Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

[...] Ο γρίφος των προσωπογράφων έχει να κάνει με αυτή την έκδηλη ιδιοτυπία: θέλουν να ζωγραφίσουν κατιτίς που δεν είναι τοπίο, αντικείμενο, τετράποδο, πλάσμα τέλος πάντων που μπορείς να το αποσπάσεις από το χρόνο. Το πρόσωπο αφηγείται τον εαυτό του, είναι ταμείο παρελθόντος και ανατοκισμός του εγώ - με ποια γλώσσα να το κάνεις καλά; Κατά μία έννοια έχει κάτι το ονειρικό. Όπως το όνειρο, όταν το βλέπεις, είσαι εκεί, έστω με κλειστά μάτια, και μόλις εγερθείς διαλύεται θροΐζοντας, το πρόσωπο διατηρεί ύποπτες σχέσεις με το μη πραγματικό. Ο ζωγράφος έρχονται στιγμές που νιώθει...

"Ανάμεσα στον κόσμο και στη συνείδηση δεν υπάρχει τίποτα, αλλά αυτό το τίποτα, είναι αδιαπέραστο, είναι ο πιο ριζικός χωρισμός. Δεν είμαι αυτός ο κόσμος, όπως δεν είμαι και το παρελθόν μου, ή το μέλλον μου. Χρειάζεται να είμαι όλα αυτά χωρίς ποτέ να τα κατέχω οριστικά, διότι ως συνείδηση είμαι αυτή η άρνηση που εμφανίζει τον κόσμο σαν κόσμο και εμένα σαν καθορισμένη κατάσταση μέσα στον κόσμο." (Ζαν Ιπολίτ) "Ενίοτε στο "Είναι και το Μηδέν" εκφράζεται ο μάταιος χαρακτήρας της ύπαρξης, όπως με τη φράση "ο άνθρωπος είναι ένα άχρηστο πάθος". Αν μπορεί πάντως να είναι πηγή αυ...

Oι ραδιοφωνικές συνομιλίες που περιλαμβάνει αυτός ο τόμος, μεταξύ του Λεβινάς και του Φιλίπ Nεμό, ηχογραφήθηκαν και μεταδόθηκαν από τη Φρανς-Kυλτύρ κατά τον Φεβρουάριο-Mάρτιο 1981. Συγκροτούν μια βραχύλογη παρουσίαση της φιλοσοφίας του Eμμανουήλ Λεβινάς η οποία, εν συνόλω, θα μπορούσε να λάβει τον τίτλο "Hθική και άπειρο". Oι δέκα συνομιλίες παρακολουθούν την ανάπτυξη της σκέψης του Λεβινάς από τα χρόνια των σπουδών του έως τα πιο όψιμα άρθρα τα οποία αφιέρωσε στο ζήτημα του Θεού περνώντας από δύο σύντομα αλλά σημαντικά βιβλία: "Aπό την ύπαρξη στο υπάρχον", "O χρόνος και το...

...Η απελπισία είναι ασθένεια προς θάνατον, είναι η βασανιστική αντίφαση, η ασθένεια του Eγώ που πεθαίνει διαρκώς, που πεθαίνει δίχως να πεθαίνει, που πεθαίνει τον θάνατο. Γιατί πεθαίνω σημαίνει ότι όλα τέλειωσαν, αλλά πεθαίνω τον θάνατο σημαίνει ζω το θνήσκειν· και να τον βιώνω μόνο μια στιγμή σημαίνει να τον βιώνω διά παντός. ...Tο πεθαίνω από απελπισία μετατρέπεται σταθερά σε ένα ζην. O απελπισμένος δεν μπορεί να πεθάνει...

...Η απελπισία είναι ασθένεια προς θάνατον, είναι η βασανιστική αντίφαση, η ασθένεια του Eγώ που πεθαίνει διαρκώς, που πεθαίνει δίχως να πεθαίνει, που πεθαίνει τον θάνατο. Γιατί πεθαίνω σημαίνει ότι όλα τέλειωσαν, αλλά πεθαίνω τον θάνατο σημαίνει ζω το θνήσκειν· και να τον βιώνω μόνο μια στιγμή σημαίνει να τον βιώνω διά παντός. ...Tο πεθαίνω από απελπισία μετατρέπεται σταθερά σε ένα ζην. O απελπισμένος δεν μπορεί να πεθάνει...

