Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Voutyrás Dimosthénis
Δημοσθένης Βουτυράς (1872-1958) Ο Δημοσθένης Βουτυράς, γιος του συμβολαιογράφου Νικολάου Βουτυρά και της Θεώνης το γένος Παπαδή γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια και ο πατέρας του εργαζόταν ως δάσκαλος. Μετά από μερικά χρόνια εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στον Πειραιά, όπου ο πατέρας του διορίστηκε ως συμβολαιογράφος. Εκεί τέλειωσε το Δημοτικό και ξεκίνησε τη φοίτησή του στο Γυμνάσιο, την οποία όμως διέκοψε, καθώς παρουσίασε κρίσεις επιληψίας. Η ιδιαιτερότητά του προκάλεσε την υπερπροστατευτικότητα των γονιών του και έτσι πέρασε τα εφηβικά χρόνια χωρίς στερήσεις. Παρακολούθησε μαθήματα μουσικής, ξιφασκίας, γράφτηκε στη Σχολή Μαχαιριάδη, τα διέκοψε όλα όμως λόγω της ιδιοσυγκρασίας του. Το 1900 πραγματοποίησε την πρώτη του εμφάνιση στο χώρο των γραμμάτων δημοσιεύοντας ένα άρθρο στην καθαρεύουσα στο περιοδικό του Πειραιά Χρονογράφος και ένα στο Περιοδικόν μας του Γεράσιμου Βώκου (με τον οποίο ακολούθησε σταθερή συνεργασία). Γύρω στο 1902 ο πατέρας του εγκατέλειψε την εργασία του και ασχολήθηκε με οικοδομικές επιχειρήσεις. Στο εργοστάσιο σιδηρουργίας που έχτισε εργάστηκε αρχικά και ο Δημοσθένης. Στην περίοδο αυτή τοποθετείται η δημοσίευση του διηγήματος Ο Λαγκάς που έγινε δεκτό με επαινετικά σχόλια από τον Παλαμά και τον Ξενόπουλο (1903). Ακολούθησαν νέες δημοσιεύσεις έργων του σε λογοτεχνικά περιοδικά, μεταξύ άλλων και στα Παναθήναια. Γύρω στο 1904 παντρεύτηκε τη Μπετίνα Φέξη, με την οποία απέκτησε μερικά χρόνια αργότερα δυο κόρες. Η ζωή του άλλαξε δραματικά μετά την οικονομική καταστροφή και την αυτοκτονία του πατέρα του το 1905. Προσπάθησε να αναλάβει τη συνέχιση της επιχείρησης, απέτυχε όμως και την οδήγησε στην ολοκληρωτική πτώχευση. Δυο χρόνια αργότερα μετακόμισε με τη σύζυγό του στο Κουκάκι και στράφηκε στην επαγγελματική πεζογραφία, πουλώντας διηγήματα σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Η καταξίωσή του ως πεζογράφου προήλθε αρχικά από τον ελληνισμό της Διασποράς, συγκεκριμένα από την Αλεξάνδρεια. Μετά το 1920 άρχισε να γίνεται γνωστός και στην Αθήνα. Η πορεία του ήταν ανοδική και μέχρι το 1923, οπότε τιμήθηκε με το Αριστείο των γραμμάτων και των Τεχνών, είχαν τυπωθεί ήδη δέκα βιβλία του. Λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής του ανέχειας ασχολήθηκε επίσης με τη συγγραφή σχολικών συγγραμμάτων σε συνεργασία με τον Μ.Παπαμιχαήλ, η προσπάθεια όμως ναυάγησε καθώς το αναγνωστικό της τρίτης δημοτικού που ολοκλήρωσαν καταργήθηκε από τη δικτατορία του Παγκάλου. Συνέχισε να ζει από τη συγγραφή και το 1931 τιμήθηκε με το Αριστείο του Δήμου Πειραιώς. Λίγους μήνες πριν την κήρυξη του πολέμου από την Ιταλία πρόλαβε να γιορτάσει τα σαράντα χρόνια της λογοτεχνικής του δράσης στην ταβέρνα Μπογράκου στην Κυψέλη, όπου σύχναζε. