Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Karkavítsas Andréas
O Aνδρέας Kαρκαβίτσας (1865-1922), κύριος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος, μετά τον Παπαδιαμάντη, γεννήθηκε στα Λεχαινά Hλείας. Ήταν πρωτότοκος γιος του Δημητρίου Καρκαβίτσα και της Άννας το γένος Σκαλτσά. Είχε τέσσερις αδερφούς και τέσσερις αδερφές. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στη γενέτειρά του και δεκατριών χρόνων πήγε στην Πάτρα για γυμνασιακές σπουδές. Στην Πάτρα μελέτησε ελληνική μυθολογία και ελληνική λογοτεχνία, κυρίως τους Επτανήσιους και τους πεζογράφους της Α' Αθηναϊκής Σχολής. Την περίοδο αυτή χρονολογείται ο άτυχος έρωτάς του για την Ιολάνθη Βασιλειάδη, από τη μορφή της οποίας θεωρείται πως εμπνεύστηκε για την ηρωίδα της "Λυγερής" (1896). Το 1883 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από οπού αποφοίτησε πέντε χρόνια αργότερα. Στην Αθήνα σχετίστηκε με τον Κωστή Παλαμά, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Η προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος της "Εστίας" τον ώθησε στο χώρο της ηθογραφίας και ταξίδεψε σε χωριά της Ρούμελης για να συλλέξει λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποίησε στα πρώτα έργα του. Το 1889 στρατεύτηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Μεσολόγγι γνώρισε τις άθλιες συνθήκες ζωής της ελληνικής υπαίθρου. Τις εντυπώσεις του κατέγραψε σε μια σειρά οδοιπορικών σημειώσεων, που αξιοποίησε στη νουβέλα του "Ο ζητιάνος" το 1897. Υπηρέτησε επίσης ως έφεδρος δόκιμος γιατρός και το 1891 μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας διορίστηκε υγειονομικός γιατρός στο ατμόπλοιο "Αθήναι", με το οποίο ταξίδεψε στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τον Ελλήσποντο. Οι εμπειρίες του από την περίοδο αυτή της ζωής του περιέχονται στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο "Σ' Ανατολή και Δύση" και αξιοποιήθηκαν στη συλλογή διηγημάτων "Λόγια της πλώρης" (1899). Από τον Αύγουστο του 1896 και ως το 1921 υπήρξε μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού φθάνοντας ως το βαθμό του γενικού αρχίατρου. Από τη θέση αυτή συνέχισε να ταξιδεύει με συνεχείς μεταθέσεις που επιδίωξε ο ίδιος (την έντονη αυτή επιθυμία του για τα ταξίδια ονόμαζε ο ίδιος "αειφυγία"). Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας που προωθούσε τη Μεγάλη Ιδέα και η ήττα του 1897 στάθηκε για τον Καρκαβίτσα πολύ μεγάλη απογοήτευση. Μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου το 1909, συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, στράφηκε όμως στη συνέχεια εναντίον του Βενιζέλου. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως στρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχτηκε στο κίνημα Εθνικής Αμύνης με αποτέλεσμα να τεθεί σε περιορισμό και να εξοριστεί στη συνέχεια στη Μυτιλήνη. Στο στράτευμα επανήλθε το 1920 και αποστρατεύτηκε δυο χρόνια αργότερα με δική του αίτηση. Οι κακουχίες της εξορίας συνέβαλαν στον κλονισμό της υγείας του και το 1922 πέθανε από φυματίωση του λάρυγγα. Σύντροφός του στα τελευταία χρόνια της ζωής του στάθηκε η Δέσποινα Σωτηρίου. Η πορεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα στα γράμματα ξεκίνησε στο πλαίσιο της φθίνουσας