Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει κριτικές και δοκίμια για την ελληνική πεζογραφία που δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία 1992-2002 κατά κύριο λόγο στην εφημερίδα Τα Νέα. "Μια δεκαετία είναι μεγάλο διάστημα και το υλικό που συσσωρεύτηκε στη διάρκειά της ήταν υπερβολικά ογκώδες για μια έκδοση που την ήθελα κατά το δυνατόν ευσύνοπτη, εύχρηστη και, ως προς το περιεχόμενο, ουσιώδη. Έπρεπε λοιπόν να επιλέξω. Για λόγους ομοιογένειας, περιορίστηκα σε κριτικές που αναφέρονταν στην ελληνική πεζογραφία, κυρίως το μυθιστόρημα. Και για λόγους οικονομίας, κράτησα από αυτές μόνον όσες μου φαινόταν πω...

Η περίοδος την οποία πραγματεύεται αυτό το βιβλίο είναι σχετικά σύντομη, αλλά το γεωγραφικό εύρος της μεγάλο. Δεν είναι χιμαιρικό να γράψει κανείς για τον κόσμο από το 1789 ως το 1848 με βλέμμα ευρωκεντρικό, σχεδόν μάλιστα περιορισμένο στη Βρετανία και τη Γαλλία. Αλλά, αφού το κύριο στοιχείο της μετά το 1848 περιόδου είναι η εξάπλωση της καπιταλιστικής οικονομίας σε ολόκληρο τον κόσμο, και επομένως είναι πια αδύνατον να γραφτεί μια καθαρά ευρωπαϊκή ιστορία, θα ήταν άτοπο να γράψει κανείς την ιστορία της Ευρώπης χωρίς να στρέψει σοβαρά την προσοχή του και στις άλλες ηπείρους...

Το μαγικό άγγιγμα που μεταμόρφωσε τον πίθηκο σε άνθρωπο είχε φύλο: ήταν θηλυκό. Η εξελικτική διαδικασία που ονομάζουμε "ανθρωπογένεση" συνεπαγόταν τη σταδιακή μετάβαση από τις αρχέγονες, πρωτοανθρώπινες αγέλες σε κοινότητες και τελικά σε κοινωνίες. Οι θηλυκοί πρόγονοί μας έπαιξαν σημαντικότερο ρόλο σ' αυτές τις αλλαγές απ' ό,τι οι αρσενικοί. Και η σεξουαλικότητα ήταν ένα από τα κύρια πεδία όπου επέδρασαν εξανθρωπιστικά. Ο άνθρωπος είναι το πιο παράξενο σεξουαλικά πλάσμα: η σεξουαλική δραστηριότητά του δεν περιορίζεται από τις φάσεις γονιμότητας του θηλυκού, όπως στα άλλα...

Το βιβλίο συζητά την σχέση της εθνοθρησκευτικής ετερότητας και του εθνικισμού, της διαδικασίας κοινωνικής ενσωμάτωσης και διαχείρισης της μνήμης, της χρήσης του δικαίου ως μέσου άσκησης βίας αλλά και δημιουργίας ταυτοτήτων, σχετικά με την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Οι συγγραφείς των επί μέρους συμβολών του τόμου φωτίζουν πτυχές της ανταλλαγής, που αφορούν τα κράτη, το δίκαιο και την πολιτική, αλλά πάνω από όλα τους ανθρώπους που βρέθηκαν έρμαιο της πολιτικής και στρατιωτικής συγκυρίας στην κρισιμότερη φάση του ξεκαθαρίσματος των ελληνοτουρκικών λογαριασμών...

Η Σμίλα Γιάσπερσεν, τριάντα επτά ετών, φυσικός, από πατέρα Δανό και μητέρα Εσκιμώα, ζει στην Κοπεγχάγη μόνη, χωρίς οικογένεια, χωρίς δουλειά, χωρίς φίλους. Η διάστασή της με τον κόσμο του πατέρα της, τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τις αξίες του, την κάνει να επιλέγει συνειδητά τη ζωή του περιθωρίου. Ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο αισθάνεται δεμένη είναι ο Ησαΐας, ένας εξάχρονος Εσκιμώος, ξένος και απροσάρμοστος όπως αυτή στην κοινωνία της Δανίας. Μια μέρα, ο Ησαΐας πέφτει από μια χιονισμένη στέγη και σκοτώνεται. Η αστυνομία αποφαίνεται ότι πρόκειται για δυστύχημα και κλείν...

Το βιβλίο φιλοδοξεί να δώσει ερεθίσματα σε εκείνους που, χωρίς να είναι βυζαντινολόγοι, ενδιαφέρονται αρκετά για το Βυζάντιο και δεν ικανοποιούνται με περιγραφές για τη μεγαλοπρέπεια του αυλικού τελετουργικού, τις φαντασμαγορικές ιεροτελεστίες, ή τις ακροβασίες μιας πολιτικής "μεταφυσικής". Ο μέσος Βυζαντινός ήταν ίσως πολύ πιο "εγκόσμιος" απ' όσο νομίζουμε. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η ύπαρξη του "μεγαλοπρεπούς" στοιχείου στη ζωή των Βυζαντινών είναι αναμφισβήτητη, αλλά η καθημερινότητά τους πρέπει να ήταν πιο πεζή.

