Μπαλτάς Αριστείδης 1943-
Baltás Aristeídis
Ο Αριστείδης Μπαλτάς γεννήθηκε το 1943 στην Κέρκυρα. Είναι ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών του τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών (πρ. Γενικού Τμήματος) του ΕΜΠ. Μετά τις βασικές σπουδές μηχανολόγου-ηλεκτρολόγου στο ΕΜΠ (1962-67), έκανε μεταπτυχιακά και διδακτορικό στη Θεωρητική Φυσική στο Πανεπιστήμιο Παρισίων XI (1972). Το 1982 εκλέχθηκε λέκτορας στον Τομέα Φυσικής του ΕΜΠ, το 1984 επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας και μεθοδολογίας της φυσικής στο ίδιο Τμήμα/Τομέα, το 1992 αναπληρωτής καθηγητής και το 2002 καθηγητής φιλοσοφίας των επιστημών. Στο πλαίσιο των ερευνητικών ενδιαφερόντων του ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την επιστημολογία του Λουί Αλτουσέρ, ως απόρροια της λεγόμενης Γαλλικής Σχολής Επιστημολογίας (Μπασελάρ, Canguilhem, Κοϋρέ, Cavailles), καθώς και με την αγγλοσαξονική φιλοσοφία της επιστήμης, με βάση τη σκέψη των K. Popper, T.S. Kuhn, I. Lakatos, P. Feyerabend, L. Laudan, κ.ά. Ενδιαφέρθηκε, επίσης, για τη φιλοσοφία της επιστήμης στο πλαίσιο μιας γενικότερης φιλοσοφικής θεώρησης του κόσμου και της γνώσης, με βάση το έργο των Βιτγκενστάιν, Νίτσε, Σπινόζα, Ντεριντά, McDowell, Μπένγιαμιν, κ.ά.Το 2002 τιμήθηκε με Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το βιβλίο του "Αντικείμενα και όψεις εαυτού" (εκδ. Εστία). Τον Δεκέμβριο του 2010 του απονεμήθηκε το Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας στη μνήμη των Βασίλη Ξανθόπουλου-Στέφανου Πνευματικού. Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ -υπήρξε μεταξύ εκείνων οι οποίοι υπέγραψαν την ιδρυτική διακήρυξη δημιουργίας του κόμματος- και πρόεδρος του Ινστιτούτου "Νίκος Πουλαντζάς". Διετέλεσε βουλευτής της περιφέρειας Αττικής με τον ΣΥΡΙΖΑ και ανέλαβε καθήκοντα ως Υπουργός Παιδείας (Ιανουάριος 2015-Αύγουστος 2015) και Πολιτισμού & Αθλητισμού (Σεπτέμβριος 2015-Νοέμβριος 2016) στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Η υπεράσπιση του άρθρου 16 και η ακαδημαϊκή αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου
Συλλογικό έργο
Νήσος (2007)
Τα τελευταία χρόνια ζούμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση αναβρασμού στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά κύριο λόγο η κατάσταση αυτή πυροδοτείται από την προώθηση, εκ μέρους του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, μιας σειράς αμφιλεγόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων, πολλές εκ των οποίων έχουν ήδη αποσυρθεί εξαιτίας των μαζικών κινητοποιήσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας. Σχεδόν όλες αυτές οι ρυθμίσεις, με επιστέγασμα, βέβαια, την από πολλές πλευρές προωθούμενη συνταγματική αναθεώρηση, εντάσσονται στην προσπάθεια μιας συνολικής και ριζικής αναμόρφωσης που γίνεται στη βάση συγκε...
Παρατηρήσεις για τη θεμελίωση των μαθηματικών
Wittgenstein Ludwig
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2006)
Ο Wittgenstein είχε γράψει 1000 σελίδες περίπου, αφιερωμένες στη λογική και τα μαθηματικά, οι περισσότερες από τις οποίες περιλαμβάνονται στις "Φιλοσοφικές παρατηρήσεις" και τη "Φιλοσοφική γραμματική" (τα λεγόμενα "μεταβατικά κείμενα"). Μολονότι τα δύο αυτά κείμενα περιέχουν εκτενείς αναφορές σε θέματα ανωτέρων μαθηματικών, οι ωριμότερες απόψεις, που περιέχονται στο ανά χείρας βιβλίο, κινούνται κυρίως στο στοιχειώδες επίπεδο. Ο λόγος είναι ότι, στο βιβλίο αυτό, ο Wittgenstein εκθέτει, τρόπον τινά, τα πορίσματα των ερευνών που διεξήγαγε στα μεταβατικά κείμενα, και, έχοντας π...