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής τάχθηκε υπέρ της Αντίστασης. Μετά το τέλος του Εμφυλίου, σε ηλικία 80 χρόνων δημοσίευσε το Αργό Ξημέρωμα. Ως το θάνατό του έζησε κατάκοιτος, φτωχός και παραγνωρισμένος από την κρατική εξουσία (η Ακαδημία Αθηνών αρνήθηκε την πρόταση για υποψηφιότητά του σε δυο συνεχείς εκλογές). Πέθανε το 1954. Το πεζογραφικό έργο του Βουτυρά, σχεδόν αποκλειστικά διηγηματικό, εντάσσεται στο πλαίσιο του κοινωνικού ρεαλισμού και οριοθετεί το πέρασμα από την ηθογραφία στην αστική πεζογραφία. Ως μόνιμο θέμα του κυριαρχεί η ζωή των περιθωριακών (λούμπεν) ομάδων της Αθήνας και του Πειραιά. Έχοντας ζήσει κοντά τους ο Βουτυράς περιέγραψε τη ζωή και την ψυχοσύνθεσή τους με έντονα ζοφερά χρώματα και καταθλιπτικό ύφος, παρουσιάζοντας ωστόσο και μια τάση προς την ουτοπία. Παράλληλα απεικόνισε την άρνηση των ομάδων αυτών να ενταχτούν στην οργανωμένη κοινωνία, άρνηση η οποία αποτυπώθηκε και στην άναρχη δομή των έργων του, σε κάποια από τα οποία συναντούμε επίσης στοιχεία μεταφυσικής και επιστημονικής φαντασίας, τα οποία λειτουργούν συμβολικά. Για αναλυτικότερα βιογραφικά στοιχεία του Δημοσθένη Βουτυρά βλ. Βασαρδάνη Βέρα, «Δημοσθένης Βουτυράς», Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Ι΄ (1900-1914), σ.280-322. Αθήνα, Σοκόλης, 1997, Ζήρας Αλέξ., «Βουτυράς Δημοσθένης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 2. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1984, Πολιτάρχης Γ.Μ., «Βουτυράς Δημοσθένης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας4. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Τσοκόπουλος Βάσιας, «Χρονικό της ζωής του Δημοσθένη Βουτυρά», Δημοσθένης Βουτυράς· ΆπανταΑ΄, σ.9-50. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Χριστουγεννιάτικες ιστορίες
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Καστανιώτη (2009)
Το βιβλίο αυτό συγκεντρώνει χριστουγεννιάτικα διηγήματα γραμμένα από σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς, κυρίως του 20ού αιώνα. Πρόκειται για κείμενα που αναδίδουν μελωδίες και εικόνες των γιορτών και διαπνέονται από τον βαθύ ανθρωπισμό που αναβιώνει στο τέλος κάθε χρόνου σε όλα τα σημεία της γης, μαζί με τη φάτνη, τα λαμπιόνια, τα κάλαντα, το χιόνι, τα δώρα και το φλουρί της βασιλόπιτας. Τα μηνύματα που κρύβονται σε αυτά τα διηγήματα προκύπτουν από τις συγκινήσεις και τα πάθη των ηρώων τους, αλλά πρωτίστως μαρτυρούν την ευαισθησία των ίδιων των δημιουργών τους. Δίχως άλλ...
Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα διηγήματα
Συλλογικό έργο
Gutenberg - Χρήστος Δαρδανός (2006)
Τι συγκινεί περισσότερο τους συγγραφείς μας από τη γιορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς; Τι είναι εκείνο που κυριαρχεί στις δημιουργικές τους εμπνεύσεις, όταν γράφουν τα εορταστικά τους κείμενα; Το μεταφυσικό και μαγικό της νύχτας που γεννήθηκε ο Χριστός; Η λαϊκή μας παράδοση και τα ποικίλα γραφικά έθιμα του δωδεκαήμερου; Το ελπιδοφόρο μήνυμα της ενανθρώπισης του θείου πνεύματος; Η προσδοκία της ειρήνης και της αγάπης; Η αντίθεση ανάμεσα στο ποθούμενο των εορτών και στην πραγματικότητα που συχνά για τους πολλούς απέχει απ' αυτό, με συνέπεια την πίκ...
