Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Papantoníou Zacharías L.
Ζαχαρίας Παπαντωνίου (1877-1940). Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου γεννήθηκε στο Καρπενήσι, γιος του δασκάλου Λάμπρου Παπαντωνίου και της Ελένης Ηλιόκαυτου από το Καρπενήσι. Είχε τρία αδέλφια, το Χαρίλαο, το Θανάση και τη Σοφία. Στο Καρπενήσι έμαθε τα πρώτα γράμματα και το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο, πήρε μαθήματα ζωγραφικής και γράφτηκε στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου, χωρίς να αποφοιτήσει. Στράφηκε από τα φοιτητικά του χρόνια προς τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία και σε ηλικία δεκαέξι μόλις ετών ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην "Ακρόπολη" του Βλ. Γαβριηλίδη. Ως το 1898, οπότε κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο "Πολεμικά τραγούδια", συνέχισε να συνεργάζεται με περιοδικά και εφημερίδες όπως η "Εφημερίδα των συζητήσεων", ο "Χρόνος" και η "Σκριπ", στην οποία υπήρξε αρχισυντάκτης από το 1900 ως το 1905. Το 1904 γίνεται ένα από τα πρώτα μέλη της εταιρίας "Η Εθνική Γλώσσα", με στόχο την υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας (μαζί με τους Μιλτιάδη Μαλακάση, Λάμπρο Πορφύρα, Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Ιωάννη Κονδυλάκη και άλλους). Για την Εθνική γλώσσα συνέταξε τον επόμενο χρόνο τη διακήρυξη "Προς το ελληνικό Έθνος", εκθέτοντας τους στόχους της. Από το 1908 και ως το 1911 βρέθηκε στο Παρίσι ως απεσταλμένος της εφημερίδας "Εμπρός" του Αριστείδη Κυριακού. Παράλληλα αρθρογραφούσε σε γαλλικές εφημερίδες και γνώρισε νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία (με μοναδική εξαίρεση τη συγγραφή χρονογραφημάτων στην εφημερίδα "Εμπρός" ως το 1914) και διακρίθηκε σε μια έκθεση ζωγραφικής στο Ζάππειο για σχεδιάσματα και γελοιογραφίες που είχε δημοσιεύσει κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά. Από το 1912 και ως το 1916 διετέλεσε νομάρχης στη Ζάκυνθο, τις Κυκλάδες, την Καλαμάτα και τη Σπάρτη. Από τη θέση του Νομάρχη προώθησε την ιδέα οργάνωσης εργατικού σωματείου στη Σύρο καθώς επίσης τη διοργάνωση του πρώτου Πανιονίου Συνεδρίου για τα πενήντα χρόνια της Ένωσης της Επτανήσου και αντέδρασε μαζί με τον εισαγγελέα Α.Ρέγκο στον αφορισμό του 1916 κατά του Βενιζέλου. Η τελευταία πρωτοβουλία του του στοίχισε τη θέση του και τον οδήγησε σε δίκη, στην οποία όμως απαλλάχτηκε. Δεν έπαψε παράλληλα να ασχολείται με την τέχνη και την κριτική, ενώ βραβεύτηκε μαζί με τον Στέλιο Σπεράντζα και την Ελένη Μ. Νεγρεπόντη (κατόπιν Ελένη Ουράνη) στον επίσημο διαγωνισμό Στρατιωτικών Ποιημάτων που προκήρυξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1917 πέθανε ο πατέρας του και τον επόμενο χρόνο έγραψε (σε συνεργασία με τους Δ. Ανδρεάδη, Αλ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα και Μ. Τριανταφυλλίδη και εικονογράφηση του Π. Ρούμπου) τα "Ψηλά Βουνά", έργο που προορίστηκε για αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου (είχε προηγηθεί ανάθεση του έργου στον Παπαντωνίου από το Υπουργείο Παιδείας της επαναστατικής κυβέρνησης Βενιζέλου). Την ίδια χρονιά ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Εθνικής Πινακοθήκης, φροντίζοντας για τον εμπλουτισμό της με έργα πολλών ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών (Γύζης, Παρθένης, Μαλέας, Λύτρας, Θεοτοκόπουλος). Τον επόμενο χρόνο αυτοκτόνησε σε ηλικία τριάντα εννιά χρόνων ο αδελφός του Θανάσης, ο οποίος αντιμετώπιζε έντονες ψυχικές διαταραχές από τα εικοσιδύο του. Το 1920 τύπωσε την παιδική ποιητική συλλογή "Τα χελιδόνια", αφιερωμένη στον αδελφό του, η οποία επανεκδόθηκε το 1931 με τίτλο "Παιδικά τραγούδια". Μετά την ανατροπή της κυβέρνησης Βενιζέλου η νέα κυβέρνηση αποφάσισε να καούν δημοσίως τα αναγνωστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, ανάμεσα στα οποία και τα "Ψηλά Βουνά". Το 1923 ο Παπαντωνίου εξέδωσε την