Σύγχρονοι μηχανισμοί βίας και καταπίεσης
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (2006)
Κυρίες και Κύριοι, Η βία είναι ένα συνολικό φαινόμενο με βαθιές κοινωνικές ρίζες, υποκείμενο σε πολιτικές και ιδεολογικές χρήσεις· είναι και ένα φαινόμενο με βάθος χρόνου, με ιστορικότητα. Αλλάζει δηλαδή μορφή και περιεχόμενο στο χρόνο - γεννά ο ιστορικός χρόνος νέα βία. Ασφαλώς, οι σκληρότερες εκφράσεις βίας -και καταπίεσης- ανιχνεύονται στα συμφραζόμενα της πολιτικής στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων· μιλώ για την οργανωμένη, κρατική ή και παρακρατική, ένοπλη βία. Και αυτό όχι μόνον επειδή αφήνει πίσω της πολλούς νεκρούς και τραυματίες, αλλά και γιατί βίαια ανατρέπει κοιν...
Αρχαία ελληνική επιστήμη
Lloyd G. E. R.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2006)
Παρόλο που στην αρχαία ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει ακριβές αντίστοιχο του σύγχρονου όρου "επιστήμη", μπορεί εντούτοις να υποστηριχθεί ότι η δυτική επιστήμη άρχισε με τους αρχαίους Έλληνες, καθώς ήταν οι πρώτοι που επιχείρησαν με συνέπεια να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα με φυσιοκρατικούς όρους και εκείνοι που καθιέρωσαν την πρακτική της ορθολογικής κριτικής των επιστημονικών θεωριών. Το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία της αρχαίας ελληνικής επιστήμης μέσα από το έργο των Πυθαγορείων, των προσωκρατικών φυσικών φιλοσόφων, των συγγραφέων της Ιπποκρατικής συλλογής, του Πλάτωνα, τ...
Διαμάχες για την ιστορία των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2006)
Στην ιστοριογραφία των αρχαίων ελληνικών Μαθηματικών έχουν διαμορφωθεί δύο κύριες μεθοδολογικές τάσεις. Στη μία τάση, οι απαρχές της οποίας ανάγονται στα τέλη του 19ου αιώνα, ανήκουν όλες εκείνες οι αφηγήσεις που προσεγγίζουν τα αρχαία Μαθηματικά πρωτίστως ή αποκλειστικά από τη σκοπιά του μαθηματικού. Στην άλλη τάση ανήκουν όσες αφηγήσεις προσεγγίζουν τα αρχαία Μαθηματικά από τη σκοπιά του ιστορικού. Το ρεύμα της ιστοριογραφίας που ανήκει στη δεύτερη τάση συγκροτήθηκε μόλις στο τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, και αφορμή ήταν η ριζική αμφισβήτηση της αλγεβρικής ερμηνείας ε...
Από τη φυσική στη μεταφυσική
Redhead Michael
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2006)
Το παρόν βιβλίο αποτελεί προϊόν των Διαλέξεων Tarner που παρέδωσε ο Michael Redhead στο Καίμπριτζ το 1993. Ασχολείται με την έσχατη φύση της πραγματικότητας, καθώς και με το τρόπο με τον οποίο αυτή αποκαλύπτεται μέσα από τις σύγχρονες θεωρίες της φυσικής, όπως η θεωρία της σχετικότητας και η κβαντική μηχανική. Ο συγγραφέας υπερασπίζεται την αντικειμενικότητα και την ορθολογικότητα της επιστήμης ενάντια στις απόψεις των σχετικιστών και των οπαδών του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού. Η θέση του Redhead είναι πως η μοντέρνα φυσική μάς προσφέρει μια προσωρινή και διαψεύσιμη, παρ’...
