Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Αρκεί να είναι κανείς μεγάλος ζωγράφος για να μετατραπεί σε μύθο; Είναι, άραγε, αρκετό να έχει ζωγραφίσει κανείς έναν θρυλικό πίνακα για να μετατραπεί σε θρύλο; Μάλλον όχι. Πράγματι, η ιστορία της τέχνης είναι γεμάτη από μεγάλους ζωγράφους που δεν κατάφεραν να επιβιώσουν σαν μύθοι, αλλά και από θρυλικά έργα που δεν κατάφεραν να μετατρέψουν τους δημιουργούς του σε θρύλους. Για να γίνει κανείς θρύλος, δεν αρκεί να είναι εξαιρετικός ζωγράφος, να φιλοτεχνεί εξαιρετικά έργα. Χρειάζεται να έχει μια μοναδική, εντελώς ξεχωριστή - ή τουλάχιστον, μια ζωή που να θεωρείται και, το κυρι...

Το 1866 μία σειρά ηφαιστειακών γεγονότων στον κόλπο της Σαντορίνης, συντάραξε τους κατοίκους. Καινούρια νησιά εμφανίζονταν, μεγάλα τμήματα άλλων βυθίζονταν, τα νερά της θάλασσας άλλαζαν χρώματα και ανάμεσα από φοβερούς συριγμούς ξεχύνονταν καπνοί, αέρια, πίδακες πυρακτωμένων λίθων και φλόγες πανύψηλες. Στην Ευρώπη όπου ανθούσαν οι νέες επιστήμες της γεωλογίας και της βιολογίας το γεγονός προκάλεσε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Στη Θήρα συνέρρευσαν αμέσως διάφοροι επιστήμονες, Έλληνες, Γάλλοι, Αυστριακοί, Πρώσοι, Ιταλοί, κυρίως γεωλόγοι. Ταυτόχρονα ένα άλλο γεγονός συγκέντρωσε εξί...

O Heinrich Woelfflin, στην εισαγωγή του βιβλίου του "Η κλασική τέχνη" (1899), χαρακτήριζε την πλέον ώριμη περίοδο της ιταλικής Αναγέννησης, η οποία καλύπτει το πρώτο περίπου τρίτο του 16ου αιώνα, ως ανολοκλήρωτη προσπάθεια, "ημιτελή κορύφωση". "Αναπόδραστα οδηγούμαστε στο ερώτημα πότε έφτασε να παγιωθεί ως επίτευγμα, πόσα απ' τα εγχειρήματα αυτών των σύντομων, ελάχιστων χρόνων της κορύφωσης έμειναν απλώς σχέδια ή υπέστησαν κάποια πρόωρη καταστροφή. Ο "Μυστικός Δείπνος" του Λεονάρντο ντα Βίντσι δεν είναι παρά ένα κατεστραμμένο έργο, ενώ "Η μάχη του Ανγκιάρι", που τού είχε αν...

Ο Paolo Giovio στο έργο του "Η ζωή του Pαφαήλ του Oυρμπίνο" (1527) εκφράζει τον βαθύ θαυμασμό του για τον καλλιτέχνη, εγκωμιάζοντας τη "θαυμαστή πραότητα αλλά και σπιρτάδα του αρμονικού του πνεύματος". Αναφέρεται, επίσης, στην κομψότητα και τη χάρη των έργων του, ότι δηλαδή ξέρει να μετριάζει και να απαλύνει, ως καλλιτέχνης, "την τραχύτητα των πολύ ζωντανών χρωμάτων", συμφιλιώνοντας το "σχέδιο" με τα "φωτεινά και ανθεκτικά χρώματα της ελαιογραφίας", σημειώνει προλογικά ο Antonio Manuel Gonzalez Rodriguz. Προχωρώντας σε σύντομη διαχρονική εξέταση του Ραφαήλ, παραθέτει συνθε...

"Και μόνο το όνομά του -επισημαίνει προλογικά ο Juan J. Luna- περικλείει έναν ολόκληρο κόσμο. Είναι η μετάβαση από τον 15ο στον 16ο αιώνα στη Γερμανία, δηλαδή ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον Μεσαίωνα και στη νέα εποχή που ανατέλλει στα καθημαγμένα εδάφη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία στο καλλιτεχνικό πεδίο εκφράζεται με το πέρασμα από τον "εξπρεσιονισμό" της γοτθικής τέχνης στις νέες τάσεις της Αναγέννησης".

