Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Κοίτα τον τόπο σου, κοίτα την εύφορη Γαλλία και ιδές τις πολιτείες και τα χωριά πώς τα 'χει ρημάξει και παραμορφώσει ο σκληρός εχθρός. Καθώς κοιτάει η μάνα το μωρό της, όταν θάνατος του κλει τ' αβρά ετοιμοθάνατά του μάτια, δες, την καταλύτρα αρρώστια της Γαλλίας· δες τις πληγές, τις πιο αφύσικες πληγές, που 'δωσες στο ίδιο συ στο πονεμένο στήθος της. Ω, γύρισε αλλού την κόψη του σπαθιού σου· χτύπα αυτούς που πληγώνουν, μην πληγώνεις όσους βοηθάν. Μια στάλα αίμα απ' της πατρίδας σου το στήθος θα 'πρεπε να σε θλίβει πιο πολύ από ποτάμια ξένο αίμα: γι' αυτό, γύρνα με πλημμύρα...

... Πολύ προδοτικά διέφθειρες τη νεολαία του κράτους γιατί έφτιαξες δημοτικά σχολεία· κι ενώ πρώτα οι προπάτορές μας δεν είχαν άλλα βιβλία από την τσέτουλα και τις γιώτες, εσύ μας έκανες με τυπογραφεία· και, ενάντια στο βασιλιά, το στέμμα του και το αξίωμα, έφτιαξες χαρτοποιεία. Θα σου αποδειχτεί κατάμουτρα πως έχεις γύρω σου ανθρώπους που κάνουν συχνά λόγο για όνομα και για ρήμα και τέτοια αποτρόπαια λόγια, που χριστιανικό αυτί δε βαστάει να τ' ακούσει. Έφτιαξες ειρηνοδικεία και τραβούν εκειπέρα φτωχούς ανθρώπους για πράματα που δεν είναι σε θέση να δώσουν λόγο...

.... μπορώ να χαμογελάω και να σκοτώνω ενώ χαμογελάω, να λέω ευχαριστώ σ' ό,τι μου θλίβει την καρδιά, να βρέχω τα μάγουλα μου με δάκρυα τεχνητά, το πρόσωπό μου να το προσαρμόζω σ' όλες τις περιστάσεις. Θα πνίξω ναύτες πιο πολλούς απ' τη γοργόνα, πιο πολλούς θα θανατώσω που με κοιτάζουν κι απ' το βασιλίσκο, θα παίξω το ρήτορα τόσο καλά όσο κι ο Νέστορας, θα εξαπατώ με πανουργία πιο πολλή από τον Οδυσσέα, και σαν το Σίνωνα, θα πάρω μια άλλη Τροία. Μπορώ στο χαμαιλέοντα να προσθέσω χρώματα κι άλλα, και ν' αλλάξω σαν Πρωτέας μορφές κατά πώς με συμφέρει, και να καθίσω στο θρανίο...

Πάντα για τις σκλαβωμένες πατρίδες είναι χλωμός ο λόγος ο παλιός: "Εις οιωνός άριστος..." και περπατάει στο νου των υποδούλων, παίρνει μορφή Θεομήτορος και παρουσιάζεται λαμπρή οπτασία στη βοσκοπούλα της Λωραίνης και της δίνει εντολή να παρατήσει τα πρόβατα και να αναλάβει, αυτή η ταπεινή "να λευτερώσει την πατρίδα της από αυτή τη συμφορά".

Ενώ το πρώτο μέρος "Ερρίκος ΣΤ΄" σημαδεύεται αρχή αρχή με την κηδεία του Ερρίκου Ε΄, πατέρα του Ερρίκου ΣΤ΄, τούτο, το δεύτερο μέρος, αρχίζει με το μπάσιμο στη σκηνή και τη στέψη της νεοφερμένης και νεόκοπης βασίλισσας Μαργαρίτας. Ο ρόλος της Μαργαρίτας με πρόσβαρον εκείνον του Σάφοκ, μοιραίος και για την ίδια, θα γκρεμίσει και τους Λάγκαστερ.

Στον "Ερρίκο τον Όγδοο" η πορεία του έργου πορεύεται μέσα από εικόνες τελετών και το σχολιασμό τους. Τελετές με σπάνια λαμπρότητα και πλούτο, όπως για τη συνθήκη ειρήνης ανάμεσα σε Αγγλία και Γαλλία. Και "τελετές" με τυπική, τρομοκρατική επισημότητα, όπως η εκτέλεση του δούκα Μπάκιγχαμ, τέλος η τελετουργική φαντασμαγορία από την τελετή της βάφτισης της Ελισάβετ και τη σπαρταριστή περιγραφή του συγκεντρωμένου πλήθους στην αυλή.