Χρήσεις της γλώσσας
Συλλογικό έργο
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (2005)
[...] Εμείς ξέρουμε ότι οι χρήσεις της γλώσσας, μαζί με τις χρήσεις της ιστορίας, συνιστούν κεντρικό εργαλείο για την παραγωγή ιδεολογιών και τη διαμόρφωση κοινωνικών και επέκεινα πολιτικών μηχανισμών ελέγχου και προσανατολισμού της παραγόμενης γνώσης. Ακριβώς γι' αυτό έχουμε επισημάνει ότι αίτημα του Συμποσίου μας είναι η κοινωνική διάσταση των χρήσεων της γλώσσας στους διάφορους ή σε διάφορους τομείς του δημόσιου βίου, οι λόγοι δηλαδή των χρήσεων. [...] (από την προσφώνηση του Βασίλη Κρεμμυδά)
Οι φυσικές επιστήμες στον μεσαίωνα
Grant Edward
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2005)
Η αποτυχία της Μεσαιωνικής Επιστήμης να αποσπασθεί από τη Φυσική και την Κοσμολογία του Αριστοτέλη -παρά τις τόσες σοβαρές κριτικές εις βάρος τους- αποτελεί το κεντρικό θέμα τούτου του βιβλίου. Με αφετηρία την "καχεκτική" κατάσταση της επιστημονικής σκέψης τον πρώιμο μεσαίωνα, ο συγγραφέας περιγράφει την "έκρηξη των γνώσεων" που προκάλεσαν οι πολυπληθείς μεταφράσεις Ελληνικών και Αραβικών συγγραμμάτων, για να φτάσει στον ύστερο μεσαίωνα και την "ένταση" που άρχισε να συσσωρεύεται ανάμεσα στο Αριστοτέλειο δόγμα και τις εκκολαπτόμενες νέες επιστημονικές αντιλήψεις. Κορυφαίος...
Νίκος Μανίκας
Συλλογικό έργο
Γαβριηλίδης (2005)
Ο Νίκος Μανίκας στη διάρκεια της ζωής του επέβαλε σιωπή -στον εαυτό του και τους γύρω του- για τη συμβολή του στα κοινά. Όμως οι παρεμβάσεις του σε κρίσιμες στιγμές της πρόσφατης ιστορίας της χώρας ήταν σημαντικές. Εντάσσονταν όλες τους σε συλλογικές προσπάθειες για δικαιοσύνη, ισότητα και ελευθερία, και συνεισέφεραν στις εξελίξεις στη χώρα μας. Μετά το θάνατό του, οι φίλοι του αισθανθήκαμε την ανάγκη να μιλήσουμε για τον πολιτικό, πολίτη, ιδεολόγο Νίκο.
Η χρήση παραδειγμάτων στη φιλοσοφία
Συλλογικό έργο
Εκκρεμές (2005)
Οι φιλόσοφοι πάντα χρησιμοποιούσαν παραδείγματα στα κείμενά τους και στη διδασκαλία τους· και συνεχίζουν ακόμη να τα χρησιμοποιούν. Σε μερικές φιλοσοφικές παραδόσεις η χρήση παραδειγμάτων είναι πιο συχνή από ό,τι σε άλλες, αλλά αποδεικνύεται δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να εντοπίσει κανείς φιλοσόφους που δεν καταφεύγουν σε παραδείγματα για την αρτιότερη παρουσίαση των απόψεών τους. Παρόλο, όμως, που τα παραδείγματα φαίνεται να είναι απαραίτητα στη φιλοσοφία, τα ερωτήματα σχετικά με τη σημασία της χρήσης τους δεν έχουν συζητηθεί αρκετά από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Για παράδε...
Εισαγωγή στη φιλοσοφία της επιστήμης
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2005)
Η έκδοση του έργου στα ελληνικά αντιπροσωπεύει ένα ορόσημο στη συνεργασία μεταξύ φιλοσόφων της επιστήμης από την Αθήνα και το Πίτσμπουργκ: για περισσότερο από 10 χρόνια τώρα, φιλόσοφοι από τις δύο χώρες ένωσαν τις δυνάμεις τους για να διδάξουν φοιτητές και να μάθουν ο ένας από τον άλλον. Τα έντεκα κεφάλαια του βιβλίου αντιπροσωπεύουν πολλές ώρες συζητήσεων, αμοιβαίου σχολιασμού, εποικοδομητικής κριτικής και γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των συγγραφέων. Κίνητρο για την συγγραφή τους ήταν η κοινή διαπίστωση ότι έλειπε μια εκσυγχρονισμένη επισκόπηση ολόκληρου του πεδίου τ...
