Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Leivadítis Tásos
Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988). Ο Τάσος Λειβαδίτης ήταν γιος του Λύσανδρου Λειβαδίτη και της Βασιλικής Κοντοπούλου. Γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τις σπουδές του διέκοψαν η γερμανική κατοχή και η συνακόλουθη ένταξή του στην Αντίσταση και στράτευσή του στην ΕΠΟΝ. Κατά τη διάρκεια της κατοχής πέθανε ο κατεστραμμένος οικονομικά πατέρας του και το 1951, ενώ ο ποιητής ήταν εξορισμένος στη Μακρόνησο, η μητέρα του. Είχε τέσσερα μεγαλύτερα αδέρφια, μια αδερφή και τρεις αδερφούς. Ο πατέρας του ήταν μεγαλέμπορος και τα παιδικά χρόνια του ποιητή ήταν ευτυχισμένα. Τέλειωσε το γυμνάσιο στην Αθήνα. Το 1946 παντρεύτηκε τη Μαρία Στούπα, παιδική του φίλη και πολύτιμη σύντροφο σε ολόκληρη τη ζωή του, με την οποία απέκτησαν μια κόρη τη Βάσω. Την ίδια χρονιά πραγματοποίησε και την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία με τη δημοσίευση του ποιήματός του Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα. Το 1947 συνεργάστηκε στην έκδοση του περιοδικού Θεμέλιο. Την τετραετία 1948-1952 εξορίστηκε στο Μούδρο, τον Άη- Στράτη και τη Μακρόνησο μαζί με άλλους αριστερούς καλλιτέχνες και διανοούμενος, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μάνος Κατράκης και πολλοί άλλοι και συνέχισε να γράφει ποιήματα. Το 1952 σημειώθηκαν οι εκδόσεις των έργων του Μάχη στην άκρη της νύχτας και Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας. Τρία χρόνια αργότερα οδηγήθηκε σε δίκη στο Πενταμελές Εφετείο με αφορμή την ποιητική συλλογή του Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου και αθωώθηκε πανηγυρικά. Σταθμό στην ποιητική του διαδρομή και σχηματικό ορόσημο της πορείας του προς τη δεύτερη, εσωτερικότερη και υπαρξιακής αγωνίας, φάση της δημιουργίας του αποτέλεσε κατά τους θεωρητικούς της λογοτεχνίας το βιβλίο του Οι γυναίκες με τ’ αλογίσια μάτια (1958 Το 1961 πήρε μέρος σε συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη ανά την ελληνική επαρχία, απαγγέλλοντας ποιήματά του και συνομιλώντας με το κοινό. Την ίδια χρονιά συνεργάστηκε στο σενάριο με τον Κώστα Κοτζιά και έγραψε τους στίχους των τραγουδιών (η μουσική του Θεοδωράκη) για την ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη Συνοικία το όνειρο, που αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία του νεορεαλιστικού ελληνικού κινηματογράφου και απαγορεύτηκε από τη λογοκρισία.). Συνεργάστηκε με την εφημερίδα Αυγή (1954-1980 με μια διακοπή κατά την επταετία της δικτατορίας του Παπαδόπουλου), το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης (1962-1966), όπου δημοσίευσε πολιτικά και κριτικά δοκίμια. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου έμεινε άνεργος και ασχολήθηκε για βιοποριστικούς λόγους με μεταφράσεις και διασκευές λογοτεχνικών έργων σε διάφορα λαϊκά περιοδικά · παράλληλα στράφηκε με νοσταλγία προς το παρελθόν αδυνατώντας να δεχθεί τη σκληρότητα της πραγματικότητας της εποχής, στάση που αντικατοπτρίζεται στην ποίησή του αυτής της περιόδου με έμφαση στο Νυχτερινό επισκέπτη. Το 1986 εξέδωσε τη συλλογή του Βιολέτες για μια εποχή που θεωρήθηκε ως το κύκνειο άσμα του. Ο Τάσος Λειβαδίτης πέθανε στην Αθήνα, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο από ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν χειρόγραφα ανέκδοτα ποιήματά του με τον τίτλο Χειρόγραφα του Φθινοπώρου. Τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο ποίησης στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία (1953 για τη συλλογή του Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου), το πρώτο βραβείο ποίησης του Δήμου Αθηναίων (1957 για τη συλλογή του Συμφωνία αρ.