Μετά τα θεμελιώδη πολιτικά έργα του Χομπς και του Λοκ η "Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη", με ιδιαίτερη υπερηφάνεια, παρουσιάζει για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα τη μνημειώδη πραγματεία του Μοντεσκιέ, της οποίας η σημασία εκτείνεται ταυτόχρονα σε πολλά επίπεδα. Επίκαιρη δεν παραμένει μόνον η προβληματική του χωρισμού των εξουσιών ούτε μόνον η προβληματική του χωρισμού των εξουσιών ούτε μόνον το σύμφυτο μαζί της πρόβλημα της πολιτικής ελευθερίας. Εξ ίσου ενδιαφέρει πάντοτε η σχέση της πολιτειολογικής προβληματικής με την κοινωνιολογική, της ηθικής και της κοινωνικής θε...

Kανείς δεν μπορεί να ζει από το κράτος του "ανιχνευτού αληθείας" ή μιάς χρόνιας -ανά επταήμερο- ανάκρισης για τα κοινά. Eντούτοις ή βιοποριστική συνεργασία με την εφημερίδα είναι αμείλικτη. H κοπάνα δεν συγχωρείται· οι λόγοι "πνευματικής υγείας" δεν γίνονται δεκτοί ούτε γι' αστείο. H κρίση είναι βέβαια κατά κανόνα τεμπέλικη, βραδύνους, απρόθυμη - πλήν όμως η αντεπιστέλλουσα υποχρέωση να φθέγγεσαι για τα κοινά αποβαίνει με τα χρόνια ρητορικό κουσούρι. Σκοπίμως επιχειρήσαμε μια εκλογή από τα άρθρα που γράψαμε την τελευταία δεκαετία -του ποδοσφαίρου μή εξαιρουμένου-, για να φα...

Μαύρο άνθος του 19ου αιώνα, ο μηδενισμός άφησε μεγάλα έργα και ενέπνευσε μύθους και αφηγήσεις. Υπάρχει γερμανική εκδοχή του μηδενισμού, ρωσική και εν γένει ευρωπαϊκή. Με τους δύο παγκόσμιους πολέμους και μια σειρά επαναστάσεων και κοινωνικών κινημάτων, μπορούμε να πούμε ότι ο "ευρωπαϊκός μηδενισμός" επαλήθευσε εξαμβλωματικά τις νιτσεϊκές και λοιπές προφητείες. Το μηδέν αποδείχθηκε ιστορικός και μεταφυσικός γρίφος. Επιτέμνοντας εδώ τις προφητείες του Νίτσε, του Μαλλαρμέ και του Χάιντεγκερ, και χωρίς να έχουμε προθέσεις ιστορικής παρουσίασης, προσπαθούμε απλώς να δείξουμε τα...

Η συλλογική αυτή ιστορία της φιλοσοφίας διαφέρει σε ουσιαστικά σημεία από τις παραδοσιακές. Δεν υποτάσσει τη φιλοσοφική παράδοση στην οπτική γωνία ενός μόνο ερμηνευτή ούτε την βλέπει ως αυτόνομο και κλειστό σύστημα εννοιών και προβλημάτων. Αντίθετα, τα κεφάλαια του έργου είναι γραμμένα από διάφορους ειδικούς, κι αυτό εξασφαλίζει την πολυφωνία των απόψεων και την πολλαπλότητα των προσεγγίσεων και των μεθόδων, δίνοντας αντίστοιχους ερεθισμούς στον αναγνώστη. Επιπλέον οι κατευθύνσεις της φιλοσοφικής σκέψης συσχετίζονται με τα μεγάλα κοινωνικά, πολιτισμικά και ιδεολογικά ρεύματ...

Η συλλογική αυτή ιστορία της φιλοσοφίας διαφέρει σε ουσιαστικά σημεία από τις παραδοσιακές. Δεν υποτάσσει τη φιλοσοφική παράδοση στην οπτική γωνία ενός μόνο ερμηνευτή ούτε την βλέπει ως αυτόνομο και κλειστό σύστημα εννοιών και προβλημάτων. Αντίθετα, τα κεφάλαια του έργου είναι γραμμένα από διάφορους ειδικούς, κι αυτό εξασφαλίζει την πολυφωνία των απόψεων και την πολλαπλότητα των προσεγγίσεων και των μεθόδων, δίνοντας αντίστοιχους ερεθισμούς στον αναγνώστη. Επιπλέον οι κατευθύνσεις της φιλοσοφικής σκέψης συσχετίζονται με τα μεγάλα κοινωνικά, πολιτισμικά και ιδεολογικά ρεύματ...