Χριστούγεννα και χιονιάς
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2013)
Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα διηγήματα και αφηγήσεις, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στην ανθολογία "Χριστούγεννα και Χιονιάς" επιλέχθηκαν πενήντα τέσσερα διηγήματα, κυρίως, από τριαντατέσσερις σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με γνώμονα τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα ευρύ γιορταστικό πεδίο, χάριν μεγαλύτερης αναγνωστικής απόλαυσης. Με σκηνικό τις μέρες των Χριστουγέννων, προσωπικά βιώματα και μυθοπλασία -σε μεγάλες στιγμές- συνυφαίνονται και εμπνέουν κάθε λογής αφηγηματικά κείμενα, που αποτυπώνουν με...
Το καράβι του θανάτου και άλλες ιστορίες
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Τόπος (2009)
Μέσα στο ευρύ φάσμα του έργου του Δημοσθένη Βουτυρά, βρίσκουμε διηγήματα που εγγράφονται στον ψυχολογικό ρεαλισμό, στο κοινωνικό δράμα, στην φανταστική λογοτεχνία, στη σάτιρα, στην υπαρξιακή κατάσταση... Πολλά, ωστόσο, εντάσσονται στη μαύρη λογοτεχνία, στο αφήγημα τρόμου και συγγενεύουν με το ύφος gothic. Αρκετοί μελετητές έχουν παρομοιάσει διηγήματα του Βουτυρά με το ύφος του Πόε. Ο Θωμάς Γκόρπας γράφει ότι στο έργο του Βουτυρά "υπάρχουν και φαντάσματα κι άλλα μακάβρια και γλυκά... Ο μπαρμπα-Δημοσθένης έρχεται κι από τον Πόε κι από τους άλλους μαύρους λογοτεχνικούς πατέ...
Τα σύμβολα στα όνειρα
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Φαρφουλάς (2007)
Η διάλεξη ο οποία δόθηκε το 1933 σε μια τεκτονική στοά, μας δίνει πληροφορίες για τον τρόπο που έπλαθε ο Βουτυράς τα όνειρα στο έργο του, αφού τα περισσότερα από τα εκατοντάδες που συναντούμε είναι λογοτεχνικές κατασκευές. Μας δείχνει την πίστη του απέναντι στην αρχαία ιερότητά τους, αλλά και την παγανιστική ιδιοσυγκρασία του γενικότερα απέναντι στην έννοια του ιερού. Όλες οι ιστορίες που αφηγείται και τα παραδείγματα είναι βγαλμένα από τα διηγήματά του. Χρησιμοποιεί δηλαδή τη λογοτεχνία σαν πραγματικότητα αφού η πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα όνειρο. Εντέλει, διαβάζοντα...
Στην παραλία (1902). Το ερειπωμένο εργοστάσιο (1950).
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Φαρφουλάς (2008)
Τα δύο διηγήματα του Δημοσθένη Βουτυρά συνοδεύουν το τεύχος - αφιέρωμα του περιοδικού "Φαρφουλάς" στον συγγραφέα για να υπενθυμίσουν τη φετινή χρονιά 2008, πενήντα χρόνια από τον θάνατο του. Τα δύο διηγήματα είναι διαλεγμένα το ένα από την εποχή των αρχικών του προσπαθειών στη διηγηματογαφία και το άλλο από την τελευταία φάση του έργου του. Κανένα από τα δύο δεν έχει περιληφθεί στους μέχρι τώρα τόμους των "Απάντων". [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)
Πειραιάς
Συλλογικό έργο
Τσαμαντάκη (2009)
Ένα ανθολόγιο είναι πρώτ' απ' όλα μια επιλογή. Από το πλήθος των κειμένων πρέπει, με κάποια κριτήρια, αλλά να επιλέξεις και άλλα να αφήσεις στην άκρη. Ένα κριτήριό μας ήταν τα καλά κείμενα, αλλά δεν ήταν το κυριότερο. Γι' αυτό και ορισμένα τα παραλείψαμε, όχι χωρίς δυσκολία. Ο πρώτος στόχος μας ήταν να περιδιαβούμε τον Πειραιά μέσα από αφηγήσεις για τους τόπους του και τους ανθρώπους του. Και, επίσης, να παρακάμψουμε, αν μπορούμε, την στερεότυπη εικόνα για την πόλη που έχει μετασχηματιστεί και κυριαρχήσει μεταπολεμικά και μέχρι σήμερα. Στραφήκαμε σε όλων των ειδών τις αφηγή...