Θα τη λατρεύουν και θα τη φοβούνται· οι δικοί της θα την ευλογούν· οι εχθροί θα την τρέμουν σαν στάρι στο χωράφι που το δέρνει μπόρα και θα κρεμάνε τα κεφάλια τους με θλίψη· μαζί της το καλό θ' αυξαίνει. Στις ημέρες της κάθε άνθρωπος θα τρώει με ασφάλεια το ψωμί του κάτω απ' το κλήμα του που φύτεψε ο ίδιος και θα τραγουδάει χαρούμενα τραγούδια της ειρήνης σ' όλη τη γειτονιά του. Θα γνωρίσουν τον Θεό αληθινά· και οι ολόγυρα απ' αυτήν θα διαβάζουν τους τέλειους τρόπους της τιμής κι απ' αυτούς θ' αξιώνουν την ανωτερότητά τους, όχι από αίμα.

"....Η τιμή με τσιγκλάει να κάνω μπρος. Ναι, αλλά τι αν η τιμή με τσιγκλάει του ξεκαμού όταν κάνω μπρος, τι γίνεται τότε; Μπορεί η τιμή να κολλήσει ένα πόδι; Όχι. Ή ένα χέρι; Ή να πάρει τον πόνο από μια λαβωματιά; Όχι. Ώστε η τιμή δεν ξέρει τη χειρουργική τέχνη; Όχι. Τι 'ναι η τιμή; Μια λέξη. Τι 'ναι αυτή η λέξη τιμή; Αέρας. Ομορφοστολισμένος λογαριασμός! Ποιος την έχει; Αυτός που πέθανε την Τετάρτη. Την αισθάνεται; Όχι. Την ακούει; Όχι. Είναι λοιπόν πράμα αναίσθητο; Ναι, για τον πεθαμένο. Μα δε θα ζήσει με τους ζωντανούς; Οχι. Γιατί; Η συκοφαντία δε θα το ανεχτεί. Γι' αυτό...

"... Η τιμή με τσιγκλάει να κάνω μπρος. Ναι, αλλά τι αν η τιμή με τσιγκλάει του ξεκαμού όταν κάνω μπρος, τι γίνεται τότε; Μπορεί η τιμή να κολλήσει ένα πόδι; Όχι. Η ένα χέρι; Η να πάρει τον πόνο από μια λαβωματιά; Όχι. Ώστε η τιμή δεν ξέρει τη χειρουργική τέχνη; Όχι. Τι' ναι η τιμή; Μια λέξη. Τι 'ναι αυτή η λέξη τιμή; Αέρας. Ομορφοστολισμένος λογαριασμός! Ποιος την έχει; Αυτός που πέθανε την Τετάρτη. Την αισθάνεσαι; Όχι. Την ακούει; Όχι. Είναι λοιπόν πράμα αναίσθητο; Ναι, για τον πεθαμένο. Μα δε θα ζήσει με τους ζωντανούς; Όχι. Γιατί; Η συκοφαντία δε θα το ανεχτεί. Γι' αυτό...

Τούτο το βιβλίο με τους ποιητές, που σατίριζαν τα πάντα με πολύ χιούμορ μοιρολόγια περιλαμβάνει και μερικές σάτιρες που λέγονται "τραγουδιούνται" στο σκοπό του μοιρολογιού. Η Μάνη είναι γνωστή για τα μοιρολόγια της, δεν είναι γνωστή όμως για τις σάτιρες, για τους σατιρικούς ανώνυμους ποιητές που σατίριζαν τα πάντα με πολύ χιούμορ και πολύ ταλέντο, αλλά ελάχιστα δείγματα αυτής της επίδοσης έχουν διασωθεί. Οι παρακάτω στίχοι είναι από σάτιρα που έγινε με την ευκαιρία του τελευταίου διμοψηφίσματος σχετικά με τη βασιλεία: Άκου, αφέντη βασιλιά, θε να σου δώσω απηλογιά μην τ...

Έργο της τελευταίας δημιουργικής περιόδου κι ο "Κυμβελίνος" είναι μια πλούσια θεατρική μυθιστορία. Ο ποιητής με κέντρο το παλάτι του Βρετανού βασιλιά Κυμβελίνου θα αποκαλύψει έρωτες που γεννιούνται από αμοιβαία εκτίμηση, αγάπη και σεβασμό, επιβουλές, πράξεις απόκοτες, αποφάσεις απελπισμένες, μεταμφιέσεις γυναικών, που ρίχνονται σε επικίνδυνες περιπέτειες, πλάνες επικίνδυνες κι ακόμη πόλεμο, όπου στην αρχή ο βασιλιάς που παρακολουθεί, "δε βλέπει άλλο από των Βρετανών τις πλάτες" που το σκάνε. Ώσπου τρεις τέσσερις εφώναξαν "Σταθείτε!" και με τις κραυγές και το παράδειγμά του...