περιόδου του Αθηναϊκού Ρομαντισμού. Από την περίοδο αυτή σώζονται χειρόγραφα από ποιητικά και πεζά έργα του στην καθαρεύουσα. Πολύ σύντομα όμως στράφηκε στη δημοτική και έγινε δημοφιλής στους λογοτεχνικούς κύκλους, δημοσιεύοντας από το 1885 άρθρα ποικίλου περιεχομένου, διηγήματα και νουβέλες σε πολλά αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Τις εκδόσεις των έργων του φρόντιζε ο ίδιος διορθώνοντας και συμπληρώνοντας τις αρχικές μορφές των κειμένων του. Το 1898 βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εστίας για το διήγημα "Πάσχα στα πέλαγα" και το 1911 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό. Γύρω στο 1905 η λογοτεχνική παραγωγή του παρουσίασε σημαντική κάμψη που διάρκεσε ως το τέλος της ζωής του με μοναδική εξαίρεση τη διετία 1918-1920, οπότε ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη συγγραφή σχολικών αναγνωσμάτων σε συνεργασία με τον Επαμεινώνδα Παπαμιχαήλ. Πριν το θάνατό του εξέδωσε δυο ακόμη συλλογές παλιότερων διηγημάτων του με στρατιωτική θεματογραφία ("Διηγήματα για τα παλικάρια μας" και "Διηγήματα του γυλιού"), ενώ δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τον "Αρματωλό", μυθιστόρημα που είχε ξεκινήσει από το 1894. Στο λογοτεχνικό έργο του Καρκαβίτσα κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα στη μετριοπαθή της έκφραση. Η συμβολή του συγγραφέα στο δημοτικιστικό Αγώνα χρονολογείται ήδη από το 1892 (τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Ψυχάρη "Το ταξίδι μου"), όταν στον πρόλογο της έκδοσης της πρώτης συλλογής διηγημάτων τοποθετήθηκε υπέρ της δημοτικής. Στη συνέχεια πήρε μέρος στην ίδρυση της εταιρίας "Η Εθνική Γλώσσα" (1905) και ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της Λαογραφικής Εταιρίας του Νικόλαου Πολίτη. Ωστόσο ποτέ δεν ασπάστηκε τις ακρότητες του Ψυχάρη και προσπάθησε να σταθεί ανάμεσα στις ακραίες θέσεις του γλωσσικού ζητήματος. Η πεζογραφία του κινήθηκε αρχικά στα πλαίσια της ειδυλλιακής ηθογραφίας με αρκετά λαογραφικά στοιχεία και πέρασε σταδιακά προς τον ρεαλισμό με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού, με σχηματικό ορόσημο τη "Λυγερή" (1890) και κορυφαία έκφραση τον "Ζητιάνο" (1897). Από τα ογδόντα συνολικά διηγήματά σταθμός στάθηκε η συλλογή "Τα λόγια της πλώρης" του 1899, ενώ στο τελευταίο έργο του "Ο αρχαιολόγος" (1904) προσπάθησε να λειτουργήσει διδακτικά, προβάλλοντας τις ιδέες του για μια γόνιμη σχέση των νεοελλήνων με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα βλ. Καλαντζοπούλου Βίκυ, "Καρκαβίτσας Ανδρέας", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 4., Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985, Ξύδης Θεόδωρος, "Καρκαβίτσας Ανδρέας", στη "Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", τ. 8. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Σταυροπούλου Έρη, "Ανδρέας Καρκαβίτσας", στο "Η παλαιότερη πεζογραφία μας · από τις αρχές της ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο", τ. Η’ (1880-1900), σ.174-217, Αθήνα, Σοκόλης, 1997 και Τσούρας Νίκος Α., "Βιοχρονολόγιο του Αντρέα Καρκαβίτσα", περιοδικό "Νέα Εστία", τ. 128, ετ. ΞΔ΄, 15/9/1990, αρ.1517, σ.1199-1201. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών Ε.ΚΕ.ΒΙ.)
