίβειες, ιστορίες φαντασίας, και με αναρίθμητα χρονολογικά σφάλματα. Η μηδαμινή φιλολογική και αρχειακή έρευνα, καθώς και η διάσπαρτη και ανέκδοτη επιστολογραφία του ποιητή, καθιστούσαν το εγχείρημα ακόμη δυσκολότερο. [...] Το 2000, έπειτα από είκοσι χρόνια ερευνητικής εργασίας, παρουσίασα την έκδοση: Άγγελου Σικελιανού, "Γράμματα", τομ. Α΄ (1902-1930) και τομ...

"Δέκατη έκτη νύχτα" Θα με βρεις/ Στο αναφιλητό της φωτιάς/ Στις πηγές της βροχής/ Στην ορχήστρα του ορίζοντα/ Στους σιτοβολώνες των χεριών σου/ Στα σπίτια των ματιών σου/ Γιατί μου έταξες δυο χείλη από πανσέληνο. Όμως/ Και στην αλισάχνη του πόνου που σκεπάζει τις στέγες/ Στους δρόμους που δεν λένε να δεθούν στο έδαφος/ Στην ολονυκτία της σιωπής/ Στις άγκυρες που καρφώνονται στο βυθό της κόλασης/ Γιατί με τραβούν οι μαγνήτες της ερήμου. [...] (από τη σελ. 34 του βιβλίου)

"...Το παρόν βιβλίο εγκαινιάζει το διάλογο των ημερολογιακών δοκιμών του Σεφέρη με ένα χώρο εκ πρώτης όψεος εξωλογοτεχνικό: την αθηναιογραφία. Ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου- Βενετάς, καταξιωμένος πολεοδόμος, αθηναιοδίφης και οξυδερκής σχολιαστής ιστορικών τεκμηρίων, προσθέτει στην ανεξάντλητη, όπως αποδεικνύεται, σεφερική έρευνα μια καινούργια οπτική, εστιάζοντας στις αθηναικές εγγραφές ενός περιπλανώμενου ξενομερίτη, που βιώνει κάθε τόσο την υδροκέφαλη, εγωκεντρική πρωτεύοσα με ανάμεικτα συναισθήματα. Ο σχολιασμός των αθηναϊκών σελίδων του Σεφέρη δεν εγκλωβίζεται ωστόσο σε πολ...

ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΦΟΡΑΝΕ ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΤΟΥΣ Εκείνοι που φοράνε το δέρμα τους με το σκληρό του τρίχωμα από μέσα εμείς νομίζουμε πως είναι χαμογελαστοί νομίζουμε πως τους χτυπάνε τα παπούτσια Τραβούν ξαφνικά τα μαχαίρια τους χαράζουν ένα στόμα στον τοίχο Μίλα! φωνάζουν Κάθετα στο πεπρωμένο της παλάμης τους κόβουνε τη γραμμή της τύχης Μίλα! φωνάζουν Τη μάνα σου που τόσο καιρό μας τρως απ' το ψωμί και τώρα μιλιά δε βγάζεις.

Τα χειρόγραφα του Γιώργου Χειμωνά (για την ακρίβεια, τα αυτόγραφά του) που παρουσιάζονται σε αυτή την έκδοση είναι τα αστραφτερά κατάλοιπα της πολύχρονης "εμπαθούς" φιλίας του με τον ποιητή και ζωγράφο Αλέξανδρο Ίσαρη. Το χρονικό αυτής της εικοσάχρονης φιλίας (1970-1990) αναπτύσσεται από τον Ίσαρη στον "Πρόλογό" του στο ανά χείρας βιβλίο, όπου ο αναγνώστης πληροφορείται πότε και κάτω από ποιες συνθήκες ο Χειμωνάς έγραψε τα κείμενα που έστειλε, έδωσε ή δώρισε στον Ίσαρη. Στην παρούσα έκδοση τα κείμενα αυτά χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες χειρογράφων, οι οποίες διατάχθηκαν με τ...

