Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Lountémis Menélaos
Μενέλαος Λουντέμης (1906-1977) Ο Μενέλαος Λουντέμης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Βαλασιάδης και προερχόταν από εύπορη οικογένεια της Πόλης που χρεοκόπησε μετά από την εγκατάστασή της στο ελληνικό κράτος. Σε παιδική ηλικία έζησε για λίγο στο κρατικό οικοτροφείο της Έδεσσας, σύντομα όμως μπήκε στη βιοπάλη (γραμματοδιδάσκαλος, ψάλτης, εργάτης στα τεχνικά έργα του Γαλλικού ποταμού). Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, όπου διετέλεσε και γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη και το 1958 πέρασε από δίκη για το βιβλίο του "Βουρκωμένες μέρες". Από το 1958 ως τη μεταπολίτευση του 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, ενώ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Παπαδόπουλου του είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Πέθανε στην Αθήνα, ενώ οδηγούσε, από καρδιακή προσβολή. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε γύρω στο 1930 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και διηγημάτων στο περιοδικό "Νέα Εστία". Το 1938 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων "Τα πλοία δεν άραξαν", για την οποία τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο της Χρυσής Δάφνης Πανευρώπης ( Παρίσι, 1951). Το σύνολο του έργου του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, μετάφραση κ.α.). Ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Η ιδιοτυπία του έργου του έγκειται στον "ερασιτεχνικό" τρόπο γραφής, τον οποίο υπηρέτησε εν πλήρει συνειδήσει, καθώς ο ίδιος υποστήριζε πως δε τον ενδιαφέρει η Τέχνη αλλά η καταγραφή της πραγματικότητας και η κατάδειξη της κοινωνικής ανισότητας. Παρόλα αυτά στο σύνολο του έργου του δεσπόζει η τάση του να στρέφεται εξ' ολοκλήρου γύρω από ένα κεντρικό πρόσωπο-αφηγητή (που συνήθως παραπέμπει στον ίδιο το συγγραφέα), που ανήκει στους περιθωριακούς τύπους των καταπιεσμένων κοινωνικά στρωμάτων και το οποίο μας δίνει την προσωπική του οπτική της μοναξιάς, του ανεκπλήρωτου του έρωτα και της δυστυχίας του κόσμου. Το έργο του είναι έντονα επηρεασμένο από την ευρωπαϊκή λογοτεχνία του ρεύματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (Κνουτ Χάμσουν, Μαξίμ Γκόρκι, Παναΐτ Ιστράτι κ.α.): ρεαλιστική απεικόνιση τοπίων και προσώπων με έντονη αισθηματολογία που αγγίζει κάποτε το μελοδραματισμό, βιωματική γραφή, ηθογραφικά και συμβολικά στοιχεία. Σε έργα του όπως το "Συννεφιάζει" και το "Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα" αξιοσημείωτη είναι η ψυχογραφική τεχνική του που δημιουργεί ολοκληρωμένους, ζωντανούς χαρακτήρες, οι οποίοι συναπαρτίζουν μια ολόκληρη μικρή κοινωνία, και η αφηγηματική δύναμη. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Μενέλαου Λουντέμη βλ. Ζήρας Αλεξ., "Λουντέμης Μενέλαος", Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986 και Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, "Μενέλαος Λουντέμης", Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Ε΄, σ.232-252. Αθήνα, Σοκόλης, 1992. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Ένα παιδί μετράει τ΄άστρα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2008)
Πήχτωσε το βράδυ. Λιγόστεψε κι ο αχός απ' τα κυπαρίσσια. Ανάψανε οι λαμπάδες τ' ουρανού. Όλα ήταν γάλα, γάλα, λουλάκι και σπίθες. Το ποτάμι μουρμούριζε μες στον ύπνο του κρυφά παραμιλητά. Το παιδί κείνο το βράδυ δεν κοιμήθηκε, ολόκληρο το βράδυ. Έγραφε το πιο πικρό, το πιο μεγάλο του παραμύθι. Την αυγή ξεκίνησε. Ήταν παρηγορημένο. Είχε καταφέρει όλη τη νύχτα να μετρήσει τ' αστρα. Να τα μετρήσει όλα, σιγά-σιγά, ένα-ένα... Όλα. Και τα βρήκε σωστά.
Οδός Αβύσσου αριθμός 0
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
[...] Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται μόνο μες στα μάτια των τρελών της. Μόνο τ' αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν ν' αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ' τις φωνές... Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. Κι έτσι απόμειναν μόνο οι σκύλοι -με το προφητικό τους ένστικτο- να σκορπούν απ' τους καρβουνοσωρούς τις οιμωγές τους, σαν μαύρους οιωνούς που έβγαιναν απ' τα σπλάχνα τους προαιώνιου ζώου. [...]