O Jean Starobinski παρατηρεί και περιγράφει τις δομές που προσιδιάζουν στον κόσμο του Ζαν-Ζακ Ρουσώ και φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο τις αξίες του, την τάξη και τις προκατασκευασμένες ταξινομήσεις του, αλλά κυρίως την εσωτερική τάξη ή αταξία των κειμένων που κρίνει, τα σύμβολα και τις ιδέες σύμφωνα με τις οποίες οργανώνεται η σκέψη του μεγάλου φιλόσοφου. Το βιβλίο δεν περιορίζεται στα στενά όρια μιας βιογραφίας ή μιας εσωτερικής ανάλυσης, τα υπερβαίνει. Εστιάζει το ενδιαφέρον του στην εσωτερική εμπειρία και στον εξωτερικό κόσμο του Ρουσώ, αναδεικνύοντας τόσο τη λαχτάρα του...

Η συμβολή του έργου του Henry Bergson στην ανανέωση της φιλοσοφίας των αρχών του εικοστού αιώνα, καθώς και η επιρροή που άσκησε το έργο του στον στοχασμό μειζόνων φιλοσόφων, ψυχολόγων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών, αλλά και επιστημολόγων ή θετικών επιστημόνων του εικοστού αιώνα (κυρίως στο πρώτο μισό του, και όχι μόνο στη Γαλλία) είναι αδιαμφισβήτητες. Στα πλαίσια μιας δυναμοκρατικής θεώρησης της πραγματικότητας, αναδεικνύονται ως θεμελιώδεις οι έννοιες της διάρκειας, της ενόρασης, των δύο ειδών μνήμης, της ζωτικής ορμής, της ανοιχτής και κλειστής κοινωνίας, καθώς και της δυναμι...

...Μιλούσα πάντα με αγνώστους και έμαθα πάρα πολλά από αυτές τις συζητήσεις: αυτό είναι πολύ σημαντικό, κεφαλαιώδες. Κυρίως τρέφω κάποια αδυναμία για τους κάπως διαταραγμένους τύπους. Στη Ρουμανία, ανάμεσα στους εξήντα χιλιάδες κατοίκους του Σίμπιου, γνώριζα όλους τους ψιλοαποτυχημένους... Και οι ποιητές ανήκουν στην ίδια κατηγορία... Κι ύστερα υπάρχει αυτό το εξόχως βαλκανικό φαινόμενο: ο αποτυχημένος είναι ένας τύπος πολύ προικισμένος, που όμως δεν προκόβει, που υπόσχεται τα πάντα και δεν τηρεί τις υποσχέσεις του. Οι μεγάλοι φίλοι μου στη Ρουμανία δεν ήταν οι συγγραφείς α...

Σε αντίθεση με την Επανάσταση που εξ υπαρχής βρήκε πρόθυμους ιστορικούς και απομνημονευματογράφους -ντόπιους και ξένους-, η Φιλική στερήθηκε αυτή την εύνοια. Αλλά το ζεύγος Ξάνθου - Αναγνωστόπουλου, με την απερίγραπτη εχθρότητά τους, αποτέλεσε την αφορμή για να γραφτεί -μέσες άκρες έστω- η ιστορία του συνωμοτικού "σωματείου" και να καταγραφεί ο βίος και η πολιτεία των Φιλικών. Αν δεν είχε τραυματιστεί το γόητρό του, πιθανότατα ο Ξάνθος θα παρέμενε άφωνος όπως και τόσοι άλλοι και η Φιλική θα είχε στερηθεί τον ιστορικό της.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο αγώνας για τις ελευθερίες μας έχει ολοκληρωθεί. Πρόκειται για δραματική ψευδαίσθηση. Ποτέ ο κόσμος μας δεν ήταν τόσο αδιαφανής και πολύπλοκος. Οι ελευθερίες μας απειλούνται. Η υπεράσπιση των φιλελεύθερων ιδεών αποτελεί προτεραιότητα για όσα πολιτικά κινήματα προωθούν τις ιδέες της αυτονομίας και της χειραφέτησης των ανθρώπων. Ο φιλελευθερισμός δεν εξαντλείται στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Η φιλελεύθερη σκέψη αποτελεί και σήμερα πηγή πολιτικής παρέμβασης. Οι φιλελεύθερες ιδέες είναι δυνατόν να ερμηνευθούν μέσα από ένα κοινωνικό πρίσμα. Ένα κομμάτι τ...