"Διαβατήρια" "Έχω δει και καλύτερες μέρες", είπε/ το φετινό καλοκαίρι και βιάστηκε να φύγει./ Εγώ όμως κανένα τόσο σκληρό και βιαστικό/ εδώ και πενήντα τόσα χρόνια./ Διαβατήριοι καημοί, διαβατήριοι χρόνοι/ διαβατήρια έργα ανθρώπων, διαβατήρια καλοκαίρια./ Σε πέτρες καταλήγετε και κοχύλια και πυριτικά/ σε μια αργόσυρτη πορεία στη σκόνη. (από τη σελ. 9 του βιβλίου)

Έβαλα εδώ τον τίτλο "Επίλογος" αντί "Πρόλογος" ως έδει, όχι για να αιφνιδιάσω με την αναποδιά, ούτε από τη γνωστή μανία μου να επιγράφω μερικές ζωντανές ακόμα και κρυφοφιλόδοξες πράξεις μου με κλάψα. Τον προτίμησα γιατί η έκδοση αυτών των κειμένων είναι ο επίλογος πράγματι μιας εκκρεμότητας που έμεινε για σαράντα κοντά χρόνια στο συρτάρι χωρίς να μου ζητάει τίποτα, αλλά και χωρίς να παραιτείται από τη συντήρησή της. Τρία από τα πράγματα που άκακα ψιλοκορόιδευα παλιά, ήταν η λακ, οι βάτες και η έκδοση ή επανέκδοση κειμένων που έχει γράψει κανείς εκεί κατά τη φθίνουσα νεότη...

Τα βιώματα πρώτα· μετά οι γραφές. Μικρές, "προφορικές" ιστορίες, σχεδόν άγνωστες και μηδέποτε ειπωμένες, ενός κόσμου πέραν από τις ορεσίβιες συγκρούσεις του Εμφυλίου (κυρίως) πολέμου, τα μετόπισθεν της καθημερινής ζωής του άμαχου πληθυσμού που πλαγιάζει, υπερβαίνοντας την Εποχή, σε μια λίμνη αίματος και στον απόηχό του ακόμη. Νερό Καρκάγια, νερό καρά-καγιά, νερό του μαύρου βράχου -δυο συνθηματικές λέξεις που δηλώνουν τα μυστικά θεμέλια της μικρής πόλης (και εκτός των ορίων της) παρατεταμένα.

[...] Η υπόθεση του έργου είναι πολύ απλή, έτσι ώστε μπορούμε να πούμε ότι το έργο δεν έχει καν υπόθεση. Το κεντρικό θέμα του "Βράχου" αναφέρεται στο χτίσιμο μιας εκκλησίας στο Λονδίνο, το 1934. Από το γεγονός αυτό παίρνει αφορμή ο ποιητής για να εκφράσει κατά πρώτο λόγο την πίστη του στην αιωνιότητα της Εκκλησίας και στην καθαρά πνευματική της υπόσταση, αλλά και για να στοχαστεί πάνω στη μοίρα του αιώνιου ανθρώπου, καθώς επίσης και στο μέλλον του σύγχρονου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. [...] Τα χορικά που ακολουθούν, πιστεύω πως θ' αποκαλύψουν, ακόμα και στον πιο αμύητο στην ποίη...

Η μετάφραση των ποιημάτων είναι το είδος της γραφής που δίνει τη μικρότερη ικανοποίηση. Όσο καλά και να δουλέψει κανείς, όσο επιτυχής και αν είναι, θα υπάρχει πάντα ένα αντικείμενο - το πρωτότυπο - που μένει εκεί για να μας δείχνει πως βρισκόμαστε πάντα χαμηλότερα από το σωστό, πως ακόμη κι αν πάμε ψηλότερα, πάλι χαμηλότερα θα είμαστε· αλίμονο αν προσπαθήσουμε να καλυτερέψουμε το ποίημα που μεταφράζουμε. Και τούτο ακόμη: όταν μεταφράζουμε από μια ξένη γλώσσα που ξέρουμε λίγο ή πολύ, σε μια γλώσσα - τη δική μας - που μας είναι έμφυτη και την αγαπούμε περισσότερο, κάνουμε κά...