ποιητική συλλογή του "Πεζοί ρυθμοί" και τους τρεις τόμους των "Νεοελληνικών αναγνωσμάτων" για τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, τιμήθηκε με το εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών και διορίστηκε καθηγητής στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο και τη Σχολή Καλών Τεχνών. Την ίδια χρονιά ταξίδεψε στην Ευρώπη, την Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος στα πλαίσια των καθηκόντων του ως διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης. Τέσσερα χρόνια αργότερα τυπώθηκε η συλλογή διηγημάτων του "Διηγήματα", ενώ από το 1929 και ως το 1937 εκδόθηκαν το θεατρικό έργο "Ο όρκος του πεθαμένου", διασκευή από το δημοτικό τραγούδι "Του νεκρού αδελφού", η ποιητική συλλογή "Τα Θεία Δώρα", το ιστορικό δοκίμιο "Ο Όθων" οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις "Άγιον Όρος" και δυο συλλογές διηγημάτων με τίτλους "Βυζαντινός όρθρος" και "Η θυσία". Το 1938 αναγορεύτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της λογοτεχνίας, θέση από την οποία υπέβαλε την πρώτη του εισηγητική έκθεση στη δημοτική, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου πέθανε την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου του 1940 από καρδιακή συγκοπή. Πολλά ανέκδοτα κείμενά του εκδόθηκαν μετά το θάνατό του. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ζαχαρία Παπαντωνίου βλ. Άγρας Τέλλος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια19. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας, Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.308-312. Αθήνα, Ερμής, 1984), Αθανασιάδης Τάσος, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Αθανασόπουλος Βαγγέλης, "Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου", Η παλαιότερη πεζογραφία μας ΙΑ΄ (1900-1914), σ.240-268. Αθήνα, Σοκόλης, 1998, Μερακλής Μ.Γ., "Ζαχαρίας Παπαντωνίου", Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί - Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία - Γραμματολογία, σ.350-353. Αθήνα, Σοκόλης, 1977, Καλαντζοπούλου Βίκυ, "Παπαντωνίου Ζαχαρίας", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 και Μαλαφάντης Κωσνταντίνος Δημ., "Χρονολόγιο Ζαχαρία Παπαντωνίου", Διαβάζω 285, 15/4/1992, σ.58-63. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Πεζοί ρυθμοί
Παπαντωνίου Ζαχαρίας Λ. 1877-1940
Πελεκάνος (2007)
Στο μικτό είδος του πεζοτράγουδου, που καλλιεργήθηκε στα τέλη 19ου αι. - αρχές 20ού αι., ανήκουν οι "Πεζοί ρυθμοί". Το έργο διακρίνεται για την ποικιλία των εκφραστικών τρόπων και την τελειότητα του ύφους.
Πασχαλινά διηγήματα
Συλλογικό έργο
Αρμός (2003)
Το βαθύτερο θεμέλιο της ελπίδας και της χαράς που χαρακτηρίζει την Ορθοδοξία και διαπερνά όλη της τη λατρεία είναι η ανάσταση. Το Πάσχα, το κέντρο της ορθόδοξης λατρείας, είναι μια έκρηξη χαράς, της ίδιας χαράς που ένιωσαν οι μαθητές όταν είδαν τον αναστημένο Σωτήρα. Είναι η έκρηξη της κοσμικής χαράς για το θρίαμβο της ζωής μετά την αφόρητη θλίψη για το θάνατο... Αυτή, την βιωμένη χαρά της Αναστάσεως, αντικατοπτρίζουν ποικιλοτρόπως τα "Πασχαλινά διηγήματα" που συγκεντρώθηκαν στον ανά χείρας τόμο. Τα διηγήματα αυτά, αν και επέλεξε ασφαλώς με εικαστικά κριτήρια ο Γ. Κόρδης,...
Όταν οι άγγελοι περπατούν
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2007)
Όταν οι άγγελοι περπατούν, τα πιο πεζά περιστατικά θυμίζουν θρύλους και παραμύθια. Οι πιο συνηθισμένοι άνθρωποι αποκαλύπτουν μια άλλη τους πλευρά, αλλόκοτη και μυστική. Ο καιρός είναι πάντα φθινόπωρο. Το καλοκαίρι ακόμα δεν έχει φύγει. Η άνοιξη στέλνει απ' την αντίπερα όχθη τις σκληρές της αντανακλάσεις. Το αγρίμι του χειμώνα λουφάζει κρυμμένο στα μελαγχολικά σύννεφα. Οι λακκούβες των δρόμων με το μαύρο νερό καθρεφτίζουν κοπάδια σπάνιων πουλιών. Όλα μετέωρα, ακολουθούν τους ρυθμούς ενός απλού κι απόκοσμου βηματισμού. Στα πάρκα κυκλοφορούν ολομόναχες οι σιλουέτες των ίσκιων....
