Κοινότητα Αναγνωστών Βιβλίων - readers.gr

Σαν ήμουν κούτσικο μωρό, με χάι χάι χάι, μ' αγέρα και βροχή, μα ήμουν τρελό κι ανήξερο κι έβρεχε η βροχή, βροχή καθημερνά. Κι όταν εμεγάλωσα καλά, με χάι χάι χάι, μ' αγέρα και βροχή, κλέφτες και μάγκες ποιος βοηθά κι έβρεχε η βροχή, βροχή καθημερνά. Πάει ένας καιρός που πιάστη η πλάση αυτή, με χάι χάι χάι, μ' αγέρα και βροχή, κι ας πάει, το δράμα τέλειωσε, πρόθυμοι για σας εδώ καθημερνά.

Κοίτα τον τόπο σου, κοίτα την εύφορη Γαλλία και ιδές τις πολιτείες και τα χωριά πώς τα 'χει ρημάξει και παραμορφώσει ο σκληρός εχθρός. Καθώς κοιτάει η μάνα το μωρό της, όταν θάνατος του κλει τ' αβρά ετοιμοθάνατά του μάτια, δες, την καταλύτρα αρρώστια της Γαλλίας· δες τις πληγές, τις πιο αφύσικες πληγές, που 'δωσες στο ίδιο συ στο πονεμένο στήθος της. Ω, γύρισε αλλού την κόψη του σπαθιού σου· χτύπα αυτούς που πληγώνουν, μην πληγώνεις όσους βοηθάν. Μια στάλα αίμα απ' της πατρίδας σου το στήθος θα 'πρεπε να σε θλίβει πιο πολύ από ποτάμια ξένο αίμα: γι' αυτό, γύρνα με πλημμύρα...

... Πολύ προδοτικά διέφθειρες τη νεολαία του κράτους γιατί έφτιαξες δημοτικά σχολεία· κι ενώ πρώτα οι προπάτορές μας δεν είχαν άλλα βιβλία από την τσέτουλα και τις γιώτες, εσύ μας έκανες με τυπογραφεία· και, ενάντια στο βασιλιά, το στέμμα του και το αξίωμα, έφτιαξες χαρτοποιεία. Θα σου αποδειχτεί κατάμουτρα πως έχεις γύρω σου ανθρώπους που κάνουν συχνά λόγο για όνομα και για ρήμα και τέτοια αποτρόπαια λόγια, που χριστιανικό αυτί δε βαστάει να τ' ακούσει. Έφτιαξες ειρηνοδικεία και τραβούν εκειπέρα φτωχούς ανθρώπους για πράματα που δεν είναι σε θέση να δώσουν λόγο...

.... μπορώ να χαμογελάω και να σκοτώνω ενώ χαμογελάω, να λέω ευχαριστώ σ' ό,τι μου θλίβει την καρδιά, να βρέχω τα μάγουλα μου με δάκρυα τεχνητά, το πρόσωπό μου να το προσαρμόζω σ' όλες τις περιστάσεις. Θα πνίξω ναύτες πιο πολλούς απ' τη γοργόνα, πιο πολλούς θα θανατώσω που με κοιτάζουν κι απ' το βασιλίσκο, θα παίξω το ρήτορα τόσο καλά όσο κι ο Νέστορας, θα εξαπατώ με πανουργία πιο πολλή από τον Οδυσσέα, και σαν το Σίνωνα, θα πάρω μια άλλη Τροία. Μπορώ στο χαμαιλέοντα να προσθέσω χρώματα κι άλλα, και ν' αλλάξω σαν Πρωτέας μορφές κατά πώς με συμφέρει, και να καθίσω στο θρανίο...

Μα να πεθάνεις και να πας άγνωστο πού· τούτη η αισθαντικιά όλο θέρμη ορμή να γίνει ζυμάρι από πηλό· και το μακάριο πνεύμα να λούζεται από πύρινα ύδατα, ή να μένει σε περιοχή φριχτή, πυκνοπερίπλεχτη από πάγους, ή να φυλακιστείς μέσ' σε άφαντους ανέμους, να σε φυσάν με βία ασύχαστη ολοτρόγυρα στον μετέωρον κόσμον· ή να 'σαι το χειρότερο απ' τα χειρότερα, όσα νους λειψός κι αβέβαιος φαντάζεται στριγγλίζοντας! Είναι πολύ φριχτό! Ο πιο ελεεινός, ο πιο αποτρόπαιος βίος, που χρόνος, πόνος, στέρηση και φυλακή μπορούν στη φύση να επιβάλλουν, είν' παράδεισος μπροστά στο φόβο του θανά...