Η λυγερή
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2012)
Η πεζογραφία του κυριότερου εκπρόσωπου του ηθογραφικού διηγήματος μετά τον Παπαδιαμάντη, Ανδρέα Καρκαβίτσα, κινείται στα πλαίσια του ρεαλισμού με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού. Στη "Λυγερή" διαπραγματεύεται η θέση της γυναίκας μέσα στην αγροτική ελληνική κοινωνία.
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2013)
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο "Ζητιάνο" περιγράφει με ρεαλισμό την αμάθεια, την εξαθλίωση και τις δεισιδαιμονίες του λαού της ελληνικής υπαίθρου σε ζωντανή δημοτική γλώσσα
Πάσχα των Ελλήνων
Συλλογικό έργο
Άγκυρα (2013)
Αχ, πατρίδα µου µικρή, πόσο µεγάλη είναι η θρησκεία σου! Το "Πάσχα των Ελλήνων" είναι θησαυρός. Το ζεις και ρουφάς τα δευτερόλεπτά του, αναπνέεις τα αρώµατά του, ζεις στιγµές γεµάτες µαγεία, αχόρταστη µαγεία. Εννέα ιστορίες και ένα ποίημα που γιορτάζουν την πιο λαµπρή γιορτή της Χριστιανοσύνης, που ταξιδεύουν σε κατακόκκινα λιβάδια γεµάτα παπαρούνες, τρεµολάµπουν µαζί µε τις αναστάσιµες λαµπάδες, ταξιδεύουν σε ήθη κι έθιµα της πατρίδας µας. Εµπνευσµένα από κείμενα μερικών από τους πιο αγαπηµένους Έλληνες, κλασικούς συγγραφείς: Ανδρέα Καρκαβίτσα, Κώστα Κρυστάλλη, Αλέ...
Χριστούγεννα και χιονιάς
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2013)
Χριστουγεννιάτικα και πρωτοχρονιάτικα διηγήματα και αφηγήσεις, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στην ανθολογία "Χριστούγεννα και Χιονιάς" επιλέχθηκαν πενήντα τέσσερα διηγήματα, κυρίως, από τριαντατέσσερις σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με γνώμονα τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα ευρύ γιορταστικό πεδίο, χάριν μεγαλύτερης αναγνωστικής απόλαυσης. Με σκηνικό τις μέρες των Χριστουγέννων, προσωπικά βιώματα και μυθοπλασία -σε μεγάλες στιγμές- συνυφαίνονται και εμπνέουν κάθε λογής αφηγηματικά κείμενα, που αποτυπώνουν με...
Λόγια της πλώρης
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Μίνωας (2014)
Τα "Λόγια της πλώρης" είναι η πιο γνωστή συλλογή διηγημάτων του Ανδρέα Καρκαβίτσα. Σε αυτές τις σύντομες ιστορίες που διηγούνται ναυτικοί πρωταγωνιστούν η θάλασσα, ο αέρας του πελάγους και ο ήχος των κυμάτων πάνω στους βράχους και στις καρίνες των πλοίων. Μέσα από την αξεπέραστη, ζωντανή γλώσσα του συγγραφέα αναδύονται δοξασίες και θρύλοι της θάλασσας, η σκληρή ζωή των ναυτικών αλλά και το αίσθημα της ελευθερίας που προσφέρουν τα ταξίδια και οι καινούριοι πρωτογνώριστοι τόποι.
Ο αρχαιολόγος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2014)
Το πεζογράφημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα ο Αρχαιολόγος είναι ένα έργο με αλληγορικό χαρακτήρα. Οι ιδιαίτερες απόψεις του συγγραφέα, όπως εκφράζονται μέσα από τους ήρωες του έργου, δημιούργησαν ωστόσο αντιδράσεις, το έργο κατηγορήθηκε ως ανθελληνικό και αποσύρθηκε από την κυκλοφορία.Υπόθεση του έργου ο παράλληλος βίος δύο σύγχρονων Ελλήνων. Ο ένας διαπνέεται από τα μεγάλα ιδανικά της φυλής και από το προγονικό μεγαλείο, ο δεύτερος, περισσότερο πραγματιστής, βασίζει τη ζωή του στις σύγχρονες συνθήκες και πρακτικές διαβίωσης...
