Yücel Can
Ο Τζαν Γιουτζέλ (Κωνσταντινούπολη, 1926 - Datca, 1999) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Τούρκους ποιητές του 20ου αιώνα. Σπούδασε λατινικά και αρχαία ελληνικά στην Άγκυρα και μετά στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Παρά το ότι ήταν γιος του Υπουργού Παιδείας Χασάν Αλί Γιουτζέλ, καταδικάστηκε σε δεκαπενταετή κάθειρξη επειδή μετέφρασε Τσε Γκεβάρα και Μάο (δύο χρόνια αργότερα αφέθηκε ελεύθερος μετά τη γενική αμνηστία). Μετέφρασε, επίσης, στα τουρκικά Σαίξπηρ, Ντίκενς, Ώντεν, Έλιοτ, Ντίλαν Τόμας αλλά και επιγράμματα της ελληνιστικής εποχής. Με την Ελλάδα και τους Έλληνες είχε ιδιαίτερη σχέση: με την πρώτη του, ήδη, ποιητική συλλογή με την οποία γίνεται γνωστός στο κοινό ("Γραφή", 1950), επιλέγει μια Γυναίκα της Άνδρου για να εκφράσει το λυρισμό του, σ' ένα ποίημα αφιερωμένο στον Θόρντον Ουάιλντερ. Ακολουθούν οι συλλογές: "Ο τοίχος της αγάπης", "Ο θάνατος και ο γιος μου", "Περιηγήσεις" "Οικογενειακώς", "Σκιρτώντας". Η ποιητική συλλογή "Περιηγήσεις" περιέχει, μεταξύ άλλων, τα ποιήματα "Η γάτα της Αθήνας" και "6/7 Σεπτεμβρίου 1955", με το οποίο καταδικάζει απερίφραστα τις βιαιότητες των "ομογενών" του, όπως λέει, κατά της ελληνικής, αρμενικής και εβραϊκής μειονότητας στην Πόλη, γελοιοποιώντας με σκληρή γλώσσα τα "ιερά και τα όσια" του εθνικισμού. Ο τραχύς, αυτός, αλλά έντιμος και ειλικρινής λόγος του Τζαν Γιουτζέλ δεν έχει προηγούμενο στην τουρκική ποίηση. Ο Τζαν Γιουτζέλ ήταν ποιητής που έζησε έντονα και εκφράστηκε χωρίς περιορισμούς. Δεν είχε αναστολές. "Πολλοί σύγχρονοί του θα τον ζήλευαν για το θάρρος, το χιούμορ, τη γλώσσα, τον κοσμοπολιτισμό του, το λυρισμό και την ευαισθησία του για καθετί ανθρώπινο", όπως σημειώνει σχετικά ο μεταφραστής του στα ελληνικά, Ηρακλής Μήλλας.