Ι), το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976 για τη συλλογή Βιολί για μονόχειρα), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1979 για το Εγχειρίδιο ευθανασίας). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Στίχοι του μελοποιήθηκαν από το Μίκη Θεοδωράκη, το Μάνο Λοΐζο, το Γιώργο Τσαγγάρη και άλλους έλληνες συνθέτες. Η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη κυριαρχείται από την σπαρακτική υπαρξιακή του αγωνία, η οποία εκδηλώνεται αρχικά ως έκφραση τρυφερότητας και συμπόνιας στα πλαίσια του αισιόδοξου σοσιαλιστικού ρεαλισμού και στη δεύτερη φάση του έργου του ως εσωτερική αναδίπλωση και αναζήτηση του νοήματος της ζωής στο παρελθόν μετά από τη διάψευση των προσδοκιών και την προδοσία του καλλιτέχνη ως αγωνιστή για έναν καλύτερο κόσμο. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Τάσου Λειβαδίτη βλ. Αργυρίου Αλεξ., «Τάσος Λειβαδίτης», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.390-391. Αθήνα, Σοκόλης, 1982, Κουβαράς Γιάννης, «Χρονολόγιο Τάσου Λειβαδίτη (1922-1938)», Διαβάζω 228, 13/12/1989, σ.20-24 και Τσιριμώκου Λίζυ, «Λειβαδίτης Τάσος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Οι τελευταίοι
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (1991)
Ένας ποιητής Αποτυχίες, συμβιβασμοί, αλκοόλ, χειρόγραφα σκισμένα, πράξεις ηρωισμού στη φαντασία μου, αφήνοντας σαν τον αυνανισμό, μια αίσθηση ταπεινωμένου αντρισμού, λαχεία που πέφτουν στις ονειροπολήσεις μου, ο χρόνος κι η φιλοδοξία που σαν σκυλιά μοιράζονται τα κόκαλά μου κι άλλοτε μια λύσσα να εξευτελιστείς για να ξεχάσεις όλα όσα δεν έγιναν ή μήπως υπομείνεις αυτά που είναι να γίνουν. Κι η ποίηση; Η ποίηση - ένας τρόπος για να πεθαίνεις όλο και πιο δύσκολα κάθε μέρα...
Οι γυναίκες με τ' αλογίσια μάτια
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2005)
Γιατί οι γυναίκες έχουν προαιώνιους, μυστικούς δεσμούς με το αίμα, αίμα της ήβης, αίμα της παρθενιάς, αίμα της γέννησης και βλέπουν πως τα λόγια στάζουν αίμα, λογχισμένα απ’ τη δυσπιστία και βλέπουν πως οι πράξεις τρέχουν αίμα απ’ τη δειλία αποκεφαλισμένες αίμα στα χέρια, αίμα στις κούπες, αίμα στο ψωμί αίμα για να γεννηθείς, αίμα για να πεθάνεις βαθύ, σα θαύμα, ανθρώπινο αίμα
Ο τυφλός με τον λύχνο
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2008)
ΤΑ ΨΕΥΔΗ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι τόσες πολλές μέρες κάνουν μια τόσο λίγη ζωή. ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ Η είσοδος δεν επιτρεπόταν παρά μόνο σ’ εκείνους τους φτωχούς τρελούς που φαντάζονται ότι είναι πουλιά, σκάλες ή δέντρα - μαντεύοντας αόριστα ότι για να μπουν στο μυστήριο πρέπει ν' αφήσουν έξω τον εαυτό τους. ΖΗΤΗΜΑ ΜΝΗΜΗΣ Υπάρχει πάντα μια παλιά ταπεινωτική λέξη που οι δολοφόνοι προσπαθούν να την ξεχάσουν ενώ οι αυτόχειρες είχαν τη δύναμη να την ξαναθυμηθούν. ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ Βέβαια, στο βάθος ήταν γελοίο - με τα δυο σακάκια που φορο...