O Tζότο κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία της δυτικής ζωγραφικής, γιατί είναι εκείνος ο καλλιτέχνης που προετοίμασε τον δρόμο για τους μεγάλους ζωγράφους της Aναγέννησης. Σύμφωνα με τους ιστορικούς της τέχνης, είναι αυτός που άλλαξε την τέχνη της ζωγραφικής από ελληνική (δηλαδή βυζαντινή) σε λατινική και της έδωσε μοντέρνα μορφή. Mε άλλα λόγια, εισάγει με το έργο του το μοντέρνο στοιχείο, το οποίο θα σημαδέψει, όχι μόνο την ίδια την τέχνη, αλλά και την καλλιτεχνική συνείδηση των νεότερων χρόνων.

Στο Καραβάτζο, κωμόπολη βόρεια του Μιλάνου, οφείλει το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός ο Μικελάντζελο Μερίζι, γεννημένος εκεί στα 1571. Tη μύησή του στην τεχνική της ζωγραφικής και το καλό σχέδιο την οφείλει στον Μιλανέζο ζωγράφο Σιμόνε Πετερζάνο. Όμως, πιο χαρισματικός από τον δάσκαλό του, γρήγορα τον εγκαταλείπει. Σε ηλικία 21 ετών εγκαταλείπει και τη Λομβαρδία και αναζητεί την τύχη του στη Ρώμη, το σημαντικότερο καλλιτεχνικό κέντρο της εποχής. Πριν ακόμη συμπληρώσει τα 30 του χρόνια τον περιβάλλει η αίγλη του πιο φημισμένου ζωγράφου. Ωστόσο, στην τελευταία περίοδο της ζ...

Κρήτη, Βενετία, Ρώμη, Τολέδο, είναι οι διαδοχικές φάσεις στην καλλιτεχνική πορεία του Γκρέκο. H πρώτη τού έδωσε το βάπτισμα του ζωγράφου μέσα στη μεταβυζαντινή παράδοση, οι δύο ενδιάμεσες τον μύησαν στα μυστικά της αναγεννησιακής τέχνης και η τελευταία, το Τολέδο, έμελλε να τού χαρίσει την καλλιτεχνική αίγλη. Mε λίγα λόγια, ο Γκρέκο είναι αμάλγαμα δύο πολιτισμών. Έκανε τα πρώτα βήματα στον ορθόδοξο κόσμο της Ανατολής, αλλά διείσδυσε και γνώρισε τη δόξα στον καθολικό κόσμο της Δύσης.

Πρόθεση των ζωγράφων του μπαρόκ ήταν να "αιχμαλωτίσουν" τον θεατή με την πρώτη ματιά, εξ' ού και η έμφαση στο φως και στα οπτικά εφέ που αυτό προκαλεί. Τα έργα του Ρέμπραντ επιβάλλονται στον θεατή και τον ξαφνιάζουν· ωστόσο, την ίδια στιγμή νιώθει κανείς την ανάγκη να προσπαθήσει να ανακαλύψει ορισμένες πλευρές τους που δεν είναι προφανείς. Η τέχνη του μπαρόκ δεν απευθύνεται μόνο στο συναίσθημα· είναι πρωτίστως πνευματική άσκηση.

Ο Γκόγια υπήρξε αδιαμφισβήτητη ζωγραφική ιδιοφυία σε μια εποχή ανανέωσης και καινοτομιών αυτής της δύσκολης τέχνης, την οποία ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει "ιερή επιστήμη, που απαιτεί πολύ μελέτη ακόμα και από εκείνους που γεννήθηκαν για να την υπηρετούν" (σε αναφορά του σχετικά με τη διδασκαλία της τέχνης, που κατέθεσε στην Ακαδημία του Σαν Φερνάντο, τον Οκτώβριο του 1792). Η Ευρώπη γέννησε από τις αρχές του 18ου αιώνα μέχρι τα πρώτα χρόνια του 19ου μερικά από τα σημαντικότερα ονόματα της δυτικής ζωγραφικής: Βατώ, Σαρντέν, Χόγκαρθ, Τιέπολο, Μενγκς, Φραγκονάρ, Ρέινολντς, Νταβίν...