Παραρλάμα και άλλες ιστορίες του Δημοσθένη Βουτυρά
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Τόπος (2011)
To έργο του Δημοσθένη Βουτυρά (1871-1958) αποτελεί μοναδική περίπτωση στη νεοελληνική λογοτεχνία. Οι παράξενες, σκοτεινές ιστορίες του, με πρωταγωνιστές ταπεινές φιγούρες που εξεγείρονται, συχνά με απελπισμένη αγριότητα, ενάντια στη μοίρα τους, διαβάζονται με αμείωτο ενδιαφέρον εδώ και ένα αιώνα. Το "Παραρλάμα και άλλες ιστορίες", με εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, κείμενα του Δημήτρη Βανέλλη και επίβλεψη του Βάσια Τσοκόπουλου (επιμελητή των "Απάντων" του Δημοσθένη Βουτυρά), είναι ένα τολμηρό γραφιστικό αφήγημα βασισμένο σε εννιά συναρπαστικές ιστορίες του Βουτυρά, με...
Όταν σκάνε τα λουλούδια
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Πολύχρωμος Πλανήτης (2010)
Το διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά, "Όταν σκάνε τα λουλούδια", δημοσιεύτηκε το 1913, στα "Γράμματα της Αλεξάνδρειας", ενώ το βρίσκουμε στη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο "Τριανταδύο διηγήματα", το 1921. Μέσα σ' αυτό το μικρό διήγημα, ο Βουτυράς τοποθετεί την πρώτη άμεση, γυμνή, όσο και αφοπλιστική σκηνή λεσβιακού ερωτισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία. Στο διήγημα "Όταν σκάνε τα λουλούδια", ο ρεαλισμός της περιγραφής τα φέρνει όλα στο φως. Είναι προφανές ότι η δημοσίευση του διηγήματός του, εντάσσεται μέσα στο πνεύμα του ηδονισμού και του αισθητισμού που διαποτίζει τα λογοτεχν...
Οι τρεις δοκιμές
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Αιθεροβάμων (2003)
... όταν ο φωτο-γράφος συναντά τον λογο-τέχνη...
Οι αλανιάρηδες
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Στάχυ (2001)
"Οι αλανιάρηδες" είναι το πιο ολοκληρωμένο έργο του Βουτυρά στην κατηγορία της "αλητογραφίας" ή "ταβερνογραφίας", όπως ονομάσθηκε. Ωστόσο, το πλαίσιο του έργου δεν είναι τα περιθωριακά στρώματα όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, αλλά ολόκληρο το ελληνικό προλεταριάτο της πρώτης εικοσαετίας του αιώνα μας, που ήταν ένας κόσμος ρευστός και ασαφής στο εσωτερικό του. Στη νουβέλα ο Βουτυράς αποτυπώνει σε πρώτο επίπεδο την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της μποέμικης αργοσχολίας, αλλά υφαίνει ταυτόχρονα στο φόντο και "δένει" με την ιστορία του τα κύρια χαρακτηριστικά της κοινωνικής πραγματικό...
Ο Φαρφουλάς και άλλα διηγήματα
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Φαρφουλάς (2014)
"Ο Φαρφουλάς όρμησε στο δρόμο. Ένας αλαλαγμός τρομερός ακού-στηκε πάλι μόλις έκανε λίγα βήματα. - Χωρίς άλλο, κάτι σοβαρό είναι, είπε κι άρχισε να μισοτρέχει. Ένας μάγκας φάνηκε να έρχεται τρέχοντας. Ερχόταν απ’ το θόρυβο και έτρεχε σαν άγγελός του, χτυπώντας δυνατά με τα γυμνά του πόδια τις πλάκες. Θέλησε να τον ρωτήσει, αλλά πριν ανοίξει το στόμα του, αυτός είχε περάσει. Στο στρίψιμο του δρόμου, πέταξε το σκούφο του ψηλά φωνάζοντας: -Ζήτω!... Και χάθηκε. -Ζήτω! Τίνος ζήτω; είπε με απορία ο Φαρφουλάς, τρέχοντας με φόβο μη δεν προφτάσει. Και ο θόρυβος κάποτε...