Νεοελληνικά αναγνώσματα
Συλλογικό έργο
Δίδυμοι (2000)
Ο εκδοτικός οίκος "Δίδυμοι" προσφέρει σήμερα, με συγκίνηση, στο αναγνωστικό κοινό, ένα ακόμη εκπαιδευτικό βιβλίο, του έτους 1931, σε ανατύπωση, από το οποίο οι νέοι μαθητές της εποχής, έμαθαν να αγαπούν την Ελλάδα και να σέβονται, πάνω απ' όλα, γονείς δασκάλους και πρεσβύτερους. Είναι ένα εκπαιδευτικό βιβλίο γραμμένο από μια πλειάδα κορυφαίων Ελλήνων λογοτεχνών που τα έργα τους λάμπρυναν τα ελληνικά γράμματα, στις αρχές του 20ου αιώνα. Πιστεύουμε ότι οι σύγχρονοι νέοι, διαβάζοντας τη σειρά των Αναγνωστικών της γενιάς των παππούδων ή γονιών τους, τα οποία εδώ και μερικ...
Νεοελληνικά αναγνώσματα
Συλλογικό έργο
Δίδυμοι (2000)
Ο εκδοτικός οίκος "Δίδυμοι" προσφέρει σήμερα, με συγκίνηση, στο αναγνωστικό κοινό, ένα ακόμη εκπαιδευτικό βιβλίο, του έτους 1931, σε ανατύπωση, από το οποίο οι νέοι μαθητές της εποχής, έμαθαν να αγαπούν την Ελλάδα και να σέβονται, πάνω απ' όλα, γονείς δασκάλους και πρεσβύτερους. Είναι ένα εκπαιδευτικό βιβλίο γραμμένο από μια πλειάδα κορυφαίων Ελλήνων λογοτεχνών που τα έργα τους λάμπρυναν τα ελληνικά γράμματα, στις αρχές του 20ου αιώνα. Πιστεύουμε ότι οι σύγχρονοι νέοι, διαβάζοντας τη σειρά των Αναγνωστικών της γενιάς των παππούδων ή γονιών τους, τα οποία εδώ και μερικ...
Μάρκος Ζαβιτζιάνος: Έργα και κείμενα
Συλλογικό έργο
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2012)
Η έκδοση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στο χώρο του βιβλιοπωλείου του επί της οδού Αμερικής 13 (2 Οκτωβρίου έως 27 Οκτωβρίου 2012). Ο Μάρκος Ζαβιτσιάνος υπήρξε ένας από τους πιο λαμπρούς ζωγράφους και χαράκτες της νεοελληνικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1884 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας με μητέρα γαλλικής καταγωγής που διέθετε καλλιτεχνική παιδεία και πατέρα γιατρό. Ο Ζαβιτσιάνος φοιτά στη Μεγάλη του Γένους Σχολή αλλά το 1902 η οικογένεια επιστρέφει και εγκαθίσταται μόνιμα...
Η χαμηλή φωνή
Συλλογικό έργο
Νεφέλη (1990)
Η ανθολογία που ακολουθεί, με ανθολόγο τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, ανήκει σε μια ασυνήθιστη κατηγορία. Έχει τη μεγαλύτερη δυνατή ομοιογένεια. Περιλαμβάνει αποκλειστικά ελάσσονες ποιητές και μόνο με τα λυρικά τους ποιήματα. Οι δύο αυτοί αποκλεισμοί αφήνουν ελεύθερο το πεδίο για να φανεί η ανάπτυξη μιας ποίησης χαμηλόφωνης, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για μετριότητα και από την οποία δεν απουσιάζει το πάθος και η ένταση. Εξ' άλλου λυρικά ποιήματα έγραψαν και οι μείζονες ποιητές και στο έργο τους συχνά συναντάμε λυρικούς τόνους. Κάποτε μάλιστα ολόκληρο το έργο ποιητών μεί...