Απ' όλους τους πρωταγωνιστές της μεγάλης περιπέτειας του ιμπρεσιονισμού, ο Πιέρ Ωγκύστ Ρενουάρ (1841-1919) είναι ίσως ο ζωγράφος που ύμνησε όσο κανένας άλλος την ομορφιά. Η τόσο ιδιαίτερη ματιά του στη ζωή χαρακτηριζόταν από χαρά και αθωότητα. Η χάρη των προσωπογραφιών του, η λαμπρότητα των ρωπογραφικών σκηνών ή η λεπτότητα των γυναικείων γυμνών του είναι καρπός μιας φιλοσοφίας που βασιζόταν στην αδιατάρακτη αρμονία. Ο ιμπρεσιονισμός χαρακτηρίστηκε από μια ζωγραφική λεπταίσθητη, γεμάτη χρώματα, στην οποία, για πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης, το φως εκρήγνυται με όλη του...

Οι αναζητήσεις του ιμπρεσιονισμού, που ξεκινούν με τον Κλωντ Μονέ, οδηγούν τη ζωγραφική σ' ένα νέο είδος υπαιθρισμού. Οι Τουλούζ Λωτρέκ, Σερά, Σεζάν, Βαν Γκογκ και πρωτίστως ο Γκωγκέν, επηρεάστηκαν καταλυτικά από τους ιμπρεσιονιστές. Όλοι αυτοί, βέβαια, ανήκουν ήδη σε μια άλλη γενιά, για την οποία το κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι πια η σύλληψη της φευγαλέας και στιγμιαίας εντύπωσης, αλλά τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του προς αναπαράσταση αντικειμένου. Ο Ανρί Ματίς (Henri Matisse, 1869-1954) εμφανίζεται στην ιστορία της τέχνης ακολουθώντας τα ίχνη των Γκωγκέν και Μονέ. Αυτή η...

Mεταξύ μιας επιστολής που στέλνει ο Bαν Γκογκ στον αδελφό του, με ημερομηνία 15 Nοεμβρίου 1878, όπου δηλώνει ότι "Θα μου άρεσε ν’ αρχίσω να σχεδιάζω μερικά πράγματα που μου τραβούν την προσοχή..." και του θανάσιμου αυτοτραυματισμού, το καλοκαίρι του 1890, μεσολαβεί μία δωδεκαετία. Bραχύς ο καλλιτεχνικός βίος του Bαν Γκογκ, ακολουθώντας όμως φρενήρεις ρυθμούς, κατέθεσε ένα έργο μοναδικό, χωρίς άλλο αντίστοιχο στην ευρωπαϊκή τέχνη. Aφοσιωμένος στη ζωγραφική με θρησκευτικό ζήλο, έφτασε να πιστέψει στην αποκαλυπτική δύναμη της τέχνης και άφησε πίσω του γύρω στους 600 πίνακες κα...

Ο Σεζάν έχει θέση "κλειδί" στη εξέλιξη της τέχνης τον 20ο αιώνα. Tο έργο του καθόρισε σε μεγάλο βαθμό ό,τι επρόκειτο να συμβεί και η απήχησή του φτάνει ως τις μέρες μας. H σύνδεσή του με τους ιμπρεσιονιστές είναι τόσο στενή που δύσκολα θα τον ξεχωρίζαμε απ’ αυτούς, όμως προχώρησε πιο πέρα, για να υπερασπιστεί με πείσμα -συχνά και με δύστροπη εμμονή- και, τελικά, να επικυρώσει τον δικό του τρόπο να "βλέπει" και να αποδίδει ζωγραφικά τον κόσμο. Ό,τι υπάρχει, ό,τι βλέπουμε, δεν είναι ανεξάρτητο, όλα δομούνται οργανικά: αυτή η ιδέα δεσπόζει στο έργο του. "O Σεζάν", γράφει ο...

Ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες ο Ιερώνυμος Μπος αποτελεί μοναδική περίπτωση. Έχαιρε πάντα υψηλής εκτίμησης από ισχυρούς συλλέκτες και είχε πολλούς θαυμαστές. Αν και σώζεται ένας σημαντικός πυρήνας του έργου του, οι πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του και για τις ιδέες του είναι λιγοστές, σχεδόν ανύπαρκτες. [...] Αποτελεί, άραγε, αυτή η "σιωπή" μέρος μια καλά υπολογισμένης στρατηγικής; Ήθελε ο Μπος να κρυφτεί πίσω από το έργο του, ώστε αυτό να κρατήσει για πάντα αναμμένη τη φλόγα του αινίγματος; Δεν θα πρέπει να απορρίπτουμε την πιθανότητα μιας θετικής απάντησης, αν λά...