Λόγια της πλώρης
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Πελεκάνος (2014)
Μετά την ολοκλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας βρίσκει δουλειά ως γιατρός στο ατμόπλοιο «Αθήναι». Η ζωή των ναυτικών, τα βάσανα, οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες, οι παραδόσεις και οι συνήθειές τους αιχμαλωτίζουν την ψυχή του συγγραφέα και τον οδηγούν στη συγγραφή είκοσι θαλασσινών ιστοριών με γενικό τίτλο Λόγια της Πλώρης. Με άξονα λοιπόν τη θαλασσινή ζωή και τους κινδύνους της, την περίφημη εποχή των ιστιοφόρων, ο Καρκαβίτσας περιγράφει επεισόδια γεμάτα ένταση, τρικυμίες και ναυάγια από εξιστορήσεις ναυτικών, στο αιώνιο αντιπάλεμα του ναυτικού με τα...
Ο αρχαιολόγος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Καρακώτσογλου (2015)
Στα μέσα του 19ου αιώνα δύο τάσεις κυριαρχούσαν στο νεαρό ακόμα ελληνικό βασίλειο: η πρώτη υποστήριζε ότι έπρεπε να στηριχτούμε στο ένδοξο παρελθόν με την ελπίδα ότι οι ξένοι θα πρόσφεραν τα πάντα στη χώρα μας θαμπωμένοι από την αρχαία δόξα, ενώ η δεύτερη πίστευε ότι έπρεπε πρώτα να πατήσουμε γερά στα πόδια μας, να γίνουμε κράτος και στη συνέχεια να προβάλουμε τα επιτεύγματα των θεϊκών προγόνων μας, ώστε να πετύχουμε την παγκόσμια αναγνώριση. Τις αντίθετες αυτές απόψεις εκφράζουν οι δυο κεντρικοί ήρωες, τα αδέλφια Αριστόδημος και Δημητράκης, που βρίσκονται σε συνεχή αντιδικ...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Καρακώτσογλου (2015)
Ο Ζητιάνος είναι ένα συγκλονιστικό ψυχογράφημα γραμμένο με μαεστρία από τον σπουδαίο ποιητή και πεζογράφο μας Ανδρέα Καρκαβίτσα. Εξαίρετος ψυχολόγος, αποδίδει με ρεαλισμό αλλά και με απίστευτο λυρισμό τα πάθη, τις προλήψεις, την αγραμματοσύνη και τις δεισιδαιμονίες που κυριαρχούσαν εκείνη την εποχή λόγω του σκληρού αγώνα για την επιβίωση και αποτελούσαν το κυρίαρχο στοιχείο στην ελληνική ύπαιθρο. Ο κεντρικός ήρωας, ο Τζιριτόκωστας, είναι ο αντιπροσωπευτικός τύπος του παμπόνηρου ζητιάνου, που παίζει στα δάχτυλα την ψυχολογία των χωρικών για να κερδίσει αυτό που θέλει, με απο...
Λόγια της πλώρης
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Μαλλιάρης Παιδεία (2015)
Τα Λόγια της πλώρης είναι, ίσως, η πιο γνωστή συλλογή διηγημάτων του Ανδρέα Καρκαβίτσα. Ο υμνητής του θεσσαλικού κάμπου των κολίγων, των δεισιδαιμονιών και της εξαθλίωσης, στα είκοσί του διηγήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν μετά το 1893 στην "Εστία" των Αθηνών, μιλάει για τις ζωές των βιοπαλαιστών της θάλασσας, των ναυτικών που ταξιδεύουν και παλεύουν με το ατίθασο απέραντο γαλάζιο. Η συλλογή αυτή χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη συλλογή διηγημάτων του Καρκαβίτσα.