Μ' όλα αυτά απόκαμα, ζητάω ν' αναπαυτώ στο μνήμα: να βλέπω, λέω, την αρετή ζητιάνα γεννημένη, το κούφιο Τίποτα φαιδρό με κορδωμένο βήμα, την Πίστη την αγνότερη χυδαία απαρνημένη, την τιμημένη Υπεροχήν αισχρά παραριγμένη, τη χάρη την παρθενική ωμά ξεπορνεμένη, την τέλειαν Ωραιότητα κακά εξευτελισμένη, την Αξίαν από ανάπηρην κυβέρνια αχρηστεμένη, την Τέχνη από την κρατική εξουσία γλωσσοδομένη, τη Γνώση απ' τη σχολαστική Μωρία περιορισμένη, την πιο απλήν Αλήθεια, ηλίθια παρανομασμένη, την Καλοσύνη στην κυρά-Κακία υποταγμένη. Με όλ' αυτά απόκαμα, δε θέλω πια να ζήσω, μόνο που τ...

"... Η μετάφραση ενός τέτοιου αριστουργήματος", γράφει ο ποιητής Ν. Σπάνιας ("Εθν. Κήρυξ", 11-10-1981, Ν. Υόρκη), "είναι σχεδόν ακατόρθωτη. Σχεδόν... ο ανυπέρβλητος Βασίλης Ρώτας κρατάει τα πρωτεία στην ελληνική ανάπλαση τα τελευταία 56 χρόνια. Η μετάφραση του είναι μια αναδημιουργία και κανείς απορρίπτει την ιδέα πως θα βρεθεί ή θα γίνει στο μέλλον μετάφραση για ν' αντικαταστήσει αυτή του Β. Ρώτα. Το έργο γεμάτο τριβόλια και τσουκνίδες μεταφραστικές, έγινε στα χέρια του Ρώτα ένας στιλπνός ολοπράσινος λειμώνας. Η ρευστότητα του έργου (καμιά σκηνή δεν είναι πιο δραματική από...

Στο έργο τούτο δε βλέπουμε νέους και ηλικιωμένους, παρά ανθρώπους με το νέο πνεύμα κι ανθρώπους με το παλιό. Ο Τυβάλδος λ.χ. είναι νέος, αλλά με το παλιό πνεύμα. Οι άνθρωποι μ' αυτό το παλιό πνεύμα, άντρες και γυναίκες, ηλικιωμένοι και νέοι, φέρνονται με τυραννικό φανατισμό και τα ζητήματα τους τα λύνουν μόνοι τους με το σπαθί τους κι ούτε ξέρουν άλλους νόμους κι άλλο δίκιο: όλη τους η αγωγή και η κοσμοθεωρία τους είναι να κάνουν το δικό τους. Όλα και όλοι να υποταχτούν στο αυταρχικό τους έτσι θέλω. Γι' αυτό κι ο αγώνας των πρωταγωνιστών, του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας, είν...

Θα τη λατρεύουν και θα τη φοβούνται· οι δικοί της θα την ευλογούν· οι εχθροί θα την τρέμουν σαν στάρι στο χωράφι που το δέρνει μπόρα και θα κρεμάνε τα κεφάλια τους με θλίψη· μαζί της το καλό θ' αυξαίνει. Στις ημέρες της κάθε άνθρωπος θα τρώει με ασφάλεια το ψωμί του κάτω απ' το κλήμα του που φύτεψε ο ίδιος και θα τραγουδάει χαρούμενα τραγούδια της ειρήνης σ' όλη τη γειτονιά του. Θα γνωρίσουν τον Θεό αληθινά· και οι ολόγυρα απ' αυτήν θα διαβάζουν τους τέλειους τρόπους της τιμής κι απ' αυτούς θ' αξιώνουν την ανωτερότητά τους, όχι από αίμα.