Η τεχνολογική σκέψη
Mitcham Carl
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ (2005)
Το βιβλίο του Καρλ Μίτσαμ αποτελεί εισαγωγή στη φιλοσοφία της τεχνολογίας κατά την καλύτερη δυνατή εκδοχή του όρου. Δεν προϋποθέτει εξειδικευμένες γνώσεις τεχνολογίας ή φιλοσοφίας, χωρίς ωστόσο να προβαίνει πουθενά σε κακώς ενοούμενες απλοποιήσεις ή παραχωρήσεις απέναντι στην απαιτούμενη αυστηρότητα. Πράγμα εξίσου σημαντικό δεδομένου του πάθους που συχνά εγείρουν οι συζητήσεις περί τεχνολογίας, το βιβλίο είναι γραμμένο με τρόπο νηφάλιο, αποστασιοποιημένο, χωρίς περιττές ιδεολογικές φορτίσεις, συχνά με χιούμορ. Οι ιδιαίτερες απόψεις του συγγραφέα παρουσιάζονται, αλλά παρουσι...
Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη;
Chalmers Alan F.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2004)
Γιατί η επιστήμη είναι κάτι "περισσότερο" ή κάτι "διαφορετικό" από την απλή "γενίκευση" των δεδομένων της εμπειρίας; Γιατί η "επιστημονική γνώση" είναι -αν είναι- περισσότερο έγκυρη από άλλες μορφές γνώσης; Ποια είναι τα εχέγγυα αυτής της εγκυρότητας; Και ποιος είναι, τελικά, ο ρόλος του πειράματος στη διαμόρφωση ή την αλλαγή των επιστημονικών θεωριών; Γραμμένο με γλαφυρότητα και σαφήνεια σπάνια για βιβλία αυτού του είδους, το "Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη;" αποτελεί μια εξαίρετη και πλήρως ενημερωμένη εισαγωγή στην επιστημονική περιοχή που πραγματεύεται αυτά τα ερωτή...
Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη;
Chalmers Alan F.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2004)
Γιατί η επιστήμη είναι κάτι "περισσότερο" ή κάτι "διαφορετικό" από την απλή "γενίκευση" των δεδομένων της εμπειρίας; Γιατί η "επιστημονική γνώση" είναι -αν είναι- περισσότερο έγκυρη από άλλες μορφές γνώσης; Ποια είναι τα εχέγγυα αυτής της εγκυρότητας; Και ποιος είναι, τελικά, ο ρόλος του πειράματος στη διαμόρφωση ή την αλλαγή των επιστημονικών θεωριών; Γραμμένο με γλαφυρότητα και σαφήνεια σπάνια για βιβλία αυτού του είδους, το "Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη;" αποτελεί μια εξαίρετη και πλήρως ενημερωμένη εισαγωγή στην επιστημονική περιοχή που πραγματεύεται αυτά τα ερωτή...
Το μήλο του Φρόυντ και το ασυνείδητο του Νεύτωνα
Μπαλτάς Αριστείδης 1943-
Εξάντας (2004)
Ο φιλόσοφος Αριστείδης Μπαλτάς αναλύει από τη σκοπιά του το πρόβλημα της επιστημονικής φύσης της ψυχανάλυσης, συγκρίνοντάς τη με το επιστημολογικό καθεστώς της φυσικής. Στηριζόμενος στις έννοιες του ενικού και μοναδικού φαινομένου που είναι το αντικείμενο του ατομικού Ασυνειδήτου και της μοναδικότητάς του, θεωρεί ότι η ψυχανάλυση αυτονομείται ως προς τη φυσική, καθότι επεξεργάζεται το αντικείμενό της με την οπτική του πρώτου προσώπου, σε αντίθεση με την οπτική του τρίτου προσώπου που ενδιαφέρει τη φυσική. Τις θέσεις του συζητούν η φιλόσοφος Βάσω Κιντή, ο ψυχίατρος Παναγιώτη...