"Νομίζω πως είναι η έλξη που ασκεί απάνω μου το κείμενο της Παλιάς Διαθήκης των Εβδομήκοντα που με παρακίνησε να δοκιμάσω την απόδοση του Άσματος των Ασμάτων στη σύγχρονη γλώσσα μας. Με φιλοξενούσε τότε ένα αψηλό χωριό του Λιβάνου· εκεί την άρχισα. Το βουνό δε μου έδινε τις ίδιες εντυπώσεις που είχα για το τοπίο διαβάζοντας το Άσμα· μέσα στον αλαφρύ και διάφανον αέρα του ήταν πιο σκληρές, πιο γυμνές, πιο φτωχιές· ίσως ένα πρόσθετο κίνητρο στο ξεκίνημα αυτής της εργασίας να ήταν η επιθυμία μου να βρω έναν τρόπο οικειότερης συνομιλίας με τον τόπο. Όμως αν δεν ήταν αυτή η ε...

[...] Έτσι λοιπόν, και οι ιστορίες που συγκέντρωσα στις σελίδες της ανθολογίας του γέλιου εκτείνονται χρονικά μέχρι το έτος 1950, μέχρι το τέλος δηλαδή της παλιάς αγαπημένης Αθήνας, της πόλης που ακόμη και στην απάνθρωπη, φρικτή Κατοχή δεν έχασε την ψυχή της και ήταν πολύ πιο ανθρώπινη από τη σημερινή σύγχρονη ψυχρή μεγαλούπολη... Και μια τελευταία διευκρίνιση: Το ανθολόγιο που παρουσιάζεται με τον τόμο αυτόν είναι... τυχαίας διαλογής. Δεν είχα, δηλαδή, την υπομονή (αλλά και την αντοχή) να αναδιφήσω εξαντλητικά στα φύλλα της 1ης Απριλίου όλων των αθηναϊκών εφημερίδων των τ...

[...] Δεν πιστεύω ότι οι προσωπικές αλληλογραφίες πρέπει να εκδίδονται. Κοινοποιούν κάτι που αφορά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις εξάρσεις ή την καθημερινότητα, τις σχέσεις γενικά, δύο ατόμων. Οι ερωτικές ή συζυγικές μάλιστα από αυτές, όχι σπάνια, συντηρούν την αδιακρισία της κλειδαρότρυπας και, συχνά, διαλύουν τους μύθους. Ένα υλικό προορισμένο για διμερή επικοινωνία εκτίθεται στα μάτια εκατοντάδων ανθρώπων, ενδιαφερόμενων ή απλώς περίεργων, φιλέρευνων λογίων ή επιπόλαιων αναγνωστών. Τα πράγματα αλλάζουν βέβαια στην περίπτωση που έχουμε εκφρασμένη την επιθυμία και των δ...

[...] Τώρα, στη δική μου περίπτωση, το θέμα της αυτοετερογραφίας περιπλέκεται από την παιδιόθεν ελληνο-γαλλική μου διγλωσσία. "Δύο ψυχές ζούνε στο στήθος μου", λέει ο Φάουστ ο Μέγας στον σχολαστικό Βάγκνερ, που 'χει μόνο μία ψυχή. Ο δίγλωσσος, και δη ο συγγραφέας, θυμίζει κάπως, μου φαίνεται, κείνα τα μυθικά τέρατα, γοργόνες, κένταυρους, αγριόκυκνους του Άντερσεν, τ' αμφίβια που έχουν μεν δύο ζωές, αλλά μισές, εναλλασσόμενες. Όταν γράφω ελληνικά, λ.χ. όπως σήμερα, χάνονται τα γαλλικά. Και αντιστρόφως. [...] Αποφάσισα λοιπόν κι εγώ να γίνω άνθρωπος ολόκληρος κι όχι ημι-άνθρ...

Αφηγήσεις με θεματικό άξονα την πολύχρονη ανασκαφική δραστηριότητα του αρχαιολόγου Γιάννη Σακελλαράκη. Εμπειρίες και συναισθήματα: ένα κύπελλο γεμάτο προϊστορικές ελιές, ένας σφραγιδόλθος κι ένα δαχτυλίδι στα Ανεμόσπηλια, η αίσθηση του αρχαιολόγου-χρυσοθήρα, η άσκηση της παρατηρητικότητας μέσα από τις ιστορίες της Άγκαθα Κρίστι, η σύγκριση της αστυνομικής με την ιστορική έρευνα, η ανωνυμία της προϊστορίας, και η αγάπη για τον άλλο Οθέλλο. Αφανείς και επώνυμοι χαρακτήρες, άγνωστες πτυχές και λεπτομέρειες των ανασκαφών που επηρέασαν τον τρόπο σκέψης και τη ζωή του συγγραφέα...