Συννεφιάζει
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
Καλά κουμάσια και του λόγου τους -τα σύννεφα θέλω να πω. Σου κάνουνε τ' ανήξερα περιστεράκια (σου παρασταίνουνε το πούπουλο) και μέσα τους έχουνε κρυμμένο το πικρό κεντρί. Αμ αυτά ήτανε -ποια άλλα;- αυτά ήτανε που φέρανε όλο το κακό. Πηγαίνανε πάν' απ' το βάλτο σαν τα φουσκωμένα βουβάλια, ξερνοβολούσαν, και κατόπιν γυρνούσανε ξεθυμασμένα και λέγανε κατά τον αέρα: "Έλα, τώρα έχεις το ελεύθερο να μας πάρεις".
Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2007)
"Τον Απρίλη του '40 ένα γράμμα ήρθε να με βρει... αποστολέα δεν είχε... Ήταν γραμμένο με απόγνωση -ένα χέρι που υψώνεται απ' το νερό ζητώντας βοήθεια... Με παρακαλούσε να σώσω όλα τα σαν και κείνην πλάσματα που χάσανε τον ελπίδα τους, να ρίξω λίγο φως στο δρόμο που πήραν ολομόναχα... Την αντάμωσα το άλλο πρωί. Ήταν ένα πουλί με λερωμένα φτερά, που με περίμενε να σπάσω τα κάγκελα του κλουβιού του. Την έλεγαν Φούγια...".
Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης
Συλλογικό έργο
Φιλίστωρ (2004)
Δύο Ελλάδες στάθηκαν αντιμέτωπες τον Δεκέμβρη του 1944. Η μια που ζητούσε την ελευθερία και η άλλη που ήθελε τη συναλλαγή με τον εχθρό. Η μια πολεμούσε και η άλλη επρόδινε. Ο Δεκέμβρης ήταν η πιο αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στις δυο αυτές Ελλάδες. Θα κρινόταν αν θα κυβερνούσαν τον λαό ανάξιοι και προδότες ή θα αφηνόταν να ρυθμίσει μόνος του τα εσωτερικά του. Εκείνο που τελικά έγινε τον Δεκέμβρη ήταν μια ελεεινή σκευωρία των δυνάμεων της φασιστικής και δοσιλογικής Ελλάδας, που μαζί με τα όπλα του Τσώρτσιλ, θέλησαν ν' αποκεφαλίσουν την Ελλάδα της ηρωικής Αντίστασης. Στην ε...
Μενέλαος Λουντέμης: Απανθίσματα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2004)
-Σας πονάω. Αν ήταν στα χέρια μου θα σας ξαναδημιουργούσα. -Εσύ; Πώς είναι δυνατόν να φτιάξεις εσύ αυτούς που σ΄ έφτιαξαν; Ο θεός εδώ γίνεται μπαρούτι: -Μ΄ έφτιαξαν; Για ξαναπέστε το αυτό. Με τι μ΄ έφτιαξαν; -Με μπογιές. Εσύ με τι μας έφτιαξες; -Με το λόγο. "Είπα και εγένετο". -Ας μένει. Ξέρουμε με τι βάφονται τα αυγά. Αν είναι όμως έτσι όπως το λες, πώς γίνεται ένας ολοκάθαρος θεϊκός λόγος να βγάζει τόσο βρώμικα πλάσματα; Εμείς, εμείς σε φτιάξαμε, καλέ μου θεούλη, γιατί δεν αντέχαμε να κουβαλάμε μόνοι τα αίσχη μας. Το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει επίσης ανέκδοτο υλικό...
Έκσταση
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
...Μυκήνες! Ξένε, κλάψε... Αν θέλεις να προσευχηθείς, δεν υπάρχει βωμός. Όλα είναι θρύψαλα, λιωμένα κάτω απ' το ασήκωτο πέλμα του καιρού. Κι όμως... τον παλιό κείνο και φευγάτο καιρό όλα ήταν ολόρθα. Οι σπασμένες υδρίες ήταν κάποτε ξεχειλισμένες νέκταρ. Τούτες οι κολόνες κρατούσαν στα κεφάλια τους τον ουρανό της σοφίας! .Ύστερα οι Έλληνες μπούχτισαν, μέθυσαν απ' τη γνώση και τη λάμψη και τα ' σπασαν όλα, τα 'καναν συντρίμματα! Ναι, απ' την πολλή λάμψη τυφλώθηκαν. Αν θέλεις να δεις Μυκήνες, φλογερέ προσκυνητή, σκύψε. Η πόλη είναι βουλιαγμένη. Η Μυκήνα είναι υπογειούπολη. Ευλ...