Διηγήματα των Χριστουγέννων
Συλλογικό έργο
Αρμός (2015)
Περιεχόμενα: Θείον Όραμα - Ανδρέας Καρκαβίτσας Παραμονή Χριστούγεννα - Φώτης Κόντογλου Ο Αναποδιασμένος - Αλέξανδρος Μωραϊτίδης Χριστούγεννα στη σπηλιά - Φώτης Κόντογλου Βαρυχειμωνιά - Αλέξανδρος Μωραϊτίδης Ο Χαραμάδος - Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Γιάννης ο Βλογημένος - Φώτης Κόντογλου
Το δικό μας Πάσχα
Συλλογικό έργο
Νάρκισσος (2016)
Πασχαλινά κείμενα και αφηγήσεις, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας. Στο "Δικό μας Πάσχα" επιλέχθηκαν πενήντα πέντε διηγήματα, κυρίως, από σαράντα έξι σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με σκοπό τη συνύπαρξη και συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα πανοραμικό γιορταστικό πεδίο. Στο σπίτι της πόλης, στο πατρικό του χωριού, στην εξοχική πλατεία, παντού όπου γιορτάζεται το χαρμόσυνο Πάσχα, σμίγουν αγαπημένα πρόσωπα γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αναστάσιμης χαράς και ελπιδοφόρας προσμονής, σε πλήρη αρμονία με την αναγεννημένη α...
Διηγήματα της θάλασσας
Συλλογικό έργο
Αρμός (2016)
Περιλαμβάνονται τα διηγήματα: - Η θάλασσα - Η θάλασσα (γαλήνια και φουρτουνιασμένη) - Ο μούτσος της ναυαρχίδος - Των θαλασσών ο άγιος - Η δικαιοσύνη της Θάλασσας - Η κόρη του του Πρωτοκάραβου
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Εμπειρία Εκδοτική (2017)
Ο Ζητιάνος, ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, περιγράφει την αμάθεια, την πονηριά και την εξαθλίωση της ελληνικής υπαίθρου κατά τον 19ο αιώνα. Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο Νυχτερέμι, ένα χωριό της Θεσσαλίας, του οποίου οι κάτοικοι βρίσκονται σε δικαστική διαμάχη με τον μπέη της περιοχής προκειμένου να μη χάσουν τα κτήματά τους. Τότε εμφανίζεται ένας γέρος ζητιάνος, ο Τζιριτόκωστας, μαζί με το αμούστακο ζητιανόπουλό του. Αφού ξυλοφορτωθεί άγρια από τον τελωνοφύλακα Βαλαχά, θα κερδίσει τη συμπόνια του χωριού, που θα τον περιθάλψει χωρίς δεύτερη σκέψη. Τ...
Ο ζητιάνος
Καρκαβίτσας Ανδρέας 1865-1922
Ζαχαράκης Κ. Μ. (2017)
Ο "Ζητιάνος", του Καρκαβίτσα, σκιαγραφεί την κατάσταση ενός χωριού του Θεσσαλικού κάμπου και των κατοίκων του, οι οποίοι κυριαρχημένοι από ταπεινά ένστικτα, από παγανιστικές δοξασίες, από φτώχεια και αμάθεια, γίνονται υποχείρια ενός δαιμόνιου επαγγελματία επαίτη που τους οδηγεί στην καταστροφή. Θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των γυναικών του χωριού, με τα "θαυματουργά βοτάνια" του, και θα κατορθώσει να πουλήσει το "αγαπόχορτο", το "σερνικοβότανο", καθώς και υλικά για ξόρκια και για μαγικά, παίρνοντας σε αντάλλαγμα ό,τι πιο πολύτιμο έβλεπε ότι είχε το κάθε σπίτι, για να το...