Ο τυφλός με το λύχνο
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Μετρονόμος (2019)
ΜΕΡΙΜΝΑ Η ησυχία ήταν απόλυτη - εννοώ για τους άλλους, γιατί εγώ είχα πάντα διαθέσιμους τους τελευταίους πυροβολισμούς (από μια εξέγερση που χάθηκε εδώ και χρόνια) - εξάλλου άνθρωπος είμαι κι εγώ, χρειάζομαι λίγη μέριμνα: ένα όνειρο ή μια μητέρα ή έστω μια ξαφνική περιφρόνηση που σε κάνει να τα ξεχνάς όλα, σαν τη μυρωδιά των κυπαρισσιών τα βράδια που σε παρηγορεί για την ίδια τη ματαιότητα.
Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2009)
Η ανθρώπινη ευτυχία Σαν ήμουνα παιδί κοίταζα τ' άστρα κ' έκλαιγα που δεν μπορούσα να φτάσω τον ουρανό Ύστερα αγάπησα τη δόξα. Νύχτες έμενα άγρυπνος δαγκώνοντας τα χέρια μου καθώς στεφτόμουνα ότι θάμενα για πάντα ασήμαντος και ταπεινός. Τώρα αγωνίζομαι πλάι στα εκατομμύρια αδέρφια μου κ' είμαι ευτυχισμένος.
Νυχτερινός επισκέπτης
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2006)
Ο μουσικός Συχνά τη νύχτα, χωρίς να το καταλάβω, έφτανα σε μια άλλη πόλη, δεν υπήρχε παρά μόνο ένας γέρος, που ονειρευόταν κάποτε να γίνει μουσικός, και τώρα καθόταν μισόγυμνος μες στη βροχή - με το σακάκι του είχε σκεπάσει πάνω στα γόνατά του ένα παλιό, φανταστικό βιολί, «το ακούς;» μου λέει, «ναι», του λέω, πάντα το άκουγα», ενώ στο βάθος του δρόμου το άγαλμα διηγόταν στα πουλιά το αληθινό ταξίδι.
Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2010)
Νενικήκαμεν Όραμα μεγάλο πάνω απ’ τους δρόμους, σα φύλλα του φθινοπώρου σκόρπιζαν οι ζητωκραυγές. Η πόλη είχε χαθεί κάτω απ’ τα φώτα, τις σημαίες, τη βουή. Γιορτάζαμε τη νίκη. Όμως την ίδια ώρα κάποιος σηκώνεται μες στο σιωπηλό σπίτι, δεν ανάβει φως, ντύνεται και κάθεται στο σκοτάδι. Κανείς δεν μπορεί να τον βοηθήσει.
Μεγάλοι Ρώσοι συγγραφείς
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)
"[...] Ως "βιβλιοπόντικας" θυμήθηκα κάποια βιβλία και σκέφθηκα μια εργασία εφικτή για τον ποιητή, που θα ήταν και αξιόλογη και "διαβαστερή" (όπως λένε) για τους εκατόν τόσες χιλιάδες αναγνώστες του Φαντάζιο. O περίφημος άγγλος λογοτεχνικός κριτικός Tσαρλς Λαμπ, ο φίλος του Kόλεριτζ, είχε γράψει το Tales from Shakespeare, μαζί με την αδελφή του Mαίρη. Aυτά τα ονομαστά αφηγήματα διδάσκονται ακόμη στα σχολεία. Eίχα στα χέρια μου κι άλλο ένα βιβλίο, πιο "κοινό", το "Plot Outlines of 100 Famous Novels" του Pόλαντ Γκούντμαν, γραμμένο το 1942 και πολυεκδεδομένο έκτοτε. Πρότεινα, λ...