Αυτοί που φέρανε την καταχνιά
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
"... Χμ... Γουστόζικη λέρα φαίνεται..." είπε από μέσα του ο καπετάνιος. "Αν δεχόταν και να πεθάνει θα 'ρχόταν καλούπι για τα σχέδιά μας". - Φοβάσαι χάρο, μωρέ, τον ρωτά. - Όσκε. Κάθε μέρα παλεύω μαζί του. Όσκε. Γνωριστήκαμε. - Μισάς οχτρό; - Ναίσκε. - Αγαπάς Πατρίδα; - Ναίσκε. - Σκοτώνεις για την Πατρίδα; - Ναίσκε. - Σκοτώνεσαι για την Πατρίδα; - Όσκε. - Τότε δε μου κάνεις, του λέει με σιχασιά. Τράβα στη δουλειά σου.
Ο Ηρακλής
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Η ζωή του Ηρακλή. Οι περιπέτειες του ανθρώπου που τον νόμιζαν ημίθεο, λόγω της δύναμης, της αρετής και της σοφίας που είχε από μικρό παιδί. Μοίρα σκληρή τον κυνήγησε από τα παιδικά του ήδη χρόνια, καθώς και το μίσος των εχθρών του που φοβήθηκαν μην τους πάρει τη βασιλεία των Μυκηνών, η οποία ωστόσο δικαιωματικά του ανήκε. Τυφλωμένος από οργή, εγκληματεί, και για να εξιλεωθεί, το Μαντείο των Δελφών τον υποχρεώνει να εκτελέσει δώδεκα άθλους για λογαριασμό του εξαδέλφου του -και σφετεριστή του θρόνου του- Ευρυσθέα. Δώδεκα άθλοι, που έμελλε να κάνουν τη δόξα του αθάνατη......
Ο Δαίδαλος
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Στην Αθήνα του μυθικού βασιλιά Αιγέα, ο Δαίδαλος κοσμεί την πόλη με μνημεία απαράμιλλου κάλλους, δίχως ωστόσο να υπολογίζει το φθόνο που προκαλεί στους ομοτέχνους του, οι οποίοι καταστρώνουν σχέδια για να τον εξοντώσουν· κάτι που τελικά πετυχαίνουν με τις συκοφαντίες τους, εξαναγκάζοντας το χαρισματικό αρχιτέκτονα και γλύπτη να καταφύγει στην Κρήτη του Μίνωα. Εκεί, ο Δαίδαλος κατασκευάζει, μεταξύ άλλων, και το Λαβύρινθο, χωρίς ο ίδιος να φαντάζεται πως το έργο του έμελλε να γίνει ο τάφος πολλών Αθηναίων εφήβων. Ο Δαίδαλος, μαζί με το γιο του Ίκαρο, θα βρεθεί εγκλωβισμένο...
Τα πλοία δεν άραξαν
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Ο Μενέλαος Λουντέμης με τη συλλογή διηγημάτων "Τα πλοία δεν άραξαν" κέρδισε το Α΄ Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Μπήκε στο χώρο της πεζογραφίας δυναμικά, κατέγραψε καταστάσεις γεμάτες ανθρωπιά αλλά και βία, φωτογράφισε ανθρώπους περιθωριακούς, που όμως δεν έπαψαν ποτέ να ελπίζουν σ' ένα ξημέρωμα.
Το ρολόι του κόσμου χτυπά μεσάνυχτα
Λουντέμης Μενέλαος 1906-1977
Ελληνικά Γράμματα (2000)
Κείνοι με το κίτρινο άστρο... "Ποτέ πια ειρήνη"! Ένας μικρός αθώος δήμιος Η ωραία κόρη απ' το Νότο Και λίγο αίμα ελληνικό Πέντε ενότητες για "Το ρολόι του κόσμου χτυπά μεσάνυχτα". Οι ήρωες, άνθρωποι καθημερινοί, γεμάτοι υψηλά ιδανικά, ανθρωπιά κι αγάπη, έρχονται αντιμέτωποι με τη βία, το μίσος και το έγκλημα. Η πορεία τους, μια αδιάκοπη θυσία στο βωμό του αγώνα για την ελευθερία των λαών.