Το "Δοκίμιο για μια νέα θεωρία της όρασης" (1709) αποτελεί το πρώτο φιλοσοφικό και το επιτυχέστερο εκδοτικά στην εποχή του έργο του Τζωρτζ Μπέρκλεϋ. Τοποθετημένο με σημερινά κριτήρια στο μεταίχμιο ανάμεσα στη φιλοσοφία και την ψυχολογία της αντίληψης, ο Ιρλανδός συγγραφέας επιχειρεί να προσδιορίσει τη φύση και τον μηχανισμό της όρασης, εστιάζοντας στην αντίληψη του βάθους, του μεγέθους των αντικειμένων και στο πρόβλημα της ανεστραμμένης εικόνας στον αμφιβληστροειδή του ματιού. Συνδιαλεγόμενος και αντιπαρατιθέμενος με άλλες θεωρίες και φιλοσόφους, όπως τον Ρενέ Ντεκάρτ και τ...

Μια δεκάδα συγγραφέων -στην πλειονότητά τους αγγλόφωνοι μαρξιστές- διεκδικούν, επεξηγούν και τεκμηριώνουν την καταστατική τάξη την οποία προϋποθέτει η "κληρονομιά" του Μαρξ, καταγγέλοντας κατά κανόνα την επιχειρηματολογία που ανέπτυξε ο Ντεριντά στα "Φαντάσματα του Μαρξ". Η απάντηση που δίνεται μέσα στο "Μαρξ και υιοί" δεν ανανεώνει απλώς τη σχετική επιχειρηματολογία, αλλά αναδεικνύει και το σθένος του Ντεριντά απέναντι στους αντιπάλους, στον μαρξισμό, στην προβληματική της ιστορίας και στον ίδιο τον εαυτό του.

"Χαμογελάστε, παρακαλώ!" συνιστούσε ο παλιός φωτογράφος με τα μαύρα επιμανίκια σε οικογένειες, φαντάρους, νιόπαντρους και τυχάρπαστους μορφονιούς που ήθελαν να δουν τη φάτσα τους απέναντι, τυπωμένη στο χαρτί. Το γέλιο είναι τζάμπα, δεν στοιχίζει τίποτα, όταν μάλιστα παραμένει άφωνο, είναι απλό τρυκ των χειλιών. Τόσο εύκολα χαρίζεται, όπως τα μάτια που σκαρδαμύσσουν ή το βηχάκι που έρχεται και φεύγει ασυνόδευτο. Ουδείς φωτογράφος βέβαια ή πορτραιτίστας θα είχε την ιδέα να παραλλάξει την παράκλησή του επί τα χείρω· δεν θα μπορούσε να πει "Βάλτε για λίγο τα κλάματα!", "Λιποθυμ...

Βέρος Γερμανός και με σημαντική διδακτική θητεία (Ιένα, Μόναχο, Κολωνία), ο Μαξ Σέλερ εκτός από τη φιλοσοφική του ιδιότητα είχε να επιδείξει και εκείνη του διπλωμάτη (υπηρέτησε στη Γενεύη και στη Χάγη). Δέχθηκε την ισχυρή επίδραση της φαινομενολογίας του Χούσερλ και όλο του το συγγραφικό έργο ήταν μια μακρά πορεία φαινομενολογικών αποκλίσεων (στις οποίες πρέπει να περιλάβουμε και την προσχώρησή του στο ρωμαιοκαθολικισμό). Η βασική φιλοσοφική του θέση αναπτύχθηκε στο έργο του "Ο φορμαλισμός στην ηθική", όπου η καντιανή ηθική υποβάλλεται σε κριτική με βάση τη σκέψη του Πασκάλ...

Βέρος Γερμανός και με σημαντική διδακτική θητεία (Ιένα, Μόναχο, Κολωνία), ο Μαξ Σέλερ εκτός από τη φιλοσοφική του ιδιότητα είχε να επιδείξει και εκείνη του διπλωμάτη (υπηρέτησε στη Γενεύη και στη Χάγη). Δέχθηκε την ισχυρή επίδραση της φαινομενολογίας του Χούσερλ και όλο του το συγγραφικό έργο ήταν μια μακρά πορεία φαινομενολογικών αποκλίσεων (στις οποίες πρέπει να περιλάβουμε και την προσχώρησή του στο ρωμαιοκαθολικισμό). Η βασική φιλοσοφική του θέση αναπτύχθηκε στο έργο του "Ο φορμαλισμός στην ηθική", όπου η καντιανή ηθική υποβάλλεται σε κριτική με βάση τη σκέψη του Πασκάλ...