Το παρελθόν των επιστημών ως ιστορία
Γαβρόγλου Κώστας
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2004)
Η Ιστορία των Επιστημών είναι η ιστορία των ανθρώπων που προσπάθησαν να διερευνήσουν και να κατανοήσουν τη δομή και τη λειτουργία της φύσης. Οι ιδέες, οι τεχνικές και οι πρακτικές που επινόησαν οι άνθρωποι για να διερευνήσουν τη φύση, οι οντότητες, οι αρχές και οι νόμοι που ανακάλυψαν, οι πολύπλευροι θεσμοί που δημιούργησαν, οι εφαρμογές που μηχανεύτηκαν - όλα αυτά συνδιαμορφώνουν τις επιστήμες. Αλλά συνδιαμορφώνουν τις επιστήμες και οι άνθρωποι, με τις διαφορετικές ιδεολογικές, φιλοσοφικές, αισθητικές, θρησκευτικές και πολιτικές τους απόψεις, και με τις διαφορετικές κοινων...
Θέματα από την ιστορία των μαθηματικών
Χριστιανίδης Γιάννης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2003)
Τα θέματα από την ιστορία των Μαθηματικών είνα ένα εισαγωγικό βιβλίο, σκοπός του οποίου είναι να παρουσιάσει στον αναγνώστη μερικά αντιπροσωπευτικά θέματα από την ιστορία των αιγυπτιακών, των βαβυλωνιακών και των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών. Το μαθηματικό υλικό που πραγματεύεται είναι αρκετά στοιχειώδες, ούτως ώστε το βιβλίο στο μεγαλύτερο μέρος του να είναι προσιτό ακόμα και στους μαθητές της τελευταίας τάξης του λυκείου. Βασικό μέλημα του συγγραφέα ήταν να αποφύγει τους αναχρονισμούς και τις ανιστορικές ερμηνείες και ανακατασκευές που χαρακτηρίζουν την παλαιότερη ιστορι...
Η αφύπνιση της επιστήμης
Van der Waerden Bartel Leentert
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2003)
"Η Αφύπνιση της Επιστήμης" είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία της ιστορίας των μαθηματικών. Γραμμένο αρχικά στα ολλανδικά (1950), μεταφράστηκε στα αγγλικά, στα γερμανικά και στα ρωσικά και έγινε πολύ σύντομα έργο αναφοράς και ένα από τα κλασικά συγγράμματα του κλάδου. Η επιτυχία του βιβλίου οφείλεται στο ότι συγκεντρώνει, συνοψίζει και ολοκληρώνει κατά τρόπο άρτιο, έγκυρο και εμπεριστατωμένο έναν τεράστιο όγκο ερευνών για την ιστορία των αιγυπτιακών, των βαβυλωνιακών και των ελληνικών μαθηματικών, που διεξήχθησαν κατά την περίοδο 1920-1950. Τα αποτελέσματα αυτών τ...
Η εκρηκτική εικοσαετία 1949-1967
Συλλογικό έργο
Σχολή Μωραΐτη. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (2002)
Η "Εταιρεία Σπουδών" οργανώνει, εδώ και αρκετά χρόνια, "Επιστημονικά Συμπόσια" και εκδίδει τα αντίστοιχα Πρακτικά. Στις εκδόσεις της έχει συμπεριλάβει περιστασιακά τόμους με σειρές "Διαλέξεων", και επίσης Πρακτικά "Διημέρων", εκδηλώσεις που πραγματοποιεί τα τελευταία χρόνια. Στο πιο πρόσφατο εκδοτικό της πρόγραμμα παρουσίασε τα "Εγχειρίδια", που την εκπόνησή τους έχει αναθέσει σε αρμόδιους συγγραφείς· δύο από αυτά ετοιμάζονται, με θέματα την Ιστορία της Νεοελληνικής Μουσικής και την Ιστορία του Γλωσσικού Ζητήματος.
Πρότυπα ανακάλυψης
Hanson Norwood Russell
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2002)
Ποια συμπεράσματα για τη φιλοσοφία της επιστήμης προκύπτουν αν δεχθούμε ότι οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες, όπως η φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, δεν είναι παγιωμένα, κλειστά εννοιολογικά συστήματα αλλά δυναμικά πεδία επιστημονικής έρευνας που στοχεύουν σε νέες ανακαλύψεις; Ποια η σχέση παρατήρησης και θεωρίας; Εξαρτώνται τα γεγονότα από τα γλωσσικά ιδιώματα και τους φορμαλισμούς που τα εκφράζουν; Ποιος είναι ο ρόλος της αιτιότητας στην επιστημονική πρακτική; Ποια είναι η φύση των επιστημονικών θεωριών και νόμων; Η φιλοσοφική έρευνα που επιχειρεί εδώ ο Hanson, εμπνε...