Ο έρωτας ειπώθη από τις διάφορες εποχές, ανάλογα με τις ιδέες τους, θείος, ιερός, χυδαίος, κοινός, αφύσικος... Για τον Σαίξπηρ, τον ποιητή της Αναγέννησης, ο Έρωτας είναι η όλο υγεία ορμή, η γλυκιά όσο και φυσική μανία που πιάνει τ' ανθρώπινα πλάσματα, ιδιαίτερα την άνοιξη της ζωής τους, όταν ανθίζει η εφηβεία, και τα σμίγει κι έτσι ανανιώνει τη ζωή και κάνει την ανθρωπότητα αθάνατη και τη γη οικουμένη.

Κανένα ναρκωτικό δε μεθάει τόσο το άτομο, δεν προκαλεί τόση ευφορία μέσα του, μεγαλώνοντάς το απεριόριστα κι ασυγκράτητα, όσο η εξουσία. Κι είμαστε σ' εποχή που η κατάχτηση της εξουσίας έλκει κάθε φαντασμένο θερμοκέφαλο. Το έργο τούτου φαίνεται σαν παράλογο κι απόκοτο παιχνίδι του πόθου για την εξουσία, που καταντάει η πιο μαύρη απελπισία μέσα στην πιο έρημη, σκοτεινή κι απαίσια νύχτα. Την τραγωδία "Μάκμπεθ", που για θέμα έχει "το κυρίαρχο θέμα" όπως αποκαλεί το θέμα της "Εξουσίας" ο ποιητής, γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα το 1605-6.

Γραμ. Εδώ μ' το κατηγορητήριο του λόρδου Χάστιγξ· που, καλλιγραφημένο με μεγάλα γράμματα, θα το διαβάσουν σήμερα στον Άγιο Παύλο: και πρόσεξε τι ωραία συνέπεια έχει: έντεκα ώρες έκαμα να το αντιγράψω, τι χτες τη νύχτα ο Κέιτσμπυ μου το' στειλε. Το πρωτόγραφο εχρειάστη άλλο τόσο για να γίνει· κι όμως πριν από πέντε ώρες ζούσε ο Χάστιγξ άμεμπτος, ακατάκριτος, αθώος, ελεύθερος. Ωραίος κόσμος πράγματι! Ποιος είναι τόσο βλάκας που να μη βλέπει ετούτη τη χειροπιαστήν απάτη;...

Ο τίτλος του έργου σημαίνει πράγματι και το θέμα του, πως είναι ερωτικό, και η μορφή του, πως είναι περίτεχνη. Με τη λεχτική του χάρη, ακόμη και την οπτική, είναι σαν μικρογραφία σε δαχτυλιδόπετρα, που συμβολίζει όλον τον άνθρωπο που φοράει το δαχτυλίδι. Κανένα άλλο έργο του Σαίξπηρ δεν έχει τόσο, θα λέγαμε, λογοτεχνικό φόρτο, τόσες ρίμες, τόσες στροφές, σε μορφή σονέτου είτε μπαλάντας, τόσα λογοπαίγνια, σχήματα λόγου κι εξυπνάδες. Είναι μέσα απ' όλα αυτά που η ζωή κι η αγάπη περνάει και χάνεται.

Ο "Κυμβελίνος" πιθανάτατα έχει γραφτεί το 1610 ή 1611, πριν από τα "Χειμωνιάτικο Παραμύθι", "Περικλής", "Τρικυμία" και το "Ερρίκος Η΄" που είναι τα τελευταία του Σαίξπηρ. Τον μύθο του τον έχει συνθέσει από διαβάσματα από τα χρονικά του Χόλινσετ, από τον Βοκάκιο, από τον Σπένσερ, αλλά προπάντων η κύρια πηγή απ' όπου άντλησε ήταν η φαντασία του, τόσο μάλλον όσο το έργο τούτο είναι περισσότερο μυθιστορηματικό, ρομαντικό.