Ο νέος Μωυσής. Διωγμένη αγάπη
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Στάχυ (2001)
Ο "Νέος Μωυσής" (1921) μεταπλάθει μια νεανική εμπειρία του Βουτυρά. Το θέμα του είναι η μεγάλη φυγή -η φαντασιακή φυγή. Ο ήρωας της νουβέλας, σχεδιάζει τον εποικισμό μιας έκτασης στην Αφρική, όπου μαζί με τους συντρόφους του θα ιδρύσει ένα "ελεύθερο κράτος". Οι πιστοί του είναι φίλοι και γείτονες. Πρόκειται για ένα πραγματικό περιστατικό που γέννησε η νεανική φαντασία του Βουτυρά. Στον "Νέο Μωυσή", με καμβά αυτή τη νεανική παλαβομάρα, ο Βουτυράς φτιάχνει μία ολοκληρωμένη ιστορία όπου η μοναξιά και η ανησυχία του ήρωα πλέκονται με τις μικροαστικές οικογενειακές σχέσεις, τους...
Ο Λαγκάς
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Στάχυ (2000)
Η έκδοση του "Λαγκά", το 1903, έφερε στο λογοτεχνικό προσκήνιο της Ελλάδας ένα εντελώς νέο ύφος, νέα δομή στην αφήγηση και έναν νέο, τελείως καινοφανή ήρωα. Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη επιτυχημένη παραγωγή πρωτότυπου νεωτεριστικού έργου που βγαίνει κατευθείαν από την εμπειρική επισκόπηση της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Τι επισκοπεί; Τον πρόσφατο τότε ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τον πόλεμο που προκάλεσε τόση έξαψη και τόση οδύνη στην ελληνική κοινωνία. Όχι όμως μόνο τον πόλεμο. Επισκοπεί ακόμα τη μεταβατικότητα της ελληνικής κοινωνίας από τις αργόσυρτε...
Μέσα στην κόλαση
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Φαρφουλάς (2012)
Παίζοντας με την παρωδία της δαντικής κόλασης, ο Βουτυράς ανέλαβε τη γενικευμένη σάτιρα της εποχής του και των συγχρόνων του. Περιέλαβε εχθρούς και φίλους, ονομαστικά τους περισσότερους σύγχρονούς του συγγραφείς και λόγιους, πολιτικούς, στρατιωτικούς έλληνες και ξένους, κληρικούς, περιέλαβε όμως ακόμα και άσημους φίλους του, ενώ από τα σκάγια δεν γλυτώνουν ούτε οι συγγενείς του, ακόμα και η ίδια του η γυναίκα. Όλοι βρίσκονται μέσα στην Κόλαση, την οποία ο συγγραφέας περιδιαβαίνει, παρακολουθώντας τα μαρτύριά τους, με ξεναγό ένα διάβολο. Η σάτιρα μερικές φορές είναι εύκολη...
Ζωή αρρωστεμένη. Πάνω στη γαλήνη.
Βουτυράς Δημοσθένης 1872-1958
Στάχυ (2000)
Η "Ζωή αρρωστεμένη" δημοσιεύθηκε το 1916, μια χρονιά αρκετά μαύρη, αφού σηματοδοτήθηκε από τον συνεχιζόμενο ευρωπαϊκό πόλεμο, τον λεγόμενο εθνικό διχασμό και τον αγγλογαλλικό αποκλεισμό της Ελλάδας. Η φτώχεια, η πείνα και η αβεβαιότητα, που κατέκλυσαν την κοινωνία, έδωσαν ίσως αφορμή για το μαύρο αυτό και πεσιμιστικό αφήγημα. Ο ήρωάς του είναι ένας έφηβος που βασανίζεται από την ενότητα του έρωτα και του θανάτου. Ο φαύλος κύκλος του αφηγήματος είναι ότι η ερωτική επιθυμία, που καταλύει το ένστικτο του θανάτου, εκδηλώνεται προς την κόρη της μητριάς, της θεωρούμενης από τον ή...