Η συζήτηση για την πολυ-πολιτισμικότητα και τη διακίνηση ιδεών στην εποχή μας αναφέρεται συχνά στο βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν με ισχυρή επιρροή στη διαμόρφωση σχημάτων κατανόησης της ετερότητας. Η λογοτεχνία μιας χώρας αποτελεί σημαντικό πεδίο ανάδειξης της φυσιογνωμίας της και είναι υπολογίσιμος παράγοντας στον διεθνή διάλογο ιδεών και στην τάση της εποχής μας για ανοιχτά σύνορα επικοινωνίας. Ώμως, όσο ελεύθερη -και ίσως πληθωριστική- φαίνεται η κυκλοφορία των πολιτιστικών προϊόντων, τόσο συγκροτημένος, ισχυρός και μακροπρόθεσμος οφείλει να είναι ο σχεδιασμός της δια...

[...] Δεν πάνε χρόνια πολλά που μεταξύ μας οι γείτονες είχαμε αμυδρή εικόνα ο ένας για τον άλλο. Μόνο ψίθυρους ακούγαμε. Και από την ιστορία που διαβάζαμε καταλαβαίναμε ότι μπορεί μεταξύ μας και να μοιάζουμε. Δεν πάει καιρός πολύς που τα γραφτά ο ένας του άλλου δεν τα καλογνωρίζαμε. Τα παράθυρα της αυλής μας ήταν κλειστά. Πόσο ανοιχτά όμως παραμένουν άραγε σήμερα; Τόσο όσο να μπορέσουν να ανοίξουν ακόμα περισσότερο. Αυτή ακριβώς η σκέψη είναι που οδήγησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Ελλάδας να μπει ξανά στην περιπέτεια ενός "Εργαστηρίου Βαλκάνιων Πεζογράφων". Δημιουργική, π...

Ποια είναι η σχέση της Ελλάδας με το παρελθόν της και τον κόσμο; Ή πιο συγκεκριμένα, πώς τοποθετούνται τα πολιτισμικά φαινόμενα και διλήμματα του τόπου στην προοπτική του ιστορικού χώρου και του οικουμενικού χρόνου; Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ, συγγραφέας και κριτικός, διερευνά το ερώτημα αποφεύγοντας μανιχαϊστικές λογικές και στερεότυπα, μακριά από κλειστά θεωρητικά σχήματα και ιδεοληπτικές αναζητήσεις, αναζητώντας τα κλειδιά της ερμηνείας στην αλείαντη υφή των πραγμάτων, στις αμφίστομες αλήθειες της ανθρώπινης δράσης. Ο συγγραφέας μιλά για το ορόσημο του 1974 και το πολιτισμ...

Πρέπει να θεωρηθεί από τα παράδοξα της ελληνικής εκδοτικής ιστορίας ότι η πρώτη συλλογή ελληνικών παραμυθιών (διότι περί αυτής πρόκειται εδώ) κυκλοφορεί στν Ελλάδα με καθυστέρηση 127 χρόνων και αφου προηγήθηκαν δεκάδες άλλες μεταγενέστερες.

Κατά βάση το έργο τέχνης ήταν πάντα αναπαραγώγιμο. Ό,τι έφτιαξαν άνθρωποι, μπορούσαν πάντα να το απομιμηθούν άνθρωποι. Η ανάπλαση αυτή γινόταν από μαθητές για να εξασκηθούν στην τέχνη, από δάσκαλους για τη διάδοση των έργων, και τέλος από διψασμένους για κέρδος τρίτους. Αντίθετα, η τεχνική αναπαραγωγιμότητα του έργου τέχνης είναι κάτι το καινούργιο, που καθιερώνεται στην ιστορία κατά διαλείμματα και με ώσεις που απέχουν χρονικά πολύ η μία από την άλλη, αλλά με όλο και μεγαλύτερη ένταση. [...] Ακόμα κι από το πιο τέλειο αντίγραφο λείπει ένα πράγμα: το "εδώ" και "τώρα" του έ...

[...] Πιστεύουμε ότι εργασίες, όπως της παρούσας φιλολογικοκριτικής σειράς, μπορούν να προσφέρουν πολλαπλά οφέλη στους αποδέκτες της: Το ευρύ κοινό, αρχικά, θα δυνηθεί να παρακολουθήσει την πορεία του συγγραφέα, την εξέλιξη του, τις αμοιβαίες σχέσεις των έργων του, τις θεματικές του- θα αποκομίσει, με άλλα λόγια, μια συνθετική εικόνα, βοηθητική αναγνωστικά. Ο επιστήμονας, έπειτα, ο δάσκαλος και ο ειδικός θα εξασφαλίσουν συγκριτικά εφόδια, αξιοποιώντας το συγκεντρωμένο κριτικό υλικό και αποκτώντας βιβλιογραφική πρόσβαση σε ένα είδος, όπως οι κριτικές, που συνήθως διασπείρετα...

Η σύντομη πραγματεία του Πάουλ Κλέε γύρω απ΄ τη μοντέρνα τέχνη γράφτηκε για ν' αποτελέσει τη βάση της διάλεξης που έκανε ο Κλέε στα εγκαίνια μιας έκθεσης στο Μουσείο της Ιένας, το 1924. Στην έκθεση αυτή περιλαμβάνονταν και μερικά δικά του έργα. Εκείνη την εποχή ο Κλέε δίδασκε ήδη στην περίφημη σχολή σχεδίου (το Bauhaus), που ιδρύθηκε στη Βαϊμάρη με διευθυντή τον Βάλτερ Γκρόπιους, και οι σημειώσεις του αυτές είναι προϊόν βαθιού στοχασμού γύρω απ' τα προβλήματα της τέχνης -στοχασμού που δέχτηκε αποφασιστική ώθηση απ' τα διδακτικά καθήκοντα του Κλέε. [...] (από τον πρόλογο...