Ο "Κυμβελίνος" πιθανάτατα έχει γραφτεί το 1610 ή 1611, πριν από τα "Χειμωνιάτικο Παραμύθι", "Περικλής", "Τρικυμία" και το "Ερρίκος Η΄" που είναι τα τελευταία του Σαίξπηρ. Τον μύθο του τον έχει συνθέσει από διαβάσματα από τα χρονικά του Χόλινσετ, από τον Βοκάκιο, από τον Σπένσερ, αλλά προπάντων η κύρια πηγή απ' όπου άντλησε ήταν η φαντασία του, τόσο μάλλον όσο το έργο τούτο είναι περισσότερο μυθιστορηματικό, ρομαντικό.

Εδώ στον "Ιούλιο Καίσαρα", σαν να μην πρόκειται για θέατρο, παράσταση θεατρική, που καθισμένοι στη θέση μας παρακολουθούμε για δύο ώρες τα δρώμενα στη σκηνή, παρά σαν να 'χουμε ανεβεί στην πιο αγναντερή κορφή και βλέπουμε τον κόσμο πώς πορεύεται, πώς αντιδρά, πώς ενεργεί, πώς παίζεται το παιχνίδι της εξουσίας, εξουσιαστές, εξουσιαζόμενους, φατριές...

Ε, μαστόροι μου! Αν είχα πρόθεση να ξεσηκώσω καρδιές σας και ψυχές σας γι' ανταρσία κι οργή, θ' αδικούσα τον Βρούτο, θ' αδικούσα και τον Κάσσιο, που, καθώς ξέρετε όλοι, είν' αξιότιμοι άνθρωποι. Δε θα τους αδικήσω· προτιμώ ν' αδικήσω τον νεκρό, ν' αδικήσω τον εαυτό μου και σας, παρά ν' αδικήσω τέτοιους αξιότιμους ανθρώπους. Μα έχω εδώ ένα έγγραφο με τη σφραγίδα του Καίσαρα· το βρήκα στο γραφείο του, είναι η διαθήκη του. Αν μόνο άκουγε ο λαός αυτή τη διαθήκη - που συγνώμη, δεν έχω σκοπό να τη διαβάσω - θα τρέχαν και θα φιλούσαν τις πληγές του σκοτωμένου Καίσαρα...

Η κωμωδία τούτη, από τα πρώτα έργα του ποιητή, κοντά στ΄άλλα της προσόντα διαθέτει προπάντων θεατρικότητα και σ' αυτήν οφείλεται η σκηνική επιτυχία του, αδιάπτωτη από τότε που πρωτοπαίχτηκε έως σήμερα.

... Το φαρμάκι απ' τη γκρίνια ζηλιαρογυναίκας πιο 'ναι θανατερό από σκύλου λυσασμένου δόντι. Η κρεβατομουρμούρα σου του χάλαγε τον ύπνο, κι αυτή 'ν' η αιτία που πήρε αέρα το μυαλό του. Λες πως του εμπόδιζες τα γλέντια με τις γκρίνιες σου; άμα η γλυκιά η αναψυχή χαθεί, τι άλλο μένει παρά βαρυθυμιά και μαύρη μελαγχολία, συγγένισσα της άγριας κι απαρηγόρητης απελπισίας, κι απόκοντα λεφούσια μολυσματικά, αδιαθεσίες χλωμές κι εχθροί της ζωής; Στην τροφή, στη διασκέδαση και στη ζωογόνα ανάπαψη άμα ενοχλείται, ζώο ή άνθρωπος, θα τρελαθεί. Συμπέρασμα: της ζήλιας σου οι παροξυσμοί τ...

Σαν χαρακτήρας ο βασιλιάς Ιωάννης, που το 1215 υπόγραψε τη Magna Charta, αποτελεί την κεντρική μορφή του έργου, όχι όμως την κυρίαρχη. Πιο ολοκληρωμένος αποδείχνεται ο Νόθος, που αναλαμβάνει και κατευθύνει τη δράση και την εξέλιξη της περιπέτειας, που κυρίως χάρη σ' αυτόν πλουτίζεται με πλήθος ομολογίες ζωής σαν συνεχόμενη εικόνα βίου σε πορεία, με όλη την ποικιλία και τα απρόοπτα.