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση
Συλλογικό έργο
Ελευθεροτυπία (2010)
Ο δεύτερος τόμος της ανθολογίας περιλαμβάνει τις ενότητες: - Η μελαγχολία [Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Γεώργιος Αθάνας, Κώστας Ουράνης, Κώστας Καρυωτάκης, ..., Γιάννης Χατζίνης] - Η αγωνία για το χαμένο κέντρο [Τ. Κ. Παπατσώνης, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Γ. Θ. Βαφόπουλος, ..., Γιώργος Σεφέρης] - Το φωτεινό ρήγμα [Γιώργος Σαραντάρης, Νικόλαος Κάλας, Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Γιώργος Λίκος, Νίκος Καρύδης, Μάτση Χατζηλαζάρου] - Η μυθολογία των ήρεμων τόπων [Γιάννης Ρίτσος, Νικηφόρος Βρεττάκος, Τάσος Λειβαδίτης, Κώστας Μόντης, ..., Γιώργ...
Η ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2008)
Το βιβλίο "Η ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα: Μια συγχρονική ανθολογία" περιλαμβάνει ποιητικά κείμενα που δημοσιεύτηκαν στη διάρκεια του 20ού αιώνα, με στόχο να προσφερθεί στον αναγνώστη ένα γενικό πανόραμα της ελληνικής ποίησης αυτής της εποχής σε μια επίτομη και χρηστική έκδοση. Η ανθολογία λοιπόν οργανώθηκε με τέτοια τρόπο ώστε να δώσει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει την εξέλιξη και τις διάφορες τάσεις της ελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα μέσα από τη συγχρονική παρουσίαση των ανθολογημένων κειμένων. Με γνώμονα αυτόν το στόχο, τα ποιήματα κατατάχθηκαν κατά...
Η ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα
Συλλογικό έργο
Μεταίχμιο (2008)
Το βιβλίο "Η ελληνική ποίηση του 20ού αιώνα: Μια συγχρονική ανθολογία" περιλαμβάνει ποιητικά κείμενα που δημοσιεύτηκαν στη διάρκεια του 20ού αιώνα, με στόχο να προσφερθεί στον αναγνώστη ένα γενικό πανόραμα της ελληνικής ποίησης αυτής της εποχής σε μια επίτομη και χρηστική έκδοση. Η ανθολογία λοιπόν οργανώθηκε με τέτοια τρόπο ώστε να δώσει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει την εξέλιξη και τις διάφορες τάσεις της ελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα μέσα από τη συγχρονική παρουσίαση των ανθολογημένων κειμένων. Με γνώμονα αυτόν το στόχο, τα ποιήματα κατατάχθηκαν κατά...
Ανθολογία της ελληνικής ποίησης (20ός αιώνας)
Συλλογικό έργο
Κότινος (2007)
Με τον ανά χείρας τόμο οι εκδόσεις "Κότινος" επιχειρούν το, οπωσδήποτε φιλόδοξο, άνοιγμα ενός ποιητικού κύκλου που ολοκληρωμένος θα περικλείει τις σημαντικότερες και αντιπροσωπευτικότερες εκφάνσεις της ελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα. Το κλείσιμο του κύκλου θα πραγματοποιηθεί με την έκδοση άλλων τεσσάρων τόμων, καθένας από τους οποίους θα καλύπτει μια εικοσαετία, φτάνοντας έτσι στο τέλος ενός αιώνα που, κατά γενική ομολογία, υπήρξε το πεδίο κοσμογονικών γεγονότων σε όλους τους τομείς, άρα και σ' αυτόν της λογοτεχνίας και, ειδικότερα, της ποίησης. Κωνσταντίνος Στάικος (...
Αναγνωστικό Β' Δημοτικού
Συλλογικό έργο
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2014)
Το αναγνωστικό της Β' Δημοτικού του Βασίλη Οικονομίδη με εικονογράφηση του ζωγράφου Γιώργου Μανουσάκη είναι προϊόν της μετεμφυλιακής Ελλάδας και της κυβέρνησης του Εθνικού Συναγερμού υπό τον Αλέξανδρο Παπάγο, της παράταξης που κυβέρνησε από το 1952 επί έντεκα χρόνια -από το δε 1956 ως ΕΡΕ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή- , μέχρι τις εκλογές του 1963. [...] (από το επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου)
Αλφαβητάριο: Μέρος Α' και Β'
Συλλογικό έργο
Alter - Ego ΜΜΕ. Α.Ε. (2013)
Το "Αλφαβητάριο" της Συντακτικής Επιτροπής (1919), από τα διασημότερα αναγνωστικά του 20ού αιώνα, είναι προϊόν της εκπαιδευτικής και γλωσσικής μεταρρύθμισης από την επαναστατική κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917, η οποία ακολούθως, με την εγκατάσταση του Βενιζέλου στην Αθήνα τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, εφαρμόστηκε σε όλη την Ελλάδα. [...] Η πρώτη επιτυχής κίνηση για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας γίνεται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης αυτής. Για πρώτη φορά, καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου, με παράλληλ...