Μεγάλες μορφές της λογοτεχνίας
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Εκδόσεις Καστανιώτη (2008)
Οι "Μεγάλες μορφές της λογοτεχνίας" έχουν ένα δραματικό και τρυφερό συνάμα παρελθόν: Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, και πιο συγκεκριμένα το 1969 και το 1970, καθώς ήταν υποχρεωμένος ο Τάσος Λειβαδίτης να βιοπορίζεται, ως δημοσιογράφος, δημοσίευε τις "μονογραφίες" του για τους συγγραφείς και ποιητές του παρόντος τόμου σ' ένα περιοδικό ποικίλης ύλης. Το όνομά του όμως ήταν απαγορευμένο από τη Χούντα, γι' αυτό χρησιμοποιούσε στα κείμενά του το ψευδώνυμο "Α. Ρόκος". Μες στην ολέθρια "συγκυρία" της δικτατορίας ο σπουδαίος μεταπολεμικός μας ποιητής βρήκε την ευκαιρία για να συ...
Μάχη στην άκρη της νύχτας
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2002)
Τι νάναι αυτό που φέγγει στο σκοτάδι νάναι άραγε ήλιος. Ένας άνθρωπος καίγεται ένας άνθρωπος φωτίζει τη νύχτα ολόρθος σ' ένα φυλάκιο φωτίζει τη νύχτα τον αλείψαν πετρέλαιο και τον άναψαν άναψε κι όλας μια μεγάλη φωτιά στον κόσμο πάμε να ζεσταθούμε απόψε να δούμε λίγο ουρανό να δούμε μήπως έχουμε πεθάνει και αυτά τα δυο παιδιά αυτοί οι δυο ξυλιασμένοι φαντάροι να δούνε την ώρα να δούνε ότι είναι η ώρα που κανένα ρολόι δεν έδειξε ποτέ που κανείς δεκανέας της αλλαγής δεν υπάρχει να δούνε ότι είναι η ώρα η ώρα η πιο βαθειά της νύχτας που ξαναγινόμαστε άνθ...
Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2013
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Πατάκη (2012)
Οι σχολαστικοί, οι λεπτολόγοι ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι κ.ά. ανιχνεύουν συχνά την ουσία της αλληλοαπωθούμενης σχέσης εξουσίας - αντίστασης στους νόμους και τα θέσφατα της αποκαλούμενης "νόμιμης δύναμης επιβολής" αφενός, αφετέρου στις αναμενόμενες -και πολλές φορές παραδεδεγμένες- δραστικές κοινωνικές αντιδράσεις. Το "Λογοτεχνικό Ημερολόγιο του 2013" στις αναγνώσεις των κειμένων που περιλαμβάνει προτείνει τον προσδιορισμό αυτών των δύο καυτών εννοιών και ουσιών στα κριτήρια κάθε παρεκτροπής της εξουσίας από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, από τη μια πλευρά· και, α...
Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2013
Συλλογικό έργο
Εκδόσεις Πατάκη (2012)
Οι σχολαστικοί, οι λεπτολόγοι ιστορικοί, κοινωνιολόγοι, φιλόσοφοι κ.ά. ανιχνεύουν συχνά την ουσία της αλληλοαπωθούμενης σχέσης εξουσίας - αντίστασης στους νόμους και τα θέσφατα της αποκαλούμενης "νόμιμης δύναμης επιβολής" αφενός, αφετέρου στις αναμενόμενες -και πολλές φορές παραδεδεγμένες- δραστικές κοινωνικές αντιδράσεις. Το "Λογοτεχνικό Ημερολόγιο του 2013" στις αναγνώσεις των κειμένων που περιλαμβάνει προτείνει τον προσδιορισμό αυτών των δύο καυτών εννοιών και ουσιών στα κριτήρια κάθε παρεκτροπής της εξουσίας από το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, από τη μια πλευρά· και, α...