Ένα από τα χαρακτηριστικά της ζωγραφικής του Μποτιτσέλι είναι η "αποκαλυπτική" της ικανότητα. Μπορεί να δει κανείς σε κάθε έργο του μια όψη της γεμάτης αντιφάσεις κοινωνίας της Ιταλίας της Αναγέννησης, στο δεύτερο μισό του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα. Η μορφολογική και εννοιολογική ποιότητα του συνόλου του έργου του, αλλά και κάθε έργου χωριστά, τον κάνει να ξεχωρίζει από πολλούς σύγχρονούς του καλλιτέχνες.

Ο Βερμέερ δεν είναι ρεαλιστής ζωγράφος, από πολλές απόψεις. Δημιουργεί έναν κόσμο διαμετρικά αντίθετο με την πραγματικότητα της εποχής του, στην οποία κυριαρχούν οι πολεμικές συγκρούσεις· έναν οικιακό, νοικοκυρεμένο, ελεγχόμενο, σιωπηλό, εξαιρετικά πολιτισμένο κόσμο, πολύ μακριά από τα πεδία των μαχών. Οι Ολλανδοί ζωγράφοι, και πιο αποτελεσματικά απ' όλους ο Βερμέερ, παρουσιάζουν την οικογενειακή εστία, το σπίτι, σαν χώρο που προστατεύει από τον έξω κόσμο. Σπάνια στην Ιστορία μπορούμε να δούμε χαραγμένα τόσο ξεκάθαρα τα όρια ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο. Αυτή η αίσθη...

Ο Πλίνιος περιγράφει στη "Φυσική Ιστορία" ότι, όταν σ' έναν από τους περίφημους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς της αρχαιότητας ήρθαν αντιμέτωποι ο Παρράσιος και ο Ζεύξις, ο Ζεύξις ζωγράφισε ένα τσαμπί σταφύλια με τόσο ρεαλιστικό τρόπο, ώστε τα πουλιά κατέβηκαν από τον ουρανό και προσπάθησαν να τα τσιμπολογήσουν. [...] Η ικανότητα να αποτυπώνει τις δονήσεις του αέρα και τις αμέτρητες αποχρώσεις του φωτός προσδίδει στη ζωγραφική του Τιτσιάνο αυτή την αίσθηση αληθοφάνειας, και κάνει να μπερδεύονται τα όρια μεταξύ τέχνης και πραγματικότητας, μεταξύ ζωγραφικής και ζωής. [...] Η αίσ...

Ματαιοπονεί όποιος μάχεται ενάντια στα στερεότυπα, τις κοινοτοπίες, ενάντια σε ό,τι ο Γκυστάβ Φλωμπέρ αποκαλούσε "κοινώς αποδεκτές απόψεις". Πόσο μάλλον, όταν έχουμε να κάνουμε με βαρύγδουπα ονόματα της καλλιτεχνικής μας παράδοσης. Στην περίπτωση του Κλωντ Μονέ (1840-1926), συνιστά πλέον κοινοτοπία η παρουσίασή του ως καλλιτέχνη με ροπή προς τον αυτοσχεδιασμό, πρωτοπόρου της ζωγραφικής στο ύπαιθρο (υπαιθρισμού) και μορφής που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στο κίνημα του ιμπρεσιονισμού. Εντούτοις, όλα αυτά τα στοιχεία, τα οποία διαμόρφωσαν την εικόνα του Μονέ στα μάτια των συγχ...

Την περίοδο της ακμής του ιμπρεσιονισμού, όταν ο Μονέ, ο Πισαρό, ο Σισλέ και πολλοί άλλοι, τοποθετώντας το καβαλέτο στις όχθες του Σηκουάνα ή στους ηλιόλουστους αγρούς, μελετούσαν παθιασμένα τα εφέ του φωτός στην προσπάθειά τους να αναπαράγουν χρωματικά τα θολά τους οράματα, εκείνα τα χρόνια μιας ζωγραφικής γεμάτης με φως και φύση, ένας ζωγράφος αναζητούσε στη Μονμάρτρη τις σκιές της πόλης. Γι' αυτό το λόγο μελετούσε τους περαστικούς· όχι το φως που τους φώτιζε αλλά τα χαρακτηριστικά τους, μαντεύοντας έτσι τον χαρακτήρα τους. Αν οι ιμπρεσιονιστές έβαζαν τα δυνατά τους για ν...