Η χάρη που 'χει το έλεος δεν επιβάλλεται, στάζει σαν τη γλυκιά βροχή απ΄τον ουρανό πάνω στο χώμα: είναι διπλά ευλογημένο· βλογάει κι αυτόν που δίνει κι αυτόν που παίρνει: είναι των κραταιών το κραταιότερο· ταιριάζει του θρονιασμένου ρήγα πιο καλά απ' το στέμμα του· το σκήπτρο του έχει δύναμη εξουσίας πρόσκαιρης, αλλά το έλεος είναι πάνω απ' το σκηπτρούχο κύρος, είναι ιδιότητα του ίδιου του Θεού και η γήινη εξουσία μοιάζει πιο πολύ με θεία όταν το έλεος συνοδεύει τη δικαιοσύνη. Λόγιασε τούτο, πως με της δικαιοσύνης την πορεία δεν θα 'βλεπε κανείς μας σωτηρία.

Εδώ ο Σαίξπηρ μας παρουσιάζει τον πόλεμο χωρίς ελαφρυντικά, δείχνοντας μας, σαν σε καθρέφτη, μια εικόνα φόνου και ασέλγειας μοναδική σε ζωντάνια, μέγεθος, πληρότητα. Μέσα σ' αυτόν τον καθρέπτη βλέπουμε τη γνώση και την αρετή να μην μπορούν να κρατηθούν στον κατήφορο, ν' αντισταθούν σ' αυτά τα πάθη. Βλέπουμε το χαμοκύλισμα των αξιών, τον εξευτελισμό του μεγαλείου και γκρεμισμένα πολλά από τα είδωλά μας, που τα λατρεύουμε ακόμη σήμερα. Το ίδιο μας το πρόσωπο το βλέπουμε πιτσιλισμένο μ' αίμα και βόρβορο.

Ο Τίμων είναι ο στενότερος συγγενής του βασιλιά Ληρ. Και με τον έναν και με τον άλλον ο ποιητής μας παρουσιάζει τον άνθρωπο που πίστεψε σε ιδανικό κι ο θεός αυτής της πίστης απάτησε την εμπιστοσύνη του!... Με τον Τίμωνα, το ιδανικό δεν περιορίζεται στη στοργή την οικογενειακή, παρ' απλώνεται πλατιά, γενικά στην ανθρώπινη αγάπη, στη φιλία. Γι' αυτό και μοιράζει τα πλούτη του αλογάριαστα: χαρίζει στη φιλία επειδή η φιλία τ' αξίζει όλα... Έτσι όταν χάνει αυτή την πίστη και σβήνει ο ήλιος του ιδανικού που φώτιζε και ζέσταινε κι ομόρφαινε τον κόσμο, ο Τίμων τα βλέπει όλα αναποδο...

Ο Βασιλιάς Ριχάρδος ο Β΄, το πιο καθαρά ιστορικό από τα ιστορικά δράματα του Σαίξπηρ, είναι ο βασιλιάς που για ν' ανταποκριθεί στα έξοδά του νοίκιασε το βασίλειό του σε έναν ιδιώτη κόντε. Ο Βασιλιάς, που κατά το σχόλιο: "χρεοκόπησε σαν ιδιώτης", έχει ωστόσο την απαίτηση ό,τι κάνει να' ναι καθαγιασμένο άνωθεν, παρουσιάζεται επικίνδυνα ανεύθυνος και ανάξιος για οποιοδήποτε αξίωμα.

Σαν "Χειμωνιάτικο Παραμύθι" η ζωή παρουσιάζεται στο σύνολό της και όλες οι εκφράσεις της είναι μια ευλογία. Συγχωρεμένοι να είναι όλοι! Καμιά κρίση, καμιά καταδίκη. Το πνεύμα της ζωής στη μυστηριώδη πορεία του, δημιουργεί πότε τη μια και πότε την άλλη μορφή. Όλα είναι απαραίτητα μέσα στο εκπληκτικό σύνολο. Το μαύρο είναι απαραίτητο όσο και το άσπρο. Χωρίς το μαύρο, το άσπρο δε θα μπορούσε να υπάρξει. Αυτό είναι το μάθημα που διδάσκει η ζωή και όλα τα μεγάλα έργα της τέχνης που είναι ο καθρέπτης και η ερμηνεία της.