Καντάτα
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2007)
Ω αρετή της συγνώμης, αρετή της υπομονής, αρετή της αυταπάρνησης, μα πάνω απ’ όλα, υπέρτατη αρετή, σαν τους απλούς ανθρώπους, να δέχεσαι υπάκουα, κατανυχτικά το πέρασμα του χρόνου, κατανοώντας αόριστα το βαθύ μυστήριο της αιώνιας κίνησης κι αλλαγής και σχεδόν συγκατανεύοντας – σα νάσαι λίγο κι εσύ ο δημιουργός του. Κι α, ποια άλλη, αλήθεια, πιο απροσμέτρητη λεηλασία υπάρχει της απρόσιτης αιωνιότητας, απ το τραγούδι.
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2010)
Ο δεύτερος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει τις ενότητες: - Η μελαγχολία [Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Γεώργιος Αθάνας, Κώστας Ουράνης, Κώστας Καρυωτάκης, ..., Γιάννης Χατζίνης] - Η αγωνία για το χαμένο κέντρο [Τ. Κ. Παπατσώνης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Γ. Θ. Βαφόπουλος, ..., Γιώργος Σεφέρης] - Το φωτεινό ρήγμα [Γιώργος Σαραντάρης, Νικόλαος Κάλας, Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Γιώργος Λίκος, Νίκος Καρύδης, Μάτση Χατζηλαζάρου] - Η μυθολογία των ήρεμων τόπων [Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Τάσος Λειβαδίτης, Κώστας Μόντης, ..., Γιώργ...
Έλληνες ποιητές
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Εκδόσεις Καστανιώτη (2005)
Η συλλογή και έκδοση των κριτικών του Τάσου Λειβαδίτη από τον ποιητή Θανάση Νιάρχο συνιστά μια πολύτιμη προσφορά. Μας δείχνει πως για μιαν ολόκληρη εποχή, εποχή συγκρούσεων και αγώνων, διωγμών και ελπίδων, καταστροφών που σώρευσε η δικτατορία και προσδοκιών που έφερε η δημοκρατία, ένας μεγάλος ποιητής στοχάζεται πάνω στην ποίηση. Κι ακόμα πως μέσω της ποίησης συνομιλεί και με τον κόσμο και με τους σύγχρονούς του ποιητές, βλέποντάς τους σαν φίλους και συναγωνιστές στον ίδιο δρόμο για τον ίδιο σκοπό. Το δώρο που μας κάνει ένας ποιητής, ο Θανάσης Νιάρχος, σώζοντας αυτά τα κείμ...
Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου
Συλλογικό έργο
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2009)
Στον τόμο ανθολογούνται κείμενα κριτικής για το ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου τα οποία καλύπτουν μία περίοδο που ξεπερνά τις οκτώ δεκαετίες, από το 1927 -χρονιά εμφάνισης πρωτολείων του Ρίτσου στο Περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαιδείας- μέχρι σήμερα. Η κριτική πρόσληψη του Ρίτσου είναι σύνθετη, όπως σύνθετη ήταν και η ποιητική πορεία του. Σε ορισμένες πτυχές του έργου του, ο Ρίτσος είναι κραυγαλέα πολιτικός και μονότροπος, σε ορισμένες άλλες όμως είναι βαθιά υπαρξιακός, ενίοτε μεταφυσικός και, κατά κανόνα, γόνιμα νεωτερικός, αναχωνεύοντας τεχνοτροπικές εξελίξεις...
Εγχειρίδιο ευθανασίας
Λειβαδίτης Τάσος 1922-1988
Κέδρος (2002)
ΥΙΙΚΗ ΣΤΟΡΓΗ Η μητέρα μου, απ’ τις καλές πλύστρες του καιρού της, έπασχε από αρθριτικά κι ήτανε δύσκολο τώρα να κατέβει. Έπρεπε, λοιπόν, εγώ κάθε νύχτα ν’ ανεβαίνω στον ουρανό. ΖΩΗ Α, ζωή! Ένα ξένο καπέλο φορεμένο βιαστικά, μέσα στον πανικό του βομβαρδισμού.